THIÊN HÀ

Thiên hà, mot tap hp khong lô hàng trăm trieu các vì sao, tât c ñangtương tác hâp dan, và ñang bay quanh mot ñiem chung. Các nhà thiên văn h,cư-c lưng có kho ng 125 t2 thiên hà trong vũ tr4. Tât c các vì sao có the thâyñưc bang mat thư7ng t8 trái ñât thuoc vê thiên hà c:a trái ñât, g,i là Ngân hà.Mat tr7i, cùng v-i nh@ng hành tinh kêt hp c:a nó, chB là mot vì sao trong thiênhà này. Ngoài nh@ng vì sao và hành tinh, các thiên hà còn chDa ñEng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
THIÊN HÀ THIÊN HÀ I. L I GI I THI U Nhóm Thiên hà Nhóm thiên hà này tên là Hickson Compact Group (HCG) 87, cách trái ñ t kho ng 400 tri u năm ánh sáng. Nh ng thiên hà ñang tương tác qua l c hút, nh hư ng nhau v c u trúc và s ti n hóa. B c nh ñư c ch p b i kính thiên văn Gemini South t i Cerro Pachón, Chile. ðài quan sát Gemini, GMOS Team/NASA Thiên hà, m t t p h p kh ng l hàng trăm tri u các vì sao, t t c ñangtương tác h p d n, và ñang bay quanh m t ñi m chung. Các nhà thiên văn h cư c lư ng có kho ng 125 t thiên hà trong vũ tr . T t c các vì sao có th th yñư c b ng m t thư ng t trái ñ t thu c v thiên hà c a trái ñ t, g i là Ngân hà.M t tr i, cùng v i nh ng hành tinh k t h p c a nó, ch là m t vì sao trong thiênhà này. Ngoài nh ng vì sao và hành tinh, các thiên hà còn ch a ñ ng các chòmsao; khinh khí d ng nguyên t và phân t ; các phân t ph c h p g m hydro,nitơ, carbon, silic và nh ng ch t khác; các tia vũ tr . II. L CH S NGHIÊN C U THIÊN HÀ SƠ KHAI Chòm sao Tiên N Thiên hà Tiên N , m t thiên hà xo n c gi ng như d i Ngân hà c a chúng ta, v t th xa trái ñ t nh t có th trông th y b ng m t thư ng. Xoáy l c các saoc a nó có th ñư c nhìn th y t Northern Hemisphere trong chòm sao Tiên N . Ngân hà và chòm sao Tiên N là b ph n thu c nhóm thiên hà ñư c g i là Nhóm “ð a phương”, ph n c a nhóm r ng hơn g i là qu n th Virgo. Robert Gendler/NASA Nhà thiên văn h c Ba Tư, al-Sufi, ñã tin vào vi c mô t l n ñ u thiên hàxo n c ñã ñư c nhìn th y trong chòm sao Tiên N . Kho ng gi a th k XVIII,ch có 3 thiên hà ñư c nh n di n. Vào năm 1780, nhà thiên văn h c PhápCharles Messier ñã công b m t danh sách bao g m 32 thiên hà. Nh ng thiênhà này gi ñây ñư c nh n bi t b i các s M (Messier); ví d như thiên hà TiênN ñã bi t là M31. Hàng ngàn thiên hà ñư c bi t ñ n và ñư c ghi nh n b i các nhà thiên vănh c Anh Sir William Herschel, Caroline Herschel, và Sir John Herschel trongbu i bình minh th k XIX. T năm 1900, các thiên hà ñư c khám phá ph n l nnh vi c nghiên c u b ng nh ch p. Nh ng thiên hà cách trái ñ t r t xa hi nnh xíu trên nh r t khó phân bi t v i các vì sao. Thiên hà ñư c bi t ñ n r ngnh t kho ng 13 l n các vì sao d i Ngân hà. Năm 1912, nhà thiên văn h c M Vesto M. Slipher làm vi c t i ñài thiênvăn Lowell Arizona ñã khám phá ra r ng quang ph v ch c a h t th y cácthiên hà ñ u chuy n hư ng v vùng ñ . ði u này ñã ñư c nhà thiên văn h c MEdwin Hubble gi i thích rõ ràng là t t c các thiên hà ñang chuy n ñ ng ra xanhau và d n ñ n k t lu n r ng vũ tr ñang giãn n . Không bi t vũ tr s ti p t cgiãn n hay là hút nhau và r i cu i cùng chúng s b t ñ u co l i v m t ñi m màt ñó chúng n y sinh ra. III. S PHÂN LO I THIÊN HÀ D i Ngân hà Nh ng thiên hà xo n c như d i Ngân hà c a chúng ta có d ng ñĩa ph ng tương ñ i v i nh ng cánh tay xo n c. B c nh màu không th c này nhìn v trung tâm Ngân hà, ñ nh v cách 30000 năm ánh sáng. Nh ng qu n th sao sáng chói th y ñư c trong nh d c theo nh ng vùng b i và khí t i hơn. Morton-Milon/Science Source/Photo Researchers, Inc. Khi nhìn ho c ch p b ng kính thiên văn l n, ch nh ng thiên hà g n nh tl ra nh ng vì sao riêng l . ð i v i h u h t các thiên hà, ch có ánh sáng k t h pt t c các vì sao là ñư c nh n th y. Nh ng thiên hà bi u l nh ng d ng khácnhau. M t s có d ng hình c u toàn b v i tâm sáng chói. Nh ng thiên hà ñư cg i là ellip ch a ñ ng cư dân nh ng vì sao già, thư ng v i m t ít khí ho c b ihi n ra, và m t vài sao t o thành m i ñây. Nh ng thiên hà ellip có m t dãy kíchthư c r ng l n, t kh ng l ñ n lùn t t. Ngư c l i, nh ng thiên hà xo n c là h th ng hình ñĩa dát ph ng baog m không ch vài sao già mà còn nhi u cư dân r ng l n c a nh ng sao m i,nhi u khí và b i, và nh ng ñám mây phân t là nơi sinh trư ng c a nh ng vìsao. Thư ng thì nh ng vùng ch a ñ ng nh ng sao m i sáng chói và nh ng ñámmây khí ñư c s p x p thành nh ng cánh tay xo n c dài có th quan sát ñư cqu n quanh thiên hà. Nói chung, m t qu ng nh ng ngôi sao cũ m bao quanhñĩa; m t ch phình ra nhân nh hơn thư ng t n t i, phun ra hai tia v t ch tmãnh li t ngư c nhi u. V t th Hoag Vòng ñai c a các sao xanh, ch c n ng, m i vây quanh nhân sao cũ hơn, cácsao vàng trong thiên hà ñư c bi t ñ n như v t th Hoag. Các nhà thiên văn h c suy ñoán s phân chia b t thư ng này là k t qu c a m t s va ch m thiên hàkhác. V t th Hoag n m cách 600 tri u năm ánh sáng trong chòm sao Serpens. STSCI/AURA/NASANh ng thiên hà gi ng ñĩa khác, không ph i d ng xo n c toàn b , ñư c phânlo i không theo quy lu t nào c . Nh ng thiên hà này cũng có m t s l n khí, b ivà nh ng sao m i nhưng không s p x p theo d ng xo n c. Chúng thư ng ñ nhx g n nh ng thiên h ...