Tài liệu địa chất - Đới trượt - Khái niệm, đặc điểm hình thái và bản chất

Thuật ngữ đới trượt1(shear zone) được dùng để mô tả các cấu tạo địa chất là các mặt hoặc đới dạng tấm có ranh giới song song nhau tồn tại trong vỏ Trái đất, dọc theo đó tập trung các biến dạng trượt,
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tài liệu địa chất - Đới trượt - Khái niệm, đặc điểm hình thái và bản chất Tạp chí ĐỊA CHẤT, loạt A, số 299, 3-4/2107, tr.31-41 ĐỚI TRƯỢT: KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI VÀ BẢN CHẤT TRẦN THANH HẢI Bộ môn Địa chất, Trường đại học Mỏ - Địa chất, Đông Ngạc, Từ Liêm, Hà Nội Tóm tắt: Thuật ngữ đới trượt1(shear zone) được dùng để mô tả các cấu tạo địa chất là các mặt hoặc đới dạng tấm có ranh giới song song nhau tồn tại trong vỏ Trái đất, dọc theo đó tập trung các biến dạng trượt, làm cho đá ở hai bên cánh của chúng dịch chuyển tương đối theo phương ngược nhau và song song với ranh giới của đới trượt. đới trượt được thành tạo trong nhiều môi truờng biến dạng khác nhau và có thể được phân thành 3 loại chủ yếu. đới trượt dòn (hay thường được gọi là đứt gãy) là những cấu tạo phát triển ở phần trên cùng của vỏ Trái đất, trong môi trường biến dạng dòn, không biến chất hoặc biến chất yếu; đới trượt dòn-dẻo nằm ở bên dưới các đới trượt dòn, nơi nhiệt độ và áp suất tăng cao hơn, trong đó sự dập vỡ hoặc dịch chuyển làm mất đi tính liên tục của các thân đá trải qua chế độ biến dạng dẻo một phần; đới trượt dẻo xảy ra trong phần sâu của vỏ Trái đất, nơi nhiệt độ và áp suất tăng cao, trong đó đá bị biến dạng liên tục dạng chảy dẻo. Mỗi loại đới trượt được đặc trưng bởi một tổ hợp đá, cấu tạo và các đặc điểm động học có thể nhận dạng được ở các tỷ lệ quan sát khác nhau. Độ sâu của đới chuyển tiếp giữa trạng thái biến dạng dòn với dòn-dẻo và giữa dòn-dẻo và dẻo thay đổi phụ thuộc vào nhiều yếu tố hoá-lý khác nhau của môi trường biến dạng, vào thành phần, đặc tính cơ lý của đá và sự có mặt của các cấu tạo có trước trong thân đá. I. GIỚI THIỆU đơn giản là những đới có sự biến dạng Trong thực tế, sự biến dạng của đá dẻo ở mức độ cao. Ngày nay, khái niệm về thường không có sự phân bố đồng nhất. đứt gãy như là các mặt vỡ hay khe nứt cắt Một trong những yếu tố phổ biến nhất của qua các thân đá không còn phù hợp. Rất sự biến dạng không đồng nhất nhiều nghiên cứu về sự biến dạng trượt (heterogeneous) là sự tập trung biến dạng của đá trong các đai tạo núi (xem [15]) cho trong các đới có dạng tấm hoặc mặt. Sự thấy sự dịch chuyển thường xảy ra dọc biến dạng trong các đới biến dạng cao này theo ranh giới giữa các thân đá hoặc các tổ thường bao gồm cả yếu tố trượt và xoay, hợp thạch kiến tạo có thành phần và đặc phản ánh sự dịch chuyển tương đối của tính cơ lý khác nhau hơn là cắt ngang qua các bộ phận của đá vây quanh đới biến thân đá. Hơn thế nữa, nhiều kết quả dạng. Trước đây, các nhà địa chất [8] phân nghiên cứu gần đây cũng đã tập trung hơn biệt đứt gãy (fault) và đới trượt (shear vào các biến dạng dẻo trong vỏ Trái đất và zone) là 2 cấu tạo riêng rẽ để chỉ các đới từ đó đã xác lập được tính quy luật của biến dạng nói trên, trong đó đứt gãy là các biến dạng trượt ở dưới sâu. Do vậy, trong mặt hoặc các đới cắt qua, phá huỷ tính liên vài thập kỷ qua, thuật ngữ đới trượt được tục của thân đá và làm cho các khối đá ở sử dụng phổ biến hơn để chỉ tất cả các hai bên bị dịch chuyển, còn đới trượt chỉ đới tương đối hẹp với ranh giới gần song 31 Thuật ngữ “đới trượt” sử dụng trong bài báo này bao hàm cả nghĩa “đới cắt trượt” 1 vẫn được sử dụng trong Tạp chí Địa chất hiện nay (Tác giả). song nhau, trong đó tập trung chế độ biến điểm hình thái cũng như bản chất của đới dạng trượt nằm giữa các thân đá bị biến trượt một cách đầy đủ. Bài báo này sẽ tóm dạng kém hơn [18-21]. tắt những khái niệm cơ bản về đới trượt và các yếu tố đặc điểm hình thái cũng như Các nhà địa chất cũng đã nhận ra vai trò bản chất hoạt động của chúng, nhằm góp quan trọng của các đới trượt do chúng là phần làm sáng tỏ bản chất của một loại một bộ phận khăng khít của các yếu tố hình cấu tạo cơ bản của vỏ Trái Đất, phục cấu trúc cơ bản của vỏ Trái đất ở mọi quy vụ việc nghiên cứu địa chất và luận giải mô, từ đới tiếp xúc giữa các rìa mảng tới cấu trúc - kiến tạo ở Việt Nam. các ranh giới của các địa khối ngoại lai trong các đai tạo núi. Chúng c ...