Tạo lập môi trường cho kinh tế tri thức Việt Nam - Trần Cao Sơn

Việt Nam trong bối cảnh kinh tế tri thức, xây dựng môi trường xã hội, những bài học tham khảo về việc tạo lập môi trường cho kinh tế tri thức Việt Nam là những nội dung chính trong bài viết "Tạo lập môi trường cho kinh tế tri thức Việt Nam". Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết để nắm bắt nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tạo lập môi trường cho kinh tế tri thức Việt Nam - Trần Cao SơnSù kiÖn-NhËn ®Þnh X· héi häc sè 2 (78), 2002 53 T¹o lËp m«i tr−êng cho kinh tÕ tri thøc ViÖt Nam TrÇn Cao S¬n I. ViÖt Nam trong bèi c¶nh kinh tÕ tri thøc. Kinh tÕ tri thøc lµ tÊt yÕu, mét quy luËt kh¸ch quan. Chóng ta kh«ng ®øngngoµi quy luËt. ViÖt Nam ®i vµo kinh tÕ tri thøc víi tÊt c¶ sù tù tin, kh«ng ¶o t−ëng,kh«ng thô ®éng, ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc ®Ó rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi c¸c n−íc tiªntiÕn. Hai nhiÖm vô song hµnh lång ghÐp, hßa quyÖn hç trî, bæ sung, ®ã lµ tõ kinh tÕn«ng nghiÖp tiÕn th¼ng vµo nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp, tõ kinh tÕ c«ng nghiÖp tiÕn vµokinh tÕ tri thøc. C«ng nghiÖp hãa ViÖt Nam thùc hiÖn trong thêi ®¹i cña khoa häc - küthuËt ë tr×nh ®é cao víi thuéc tÝnh c¬ b¶n nhÊt lµ ë tÝnh hiÖn ®¹i. Suèt mÊy tr¨m n¨mvËt lén trªn lé tr×nh c«ng nghiÖp hãa, c¸c n−íc ®i tr−íc cã b−íc ®i mang tÝnh tuÇn tù,kÕ tiÕp, lóc tiÖm tiÕn, khi nh¶y vät, lµ mét chuçi liªn hoµn theo thêi gian ph¶i kÐo dµihµng thÕ kû. LÞch sö kh«ng lÆp l¹i b−íc ®i Êy víi nh÷ng n−íc ®i sau. C«ng nghiÖp hãaViÖt Nam lµ m« h×nh kh¸ chuyªn biÖt, ch−a cã tiÒn lÖ, ®ßi hái ®Õn møc nghiÖt ng·nh÷ng yªu cÇu: hiÖu qu¶ - chÊt l−îng - tèc ®é - thêi gian - c¬ héi. Héi nhËp lµ xu thÕ, lµ nhu cÇu néi sinh, bªn c¹nh c¸i thuËn lµ c¸i nghÞch.Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña ViÖt Nam cßn thua kÐm rÊt xa vµ nÕu kh«ng c¶nh gi¸c sÏ l¹imét lÇn n÷a trë thµnh c«ng cô cña c¸c n−íc t− b¶n ph¸t triÓn. Héi nhËp mµ kh«ng cãchç ®øng trong s©n ch¬i, kh«ng cã thÕ m¹nh riªng, sÏ bÞ cuèn hót vµo cuéc ch¬i cñakÎ kh¸c. Trong c¸c thÕ kû tr−íc ®©y, khi tµi nguyªn vµ søc lao ®éng c¬ b¾p vèn lµ chñ®¹o cña nÒn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ sù thÞnh v−îng th× chóng ta bÞ t− b¶n ph−¬ngT©y chiÕm ®o¹t. Ngµy nay khi chóng ta cã tµi nguyªn vµ lao ®éng dåi dµo th× yªu cÇucña nh©n lo¹i l¹i chuyÓn sang mét b−íc míi, ®ã lµ c«ng nghÖ vµ tri thøc. C¸i ta cã th×l¹i ch−a ph¶i lµ thÕ m¹nh, c¸i rÊt cÇn th× ta l¹i thiÕu. “C¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng thÓ mong chê ®Æt sù ph¸t triÓn cña m×nhdùa trªn lîi thÕ so s¸nh vÒ lao ®éng - tøc lao ®éng c«ng nghiÖp rÎ ®−îc n÷a. Lîi thÕ sos¸nh cã hiÖu qu¶ b©y giê ph¶i lµ øng dông tri thøc” (P. Drucker, 1994; 3, tr. 102). “Nh÷ng