Thuật uống trà

Dẫn nhập Trong lịch sử nhân loại, có khá nhiều khám phá hoặc phát minh lớn lao bắt nguồn từ sự tình cờ. Truyền thuyết Trung Hoa kể rằng trong một dịp tuần thú, vua Thần Nông (2700 ÂL) tìm ra công hiệu của trà, khi một số lá của cây này rơi vào nồi nước đang nấu. Không mấy chốc, nước trong nồi ngả màu và tỏa mùi thơm. Là một người có đầu óc khoa học, vua Thần Nông nếm thử và nhận thấy nước này có hương vị thần diệu. Từ đó, ngài truyền dạy dân Trung...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thuật uống trà Thuật uống tràDẫn nhậpTrong lịch sử nhân loại, có khá nhiều khám phá hoặc phát minh lớn lao bắt nguồntừ sự tình cờ. Truyền thuyết Trung Hoa kể rằng trong một dịp tuần thú, vua ThầnNông (2700 ÂL) tìm ra công hiệu của trà, khi một số lá của cây này rơi vào nồinước đang nấu. Không mấy chốc, nước trong nồi ngả màu và tỏa mùi thơm. Làmột người có đầu óc khoa học, vua Thần Nông nếm thử và nhận thấy nước này cóhương vị thần diệu. Từ đó, ngài truyền dạy dân Trung Hoa cách dùng trà. Lại cótruyền thuyết cho rằng trong một dịp ngẫu nhiên, vua Thần Nông nhai các lá tràthì nhận thấy chúng có khả năng xoa dịu sự công phạt của nhiều chất độc đanghoành hành trong cơ thể ngài. Những chất độc này đến từ các thảo mộc mọc trongthiên nhiên, do ngài nếm thử nhiều năm tháng trước đây.Cho đến nay, người Tây phương và Đông phương vẫn còn có sự cách biệt khá lớnlao về sự cảm nhận và cách thưởng thức trà. Đối với nhiều người Tây phương, tràđược dùng thuần túy như một thức uống. Đối với người Đông phương, trà khôngnhững là một thức uống, mà qua cách uống nó, người ta có dịp di dưỡng tinh thầnbất cứ lúc nào trong một ngày. Muốn thấy được tầm mức nghiêm trọng của việcpha trà, ta hãy nghe lời khuyến cáo của một nhà văn Trung Hoa đời Tống: „Có bađiều ân hận trong cuộc đời: Làm hư hại tuổi thanh xuân qua sự giáo dục sai lạc,làm giảm giá trị của tác phẩm nghệ thuật qua những lời khen nhảm, và sự phí phạntrà ngon qua cách pha trà kém cỏi“ (trong Okakura 1964, tr.10).Chính vì trà có một vai trò quan trọng trong sinh hoạt tinh thần Đông phương, nênqua nhiều thế kỷ,nghệ thuật uống trà đã được nhiều bậc thức giả, cũng như nhữngkẻ uống trà sành điệu nghiên cứu và tán dương. Tuy vậy, một vài biến cố quantrọng về trà có thể kể đến như việc Lục Vũ (Lu Yu) đời Đường để lại cho hậu thếquyển Trà Kinh vào thế kỷ thứ 8. Sau khi tác phẩm này ra đời, việc uống trà đượcxem trọng như một ngành nghệ thuật, thay vì thuần túy như một thức uống củadân gian. Vào cuối thế kỷ 12, thiền sư Nhật Eisai Zenji viết một luận thuyết cổ vũviệc uống trà gồm hai tập sách mang tựa đề Kissa-yojo-ki (nghĩa: Chú Giải vềDược Tính của Trà). Luận thuyết này đã gây một ảnh hưởng khá lớn lao vào xãhội Nhật trong thời Kamakura (1185-1333). Sau đó ít lâu, Trà đạo dần dà thànhhình do kết quả của nhiều thuận duyên và công sức của một số thiền sư Nhật.Okakura, một nhà Đông phương học, viết một tiểu luận Anh ngữ về trà tựa đềThe Book of Tea năm 1906. Cho đến nay, tác phẩm này được in lại rất nhiều lần,qua nhiều ngoại ngữ khác nhau. Tại nước ta, nghệ thuật uống trà thanh tao củangười xưa bàng bạc trong một số tác phẩm văn học như Vũ Trung Tùy Bút củaPhạm Đình Hổ (1768-1839), Vang Bóng Một Thời của Nguyễn Tuân, và HươngTrà của Đỗ Trọng Huề. Các tác giả cho thấy các nhà Nho, dù có một cuộc sốngđơn giản mấy đi chăng nữa, vẫn không thể thiếu trà Tàu trong cuộc sống thườngnhật. Trà Tàu giúp các nhà Nho có thêm chất liệu cho cuộc sống tinh thần, bù đắpcho nếp sống thanh đạm:Họ lịch sự như tiên, phú quý như giời,Quất con ngựa rong chơi ngoài ngõ liễu.Ta trồng cỏ đầy vườn, vãi hoa đầy đất,Gọi hề đồng pha nước trước hiên mai.(Thơ Hải Văn, trong Nguyễn Tuân 1962, tr.54)Trong nhiều năm gần đây, có một số công trình nghiên cứu về trà của các khoahọc gia, khám phá ra những lợi ích rất bất ngờ về trà. Từ những đặc tính y học củatrà, nhiều người bất kể sống trong vùng văn hóa nào, bắt đầu sử dụng trà như mộtmón uống hàng ngày để phòng chống một số ung thư và bệnh tật. Tuy nhiên, thậtcần thiết để hiểu thêm nhiều về trà và nghệ thuật uống trà của cổ nhân Đôngphương, vì lẽ những kiến thức này có thể giúp chúng ta hiểu rõ những lợi ích tinhthần mà trà có thể đem lại cho người uống. Trong suốt bài viết, từ ngữ Đôngphương mà tôi sử dụng gồm Trung Hoa và một số quốc gia từng chịu ảnh hưởngsâu đậm nền văn hóa của nước này như Nhật Bản và Việt Nam. Tôi cũng sẽ trìnhbày về nguồn gốc, các thành tố cần thiết và cung cách pha trà trong nghệ thuậtuống trà, và sau cùng, sự liên hệ giữa trà và nghệ thuật dưỡng sinh của người xưa.Tinh hoa và sự phát triển của thuật uống tràI. NGUỒN GỐC TRÀ1. Theo quan điểm thực vật họcTrà là loại cây xanh quanh năm. Tại Trung Hoa, trà chỉ mọc tại các tỉnh miền TâyNam, trong khoảng vĩ tuyến 23 đến 25. Lượng mưa hằng năm lý tưởng cho sựphát triển của trà vào khoảng 200mm-260mm. Trà có thể chịu đựng được khí hậulạnh, ngay cả dưới không độ, nhưng lại không thích hợp với những vùng có khíhậu nóng và ẩm thấp. Sau cuộc chiến tranh nha phiến với Trung Hoa năm 1842,người Anh quyết định cạnh tranh thị trường độc quyền trà từ Trung Hoa thay vì lệthuộc vào sự cung cấp của quốc gia này. Grieve (2003) cho biết sau khi am hiểukỹ thuật trồng trọt và thu thập nhiều hạt giống trà, người Anh chọn lựa vùng đồinúi Assam thuộc miền Đông Bắc Ấn Độ như khu vực canh tác chính, vì khí hậuvùng này rất thích hợp cho việc trồng trà. Khi bắt đầu việ ...