Tái cơ cấu ngành nông nghiệp Việt Nam

Thực tiễn đang đòi hỏi phải tìm kiếm động lực mới tạo bước đột phá cho phát triển ngành nông nghiệp nước ta trong giai đoạn mới. Bài viết phân tích các định hướng và giải pháp tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng xây dựng một nền nông nghiệp hiện đại và phát triển bền vững.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tái cơ cấu ngành nông nghiệp Việt NamTạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 2(99)TÂMTRIẾT - LUẬT - - 2016LÝ - XÃ HỘI HỌCTái cơ cấu ngành nông nghiệp Việt NamNguyễn Đình Long *Nguyễn Thị Hải Yến **Tóm tắt: Sau 30 năm đổi mới, nông nghiệp Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựuto lớn. Tuy nhiên, hiện nay xuất hiện nhiều điều bất ổn, tốc độ tăng trưởng có xuhướng giảm và có dấu hiệu suy thoái tài nguyên thiên nhiên, ô nhiễm nguồn nước...Thực tiễn đang đòi hỏi phải tìm kiếm động lực mới tạo bước đột phá cho phát triểnngành nông nghiệp nước ta trong giai đoạn mới. Bài viết phân tích các định hướng vàgiải pháp tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng xây dựng một nền nông nghiệphiện đại và phát triển bền vững.Từ khóa: Tái cơ cấu; Việt Nam; nông nghiệp.1. Mở đầuNông nghiệp Việt Nam đã có nhữngbước phát triển vượt bậc, bước đầu đã hìnhthành nhiều vùng sản xuất hàng hóa tậptrung và có nhiều mặt hàng nông sản xuấtkhẩu có vị thế trên thị trường thế giới. Tuyvậy, nhìn tổng thể, nền nông nghiệp vẫnchưa thoát khỏi tình trạng sản xuất manhmún, nhỏ lẻ, chất lượng và hiệu quả thấpvà kém bền vững, thiếu tính quy hoạch vàliên kết. Chính vì vậy thực hiện tái cơ cấunông nghiệp được chính phủ xem là nhiệmvụ ưu tiên trong Đề án tái cơ cấu kinh tếquốc dân.2. Định hướng tái cơ cấu ngành nôngnghiệpThứ nhất, nâng cao giá trị gia tăng vàphát triển bền vững trên cơ sở hình thànhvà phát triển một nền sản xuất nông nghiệphàng hóa lớn, tập trung dựa trên nền tảngkhoa học công nghệ (KHCN) tiên tiến, hiệnđại và ứng dụng công nghệ caoSau 30 năm đổi mới, ngành nông nghiệpđã đạt được nhiều thành tựu nổi bật, pháttriển khá toàn diện, đã hình thành được8nhiều vùng sản xuất hàng hóa tập trung cóqui mô lớn, như: vùng lúa và cây ăn quảđồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL); vùngcây công nghiệp (cà phê, điều) Tây Nguyên;chè vùng trung du và miền núi và phíabắc... và nhiều nông sản hàng hóa xuất khẩulớn có vị thế trên thế giới: lúa gạo, cà phê,cao su, điều, chè và thủy sản... Cơ cấu sảnxuất chuyển dịch theo hướng tiến bộ khaithác lợi thế so sánh trong nước và đáp ứngyêu cầu của thị trường.(*)Tốc độ tăng trưởng ngành nông nghiệpcao và khá ổn định trong thời gian dài.Nông nghiệp đã đóng góp khoảng 18 - 22%tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và 25 - 35%giá trị xuất khẩu của nền kinh tế; góp phầnquan trọng trong việc đảm bảo vững chắcan ninh lương thực quốc gia, tạo việc làmvà thu nhập cho 70% dân cư, cung cấp sinh(*)Phó giáo sư, tiến sĩ, Viện Nghiên cứu Qui hoạchnông nghiệp, nông thôn. ĐT: 0903222629. Email:dinhlong1951@yahoo.com.(**)Thạc sĩ, Trường Đại học Vinh. ĐT: 0962662626.Email: haiyen.na@gmail.com.Nguyễn Đình Long, Nguyễn Thị Hải Yếnkế cho gần 10 triệu hộ dân nông thôn; lànhân tố quyết định xóa đói, giảm nghèo,cung cấp một lượng ngoại tệ lớn phục vụyêu cầu công nghiệp hóa, góp phần pháttriển kinh tế, ổn định chính trị - xã hội củađất nước. Đặc biệt, nông nghiệp đã cứucánh cho nền kinh tế trong những lúc khókhăn do tác động cuộc khủng hoảng tàichính Châu Á 1997 - 1998 và cuộc khủnghoảng kinh tế toàn cầu 2008 - 2010.Tuy vậy, sự chuyển dịch cơ cấu kinh tếnông nghiệp vẫn còn chậm, chiến lược, quyhoạch phát triển các ngành hàng chưa rõràng, sức cạnh tranh của sản phẩm thấp,thiếu bền vững. Phát triển và tăng trưởngchủ yếu dựa vào yếu tố tăng diện tích, tăngvụ và thâm dụng các yếu tố vật chất đầuvào (lao động, vốn, vật tư và nguồn lực tựnhiên) hàm lượng khoa học còn thấp. Tốcđộ tăng trưởng nông nghiệp những năm gầnđây có xu hướng giảm từ 4,83% 2000xuống 2,67% năm 2012 (Hình 1) và có dấuhiệu suy thoái tài nguyên thiên nhiên, ônhiễm nguồn nước...Hình 1. Tốc độ tăng trưởng nông nghiệp giai đoạn 1986 - 2014 (%)Nguồn: Tổng cục Thống kêTăng trưởng theo chiều rộng còn chútrọng phát triển về số lượng, nên khốilượng nông sản hàng hóa xuất khẩu tuyngày càng tăng, nhưng chủ yếu xuất thô,chưa có nhiều sản phẩm chế biến sâu thamgia vào phân khúc giá trị gia tăng cao củachuỗi giá trị nông sản toàn cầu, hiệu quảthấp và giá trị kim ngạch xuất khẩu tăngkhông tương xứng.Nhiều tiến bộ KHCN, đặc biệt các tiến bộvề giống và kỹ thuật canh tác, năng suất củacác loại cây trồng, vật nuôi từng bước đượcnâng cao, nhưng sản suất manh mún, phântán chủ yếu dựa trên nền tảng kinh tế hộ vớiqui mô nhỏ, năng xuất chất lượng thấp, đặcbiệt vẫn còn một bộ phận lớn kinh tế hộ tiểunông sản xuất nhỏ và siêu nhỏ, công nghệlạc hậu, nhất là ở các tỉnh miền Bắc và miềnTrung. Bên cạnh đó, số lượng lao động trongnông nghiệp đông, sự chuyển dịch lao độngtrong nông nghiệp, nông thôn chậm và có xuhướng chững lại. Sau 15 năm (2000 - 2014)lao động trong nông nghiệp vẫn còn chiếmtỷ trọng lớn 46,5% trong tổng số lao động xãhội (Hình 2), tốc độ rút lao động trong nôngnghiệp rất chậm.9Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 2(99) - 2016Hình 2. Tỷ lệ lao động nông nghiệp trong tổng số lao động xã hộiNguồn: Tổng cục Thống kêTrong điều kiện đất ít, người đô ...