hËu qu¶ vÒ vËt chÊt mµ mét d©n téc ph¶i g¸nh chÞu, cã thÓ cßn kh¾cphôc ®−îc, nh−ng nh÷ng hËu qu¶ thiÖt h¹i vÒ mÆt trÝ tuÖ th× kh«ng bao giê”. “Trithøc trë thµnh nguån cña c¶i míi, lµ ®iÒu ch−a diÔn ra tr−íc ®©y” (3, 114) Do n¾m ®−îc lîi thÕ cña ng−êi ®i tr−íc, nhiÒu quèc gia ph¸t triÓn ®· cãchiÕn l−îc kinh tÕ míi, hä chuyÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp tiªu dïng cã vËt liÖu Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn54 T¹o lËp m«i tr−êng cho kinh tÕ tri thøc ViÖt NamnÆng, mang tÝnh thñ c«ng cao, tèn n¨ng l−îng, nhiªn liÖu vµ « nhiÔm sang cho c¸cn−íc ®ang ph¸t triÓn, d−íi h×nh thøc ®Çu t−, liªn doanh. Theo dù ®o¸n th× nhiÒuquèc gia kh«ng cã n¨ng lùc c¹nh tranh lín trong c«ng nghÖ sÏ trë thµnh c«ngtr−êng thñ c«ng hiÖn ®¹i s¶n xuÊt hµng tiªu dïng nh− chÕ biÕn thùc phÈm, s¶nxuÊt quÇn ¸o, giµy dÐp, ®å ch¬i v.v... cho c¸c n−íc c«ng nghiÖp tiªn tiÕn. §ång thêi®©y còng lµ n¬i ®µo t¹o c¸c chuyªn gia tin häc, nhÊt lµ trong lÜnh vùc phÇn mÒmm¸y tÝnh lµm thuª cho c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn víi gi¸ rÎ m¹t mµ hä ch−acã c¬ héi sö dông. Nh÷ng ®éng th¸i trªn thÞ tr−êng Trung Quèc, Ên §é, vµ nhiÒuquèc gia kh¸c ®ang thÓ hiÖn rÊt râ ®iÒu nµy. §©y lµ sù th¸ch thøc mµ chóng ta cÇntØnh t¸o ®Ó kh¾c phôc. Sù c¶nh b¸o cña Ng©n hµng ThÕ giíi (10/1998) vÒ sù bïngnæ tri thøc trªn toµn cÇu gièng nh− con dao hai l−ìi, nÕu biÕt sö dông th× c¸c n−ícnghÌo sÏ giµu lªn, nÕu kh«ng biÕt sö dông th× sÏ dÉn ®Õn bi kÞch ®· nghÌo sÏ nghÌoh¬n, hè ng¨n c¸ch giµu nghÌo cµng lín. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña khoa häc - kü thuËt, cuéc c¸ch m¹ng hiÖn nay®−îc coi lµ cuéc c¸ch m¹ng lÇn thø 3. Theo K. Thurow, th× “cuéc c¸ch m¹ng c«ngnghiÖp lÇn thø ba ®−îc ®¸nh dÊu b»ng sù qu¸ ®é tõ c¸c hÖ thèng kinh tÕ quèc giasang nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Còng gièng hÖt nh− cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp lÇn thøhai ®−îc ®¸nh dÊu b»ng sù thay ®æi c¸c hÖ thèng kinh tÕ ®Þa ph−¬ng b»ng c¸c hÖthèng kinh tÕ quèc gia” (10). NÕu nh− cuéc c¸ch m¹ng lÇn thø hai ®−îc ®Æc tr−ng bëi “sù ph¸t triÓn cã tÝnhr−ît ®uæi” dùa trªn sù sao chÐp c¸c c«ng nghÖ hiÖn cã, th× cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖplÇn thø ba ®ßi hái sù ph¸t triÓn cã tÝnh ®éc lËp, cã tÝnh tÝch cùc vµ sù t¨ng tr−ëng gÊpnhiÒu lÇn tri thøc lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó mang l¹i thµnh tùu kinh tÕ hiÖn ®¹i. Nh− vËy, cã thÓ thÊy hÇu hÕt c¸c quèc gia c«ng nghiÖp ph¸t triÓn b−íc vµo kinhtÕ tri thøc sau khi ®· tr¶i qua hai cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp nh÷ng thÕ kû qua. Cïngvíi tiÒm n¨ng cña nÒn kinh tÕ, kü thuËt tr×nh ®é cao, c¸c quèc gia nµy cßn cã c¶ mét c¬®Þa trÝ tuÖ, t− t−ëng cho nÒn kinh tÕ tri thøc, hä lµ chñ ...