Thành phần loài, khóa định loại chi và mối quan hệ thân thuộc các loài trong họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae) ở Thành phố Huế

Bài viết Thành phần loài, khóa định loại chi và mối quan hệ thân thuộc các loài trong họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae) ở Thành phố Huế trình bày: Họ Cỏ roi ngựa ở thành phố Huế gồm 13 loài thuộc 8 chi. Trong đó chi Clerodendrum gồm 4 loài, Lantana 3 loài, còn lại mỗi chi chỉ gồm 1 loài. Phần lớn các loài là thân thảo và thân bụi, 3 loài thân gỗ trong đó duy nhất 1 loài thân gỗ leo,... Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thành phần loài, khóa định loại chi và mối quan hệ thân thuộc các loài trong họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae) ở Thành phố HuếTHÀNH PHẦN LOÀI, KHÓA ĐỊNH LOẠI CHI VÀ MỐI QUAN HỆTHÂN THUỘC CÁC LOÀI TRONG HỌ CỎ ROI NGỰA(VERBENACEAE) Ở THÀNH PHỐ HUẾHOÀNG XUÂN THẢOTrường Đại học Sư phạm - Đại học HuếTóm tắt: Họ Cỏ roi ngựa ở thành phố Huế gồm 13 loài thuộc 8 chi. Trongđó chi Clerodendrum gồm 4 loài, Lantana 3 loài, còn lại mỗi chi chỉ gồm 1loài. Phần lớn các loài là thân thảo và thân bụi, 3 loài thân gỗ trong đó duynhất 1 loài thân gỗ leo. Dựa vào chỉ số tương đồng cho thấy mối quan hệgiữa các loài trong họ Cỏ roi ngựa ở thành phố Huế có thể chia làm 2 nhóm:nhóm thứ nhất bao gồm Clerodendrum paniculatum, C. viscosum, C.thomsonae, C. cyrtophyllum và Tectona grandis; nhóm thứ 2 gồm Lantanacamara, L. involucrata, L. montevidensis, Verbena officinalis, Phylanodiflora, Stachytarpheta jamaicens, Vitex trifolia.1. GIỚI THIỆUPhân loại thực vật là một trong những ngành khoa học được sử dụng nhiều trong cáclĩnh vực như: lâm nghiệp, nông nghiệp, y học, nghiên cứu bảo vệ môi trường, bảo tồnđa dạng sinh học… Chính vì thế hiện nay công tác phân loại thực vật được nhiều nhàkhoa học quan tâm và nghiên cứu. Tuy nhiên, xây dựng khóa định loại cho một khu hệthực vật nhỏ vẫn chưa được nhiều. Khóa định loại cho một khu hệ nhỏ giúp tra cứunhanh về thành phần loài trong các nghiên cứu. Bên cạnh đó việc xác định mối quan hệgiữa các loài dựa trên những đặc điểm giống nhau của chúng cũng góp phần quan trọngtrong phân loại thực vật.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU2.1. Thu mẫuThu mẫu theo phương pháp của Nguyễn Nghĩa Thìn (2006) [5]Thu mẫu theo tuyến: các đường phố, dọc bờ sông…Thu mẫu bằng ô tiêu chuẩn tại các khu vực trống2.2. Định loạiXác định họ, chi và loài thực vật dựa trên phương pháp so sánh hình thái và định loạitheo các tài liệu sau: Nguyễn Tiến Bân (1997) [1], Phạm Hoàng Hộ, tập II (2003) [2],Trần Hợp (2000) [3], Vũ Xuân Phương (2007) [4], Nguyễn Nghĩa Thìn (2006) [5],Chen Shou-liang, Michael G. Gilbert (1994) [6].2.3. Xây dựng khóa định loạiTạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm HuếISSN 1859-1612, Số 01(17)/2011: tr. 49-5550HOÀNG XUÂN THẢOXây dựng khóa định loại lưỡng phân theo quan điểm của C. L. Porter (1959) [7]: Mô tảđầy đủ, chính xác đặc điểm của cây. Chọn lọc đặc tính đối lập (ổn định, dễ nhận biết) đểphân làm 2 nhóm. Mỗi nhóm lại chọn các đặc điểm đối lập và chia làm 2 nhóm. Quátrình tiếp tục cho đến bậc phân loại cần lập.2.4. Xác định mối quan hệ giữa các loàiCác tính trạng được mã hóa bằng số. Tính trạng xuất hiện ở đối tượng nghiên cứu đượcmã hóa bằng số “1”, tính trạng không xuất hiện mã hóa bằng số “0”.Xác định chỉ số tương đồng (similarity) và vẽ sơ đồ cây phả hệ (Dendrogram) bằngphần mềm Primer 5.3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU3.1. Thành phần loài họ Cỏ roi ngựa ở thành phố HuếKết quả nghiên cứu về thành phần loài thuộc họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae) tại thànhphố Huế được thể hiện trong bảng 1.Bảng 1. Thành phần loài thuộc họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae) tại thành phố HuếSttTên chi1Clerodendrum2Duranta3Lantana45678PhylaTectonaStachytarphetaVerbenaVitexTên loàiClerodendrum paniculatumClerodendrum viscosumClerodendrum thomsonaeClerodendrum cyrtophyllumDuranta repensLantana camaraLantana involucrataLantana montevidensisPhyla nodifloraTectona grandisStachytarpheta jamaicensisVerbena officinalisVitex trifoliaTên địaphươngXích đồng namBạch đồng nữNgọc nữ cảnhCây dần sàngThanh quanNgũ sắcNgũ sắcNgũ sắcDây lứcGỗ tếchĐuôi chuộtCỏ roi ngựaQuan âmDạngsốngBụiBụiGỗ leoGỗ nhỏBụiBụiBụiBụiThảoGỗThảoThảoBụiDạngláĐơnĐơnĐơnĐơnĐơnĐơnĐơnĐơnĐơnĐơnĐơnĐơnKép 3Họ Cỏ roi ngựa ở thành phố Huế qua thống kê bao gồm 13 loài thuộc 8 chi. Trong đóchi Clerodendrum gồm 4 loài, Lantana 3 loài, còn lại mỗi chi chỉ gồm 1 loài. So với sốlượng loài đã được mô tả trong thực vật chí Việt nam [4], số loài ở thành phố Huế chỉchiếm 13/140 và số chi là 8/26.Phần lớn các loài là thân bụi và thân thảo, chỉ 3 loài thân gỗ trong đó có duy nhất 1 loàithân leo. Hầu hết lá đơn, chỉ duy nhất 1 loài Vitex trifolia có lá kép.Trong số các loài trên, nhiều cây được trồng làm cảnh như Clerodendrum viscosum,Vitex trifolia và 3 loài thuộc chi Lantana. Một loài cây gỗ có giá trị (Tectona grandis).Các loài còn lại đều mọc hoang dại.THÀNH PHẦN LOÀI, KHÓA ĐỊNH LOẠI CHI VÀ MỐI QUAN HỆ...513.2. Khóa định loạiQua nghiên cứu, mô tả và lựa chọn các tính trạng đối lập, chúng tôi đã xây dựng khóađịnh loại loại lưỡng phân đến chi theo quan điểm của C. L. Porter (1959) [7] như sau:1A. 6 nhị……………………….....................................................................…….Tectona1B. 2-4 nhị2A. Bầu 4 ô3A. Mỗi ô chứa 1 noãn4A. Cụm hoa hình bông, nhị nằm trong ống tràng……........Verbena4B. Cụm hoa hình tháp hoặc, hình chùy hình ngù, nhị rất dài thò rakhỏi ống tràng…………………........................ ...