Thơ lãng mạn Trung Hoa - Từ Khuất Nguyên đến Lý Bạch và Lý Hạ _3

Ngọn gió xuân – thu đều mang ý nghĩa thời gian với tính chất chảy trôi vô thường. Cũng là ngọn gió của cung đàn lãng mạn, nhưng mĩ cảm ở Lý Bạch rạo rực xuân tình thổi dậy mùi hương Phong xuy liễu hoa mãn điếm hương (Kim Lăng tửu tứ li biệt)
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thơ lãng mạn Trung Hoa - Từ Khuất Nguyên đến Lý Bạch và Lý Hạ _3 Thơ lãng mạn TrungHoa - Từ Khuất Nguyênđến Lý Bạch và Lý Hạ Ngọn gió xuân – thu đều mang ý nghĩa thời gian với tính chất chảy trôi vô thường.Cũng là ngọn gió của cung đàn lãng mạn, nhưng mĩ cảm ở Lý Bạch rạo rực xuân tình thổidậy mùi hương Phong xuy liễu hoa mãn điếm hương (Kim Lăng tửu tứ li biệt), thổi bay tà áogiai nhân Phong phiêu hương duệ không trung cử (Thái liên khúc), bến ngộ giữa gót chântuấn mã và nụ cười người đẹp (Mạch thượng tặng mĩ nhân)… Còn ở Lý Hạ cũng có hoanhưng ngập tràn cảnh gió tàn hoa rụng, gió như mái tóc được chải lược bằng lá cây Quế diệploát phong quế trụy tử (Thần huyền khúc), cũng có gió xuân bay mái tóc giai nhân mà đẹpsay ảo giác Liêu trai Xuân phong xuy mấn ảnh (Vịnh hoài), nhuốm màu sắc bi thương giómãi thổi đêm thâu ngày dài trên mộ người con gái xấu số Phong vi thường, thủy vi bội (TôTiểu Tiểu mộ). Ngọn gió thu thổi suốt ngàn năm trên mặt biển còn đọng giọt lệ bao trắcẩn Văn chương hà xứ khốc thu phong. Đó cũng là hai mặt tương phản bổ sung ở Tiên vàQuỷ: cái đẹp – bóng hình cái đẹp; sự sống, hạnh phúc – tàn phai, biệt ly. 2.4. Khi thơ ca mang dạng thức dòng sông Khi hồn thơ là những dòng sông ào ạt trào tuôn, thì thơ cũng mượn dạng thức củanhững dòng sông mà chở mọi nguồn cảm xúc. Nhà thơ ít bằng lòng đóng khung trong dạngthức thơ ngắn hoặc thơ luật, mà để hồn tha hồ dào dạt với những thể thơ dài. Khuất Nguyênvới Sở từ, Lý Bạch - Lý Hạ với cổ phong và Nhạc phủ. Ly tao được khẳng nhận là bài thơ dài nhất trong lịch sử thơ ca Trung Hoa. Với 373câu dồi dào âm điệu, Ly tao đã chuyển tải được những cung bậc tình cảm mạnh mẽ củaKhuất Nguyên. Trong một dạng thức dài không hạn định, số chữ nhiều,Sở từ rõ ràng có ưuthế hơn kiểu thơ 4 chữ của Kinh Thi. Cũng như vậy, Lý Bạch và Lý Hạ ít làm thơ luật vìkhuôn khổ gò bó chặt chẽ của thơ luật không đủ để thể hiện cảm xúc phong phú của nhàthơ. Lý Bạch tung hoành với thể thơ cổ phong, số dòng, số chữ, số câu dao động ở biên độlớn, phù hợp với khí thơ mạnh, hùng tráng. Lý Hạ sở trường nhạc phủ, trong hình thức thơdân gian ông để trí tưởng tượng tha hồ bay bổng, đồng thời tìm thấy âm điệu riêng cho nhữngbài thơ của mình. Sức tưởng tượng là một trong những phú bẩm tâm linh vĩ đại nhất của loài người, làtiền đề và năng lực tâm lý quan trọng nhất cho hoạt động chiếm lĩnh thế giới bằng nghệ thuật,sáng tạo nghệ thuật ở những thiên tài. Sức tưởng tượng ở cả ba nhà thơ lãng mạn KhuấtNguyên – Lý Bạch – Lý Hạ đều mang tính tự do dong ruổi, tính thể nghiệm thiết thân và tínhnhất thể của tình cảm – tư tưởng… nên sự chiếm lĩnh thế giới, lý giải thế giới, hệ thống biểutượng, ý tượng… sáng tạo của họ đều thấm đẫm tình cảm thẩm mĩ nồng nàn. Lãng mạn – xéttrên góc độ này – là kiểu tư duy về thế giới trên đôi cánh thăng hoa của tư tưởng – Câu thầnxin mượn bút hoa… Khi thơ ca là sự bay bổng của trí tưởng tượng thì dòng chảy của sôngcũng đầy ngẫu hứng. Tứ thơ có sự thay đổi, đi về giữa quá khứ - hiện tại – tương lai, giữa trờivà đất, tiên – quỷ và người… Trong Ly tao có sự đan xen của những chiều thời gian, thơ LýBạch lại là sự bay nhảy của không gian, tự nhiên đến bất ngờ trong cấu tứ hình ảnh; mạch thơđi mạnh, như những đợt sóng trùng điệp. Đặc biệt, khi tưởng tượng lạc sang địa hạt của ảogiác, thậm chí vô thức, thì mạch thơ trở nên đứt nối, phi logic như trường hợp của Lý Hạ.Trong thơ ông, ranh giới thời gian – không gian bị xóa nhòa, giữa các câu dường như có sựnhảy cóc về ý, khó nắm bắt. Tuy vậy, nếu đọc kỹ ta vẫn nhận ra một mạch ngầm bên trong.Với hiện tượng thơ Lý Hạ, thơ lãng mạn Trung Hoa đã nhuốm màu sắc siêu thực. Như mọi nhà thơ lãng mạn, Khuất Nguyên – Lý Bạch – Lý Hạ không dựa trên Danhlý (Logical) mà nhận thức bằng trực giác (Intaition). Cho nên cái mà Chu Quang Tiềm gọi là“kinh nghiệm mỹ cảm”(8) trong thơ của họ là trực cảm khoảnh khắc của chính cuộc đời mìnhmà thăng hoa, ngưng đọng vĩnh cửu với thời gian. Kinh nghiệm mỹ cảm ấy chính là khoảngcách giữa mặt đất họ đang đứng và bầu trời họ ngước nhìn – chảy mãi dòng sông huyền diệungang trời đến hôm nay qua mỹ cảm liên tưởng đồng vọng. 3. Để hiểu đúng và cảm hay dòng thơ ca phương Đông – đặc biệt là thơ ca cổ điển –với những phương thức trữ tình, khuynh hướng lãng mạn… không nên thuần túy dựa vàogiai đoạn, thời kỳ chủ yếu với những tiền đề bối cảnh xã hội… đã sản sinh ra nó (như cáckhuynh hướng, trào lưu tiêu biểu ở phương Tây – dễ bị rơi vào cái gọi là “gọt chân cho vừagiày”). Còn có thể đi vào nghiên cứu theo một hệ thống khác: tâm thức thẩm mỹ mang tínhdung hợp, quan niệm (gắn liền với phương thức biểu đạt, diễn đạt) về cái đẹp, cái thực “nhòehóa” qua tâm, cái kỳ ảo, cái phi logic… với những sự pha trộn tinh tế mà phức tạp toát ra từdòng văn học đó. Thơ trữ tình – lãng mạn phương Đông phải được nhìn ngắm theo cái cáchnhà thơ đã làm ra nó, toát ra các đặc trưng riêng của nó. Khuất Nguyên – Lý Bạch – Lý Hạ là những đỉnh cao của thơ cổ Trung Hoa mà chỗcao diệu như vẫn ẩn hiện trong mây không có chỗ tận cùng. Khuất Nguyên là sự khởi đầu vĩđại, Lý Bạch và Lý Hạ là sự kế thừa kiệt xuất của dòng thơ lãng mạn vượt ra ngoài khuônkhổ cổ điển. Tất nhiên, thể thơ tự do đặt nền móng cho chủ nghĩa lãng mạn trong thơ mớiphải chờ đến tậpNữ thần (1921) của Quách Mạt Nhược (1892-1978) với tinh thần sáng tạo“tự do tuyệt đối” mang vẻ đẹp hào sảng mặt trời, ánh sáng, phượng hoàng, hy vọng… theodòng chảy “tiết tấu tình cảm”. Xét về khuynh hướng sáng tác – chứ không phải dựa trênnhững tiền đề cơ sở xã hội – với những đặc trưng, cảm hứng, lý tưởng thẩm mĩ, chủ thể trữtình cái tôi… thì chưa hẳn “khuynh hướng “lãng mạn” trong văn học cổ điển phươngĐông xa lạ với chủ nghĩa lãng mạn ở phương Tây”(9). Thơ ca lãng mạn Trung Quốc nóiriêng và phương Đông nói chung không hình thành trên một trào lưu, trường phái, vì ngoàinhững tiền đề lịch sử - xã hội, còn có yếu tố con ng ...