Thị trường hôn nhân: Một số cách tiếp cận - Hoàng Bá Thịnh

Tiếp cận lý thuyết thị trường hôn nhân, phân tích một số nét thực tiễn về thị trường hôn nhân là những nội dung chính trong bài viết "Thị trường hôn nhân: Một số cách tiếp cận". Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết để nắm bắt nội dung chi tiết, với các bạn chuyên ngành Xã hội học thì đây là tài liệu tham khảo hữu ích.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thị trường hôn nhân: Một số cách tiếp cận - Hoàng Bá Thịnh 84 Trao ®æi nghiÖp vô X· héi häc sè 2 (102), 2008 ThÞ tr­êng h«n nh©n: mét sè c¸ch tiÕp cËn Hoµng B¸ ThÞnh 1. Giíi thiÖu TÊt c¶ c¸c nhµ khoa häc trong lÜnh vùc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n ®Òu t×m hiÓu nh÷ng nguyªn nh©n ®Ó gi¶i thÝch vÒ hµnh vi cña con ng­êi. Hä th­êng ®Æt c©u hái: T¹i sao con ng­êi lµm nh­ vËy? C¸i kh¸c nhau gi÷a c¸c nhµ khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n lµ ë ®iÓm xuÊt ph¸t ®Ó xem xÐt ®èi víi nh÷ng nguyªn nh©n vÒ hµnh vi con ng­êi. Gi¶ sö chóng ta cè g¾ng gi¶i thÝch v× sao ng­êi ta kÕt h«n hoÆc sèng ®éc th©n, sÏ thÊy sù kh¸c biÖt: Mét nhµ kinh tÕ häc cã thÓ hái vÒ mèi quan hÖ gi÷a lîi Ých vµ chi phÝ cña h«n nh©n hoÆc sèng ®éc th©n. Nh÷ng chi phÝ nµo ®­îc thùc hiÖn trong h«n nh©n? C¸ nh©n cã mÊt mét vµi sù tù do? Vµ lîi Ých lµ g×? Mét nhµ T©m lý häc suy nghÜ vÒ hµnh vi trªn l¹i cã thÓ xem xÐt nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c, ®Æc biÖt lµ nh©n c¸ch c¸ nh©n. Ph¶i ch¨ng ng­êi ta kÕt h«n do nh÷ng kh¸c biÖt vÒ nh©n c¸ch c¸ nh©n? Hä kÕt h«n liªn quan ®Õn xu h­íng ®ång giíi hay kh¸c giíi? Mét nhµ X· héi häc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy sÏ xem xÐt víi nh÷ng c©u hái kh¸c. Nh÷ng ng­êi kÕt h«n kh«ng t¸n thµnh nh÷ng g× mµ ng­êi ta kh«ng lµm trong nh÷ng bèi c¶nh/®iÒu kiÖn cña kinh tÕ, x· héi, häc vÊn, t«n gi¸o, chñng téc hoÆc tuæi t¸c. T¹i sao cã mét sè ng­êi kh«ng bao giê mong ®îi vµo h«n nh©n? Trong khi cã nhiÒu nguyªn nh©n khiÕn con ng­êi kÕt h«n hoÆc kh«ng kÕt h«n th× nhµ x· héi häc sÏ tËp trung xem xÐt m«i tr­êng x· héi trong ®ã h×nh thµnh nªn nh÷ng hµnh vi cña c¸c c¸ nh©n. MÆc dï mçi ngµnh khoa häc cã c¸ch ®Æt vÊn ®Ò kh¸c nhau vÒ cïng mét hiÖn t­îng x· héi, nh­ng còng l¹i cã c¸ch tiÕp cËn liªn ngµnh, theo ®ã ®Ó t×m hiÓu mét hiÖn t­îng x· héi, ng­êi ta cã thÓ kÕt hîp mét vµi c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau. VÝ nh­ chñ ®Ò cña bµi viÕt nµy ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò h«n nh©n - mét vÊn ®Ò cã tõ ngµn x­a - d­íi gãc ®é thÞ tr­êng (mét thuËt ng÷ chØ cã trong kinh tÕ häc hiÖn ®¹i) nh­ng l¹i xem lý thuyÕt kinh tÕ tõ c¸c khÝa c¹nh x· héi (v¨n ho¸, t«n gi¸o, phong tôc tËp qu¸n, chuÈn mùc x· héi, v.v...). Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn  Hoµng B¸ ThÞnh 85 Bµi viÕt nµy, b»ng ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch tµi liÖu, ®Ò cËp ®Õn mét vµi khÝa c¹nh cña thÞ tr­êng h«n nh©n, qua mét sè c¸ch tiÕp cËn lý thuyÕt vµ thùc tiÔn vÒ vÊn ®Ò h«n nh©n gia ®×nh, vµ liªn hÖ víi t×nh h×nh ViÖt Nam hiÖn nay. 2. ThÞ tr­êng h«n nh©n: tiÕp cËn lý thuyÕt Theo c¸c nhµ kinh tÕ häc, thÞ tr­êng ®­îc hiÓu lµ “BÊt kú khung c¶nh nµo trong ®ã diÔn ra viÖc mua vµ b¸n c¸c lo¹i hµng hãa vµ dÞch vô. Kh«ng cÇn thiÕt ph¶i cã mét thùc thÓ vËt chÊt t­¬ng øng víi mét thÞ tr­êng, thÝ dô mét thÞ tr­êng cã thÓ bao gåm mét m¹ng l­íi viÔn th«ng toµn cÇu th«ng qua ®ã viÖc mua b¸n c¸c cæ phiÕu diÔn ra” (D. W. Pearce, 1999: 632). Cã thÓ xem G. Becker (1981) lµ ng­êi ®Çu tiªn sö dông thuËt ng÷ “thÞ tr­êng h«n nh©n” (Marriage Markets) víi nghÜa lµ “ThÞ tr­êng h«n nh©n ®­îc sö dông nh­ lµ mét phÐp Èn dô vµ nh÷ng dÊu hiÖu vÒ ng­êi b¹n ®êi trong d©n sè nh©n lo¹i ®­îc cÊu tróc vµ hÖ thèng ho¸ cao” (1991:81). Khi ph©n tÝch vÒ chÕ ®é ®a h«n, G. Becker cho r»ng: nh÷ng ng­êi ch­a kÕt h«n th­êng kh«ng thÓ hiÖn tµi n¨ng cña m×nh trong thÞ tr­êng gièng nh­ nh÷ng ng­êi mua b¸n cæ phiÕu, nh­ng hä th­êng sö dông nh÷ng “ng­êi m«i giíi”, tham dù c¸c ho¹t ®éng cña nhµ thê, tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng cña nhµ tr­êng,v.v. Theo chóng t«i khi dïng thuËt ng÷ “thÞ tr­êng h«n nh©n” tõ quan ®iÓm x· héi häc lµ hµm ý r»ng, h«n nh©n vÒ mét ph­¬ng diÖn nµo ®ã (cã ng­êi cßn cho lµ b¶n chÊt) lµ mét sù trao ®æi x· héi vµ h«n nh©n còng lµ “thÞ tr­êng” nh­ bao nhiÒu thÞ tr­êng kh¸c, cã nh÷ng ®èi t¸c tham gia “®Çu t­” - chØ cã ®iÒu lµ ®Çu t­ sè phËn, cuéc sèng t×nh c¶m cña hä - vµ nã còng cã lóc ®«ng vui, nhén nhÞp, lóc th× gièng nh­ chî chiÒu, nªn c¬ héi cã thÓ hiÕm hoi víi mét sè ng­êi v× nh÷ng lý do kh¸c nhau (m¶i häc hµnh, phÊn ®Êu; lµm viÖc ë n¬i mÊt c©n b»ng giíi tÝnh, nhiÒu n÷ Ýt nam hoÆc ng­îc l¹i; ®iÒu kiÖn lµm viÖc Ýt cã c¬ héi giao tiÕp,.v.v.) nªn chËm trÔ b­íc vµo thÞ tr­êng h«n nh©n. Cuèi cïng, ®· lµ ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng th× cã thµnh c«ng, nh­ng còng cã thÊt b¹i (Hoµng B¸ ThÞnh, 2007). Khi tham gia vµo thÞ tr­êng h«n nh©n, mçi ng­êi ®Òu mang theo nh÷ng “nguån lùc” mµ hä nghÜ r»ng nh÷ng nguån lùc ®ã t¹o nªn gi¸ trÞ cho b¶n th©n hä trong thÞ tr­êng h«n nh©n. Theo truyÒn thèng, gi¸ trÞ cña mét nam giíi lµ cña c¶i vµ ®Þa vÞ x· héi cña anh ta, cßn gi¸ trÞ cña mét phô n÷ ®­îc ®o b»ng vÎ ®Ñp, tuæi thanh xu©n vµ ®Æc biÖt lµ sù trinh tr¾ng cña ng­êi con g¸i, trong ®ã sù trinh tr¾ng ®­îc xem lµ gi¸ trÞ quan träng nhÊt. NÕu ng­êi con g¸i ®¸nh mÊt sù trinh nguyªn th× sÏ kh«ng cßn gi¸ trÞ trong thÞ tr­êng h«n nh©n, víi mét sè d©n téc nÕu c« g¸i kh«ng cßn trinh tiÕt th× cha hay anh ...