Thực trạng giáo dục kĩ năng xúc cảm - xã hội cho học sinh tiểu học ở nhà trường hiện nay

Bài viết đề cập đến thực trạng giáo dục kĩ năng xúc cảm - xã hội cho học sinh tiểu học ở nhà trường hiện nay, những thuận lợi và khó khăn trong việc giáo dục kĩ năng xúc cảm - xã hội cho học sinh. Trên cơ sở đó, nhóm nghiên cứu đề xuất một số kiến nghị về biện pháp rèn luyện kĩ năng xúc cảm - xã hội tích cực cho học sinh tiểu học.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thực trạng giáo dục kĩ năng xúc cảm - xã hội cho học sinh tiểu học ở nhà trường hiện nayJOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2015-0086Educational Sci., 2015, Vol. 60, No. 6A, pp. 148-156This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn THỰC TRẠNG GIÁO DỤC KĨ NĂNG XÚC CẢM - XÃ HỘI CHO HỌC SINH TIỂU HỌC Ở NHÀ TRƯỜNG HIỆN NAY Lê Mỹ Dung Viện Nghiên cứu Sư phạm, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắt. Bài báo đề cập đến thực trạng giáo dục kĩ năng xúc cảm - xã hội cho học sinh tiểu học ở nhà trường hiện nay, những thuận lợi và khó khăn trong việc giáo dục kĩ năng xúc cảm - xã hội cho học sinh. Trên cơ sở đó, nhóm nghiên cứu đề xuất một số kiến nghị về biện pháp rèn luyện kĩ năng xúc cảm - xã hội tích cực cho học sinh tiểu học. Từ khóa: Xúc cảm - xã hội; Kĩ năng xúc cảm - xã hội; Giáo dục kĩ năng xúc cảm - xã hội.1. Mở đầu Sự biến đổi xã hội diễn ra nhanh chóng khiến cho trẻ em thế giới nói chung và trẻ em ViệtNam nói riêng đang phải đối mặt với nhiều áp lực hơn so với trước. Các nghiên cứu tâm lí họcdẫn ra một nghịch lí rằng: Mặc dù trẻ em ngày càng có chỉ số IQ cao hơn, nhưng khả năng trí tuệxúc cảm (EQ) của chúng lại có xu hướng giảm sút cho thấy sự phát triển không hài hòa về mặtnhân cách. Ước tính từ 15 đến 22% thanh thiếu niên Mĩ có khó khăn về kĩ năng xúc cảm - xã hội(Cohen, 2001; Mogno & Rosenblitt, 2001). Học sinh có nguy cơ thất bại trong học tập thường lànhững trẻ dễ bị tổn thương trong các vấn đề xúc cảm - xã hội. (Kavale & Forness, năm 1996) [7],yếu tố xúc cảm - xã hội đóng vai trò quan trọng nhất đối với thành tích học tập của học sinh [1]. Kết quả của nhiều nghiên cứu xã hội học, giáo dục học, tâm lí học gần gây đã cho thấy sựgia tăng các hiện tượng tiêu cực ở học sinh như: Bạo lực học đường, hành vi xâm kích, biểu hiệntrầm cảm... với độ tuổi xuất hiện lần đầu ngày càng giảm xuống. Các hành vi tiêu cực đó diễn ra ởngay trên lớp học hoặc ở ngoài lớp học với các cấp độ trầm trọng khác nhau, từ chỗ làm phương hạiđến người khác cho đến tự làm tổn hại bản thân. Nguyên nhân quan trọng dẫn đến những hành vitiêu cực đó là do học sinh có “tâm trạng không ổn định”, “cứng nhắc/thiếu linh hoạt trong phươngchâm sống”, “cố chấp/hiếu thắng, khăng khăng phải làm bằng được điều mình mong muốn”, “dễbị kích động”, “khó hợp tác”. Hoặc ngược lại, có cái nhìn bi quan về cuộc sống và các mối quan hệgiữa người với người... Nguyên nhân là do học sinh gặp khó khăn kiểm soát cảm xúc và thiếu hụtcác kĩ năng xã hội [5, 10, 11, 14, 15]. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu [9] còn cho thấy, nhà trường cóvai trò quan trọng nhất quyết định sự phát triển các kĩ năng như: Tính hợp tác, sự đồng cảm, khảnăng tự kiềm chế... Vấn đề giáo dục kĩ năng xúc cảm - xã hội cho học sinh ngày càng trở nên cần thiết và cấpbách. Hiện nay, các nhà trường phổ thông đã và đang tiến hành các chương trình giáo dục kĩ năngsống, trong đó có kĩ năng xúc cảm - xã hội. Trong nội dung bài báo này đề cập đến thực trạng giáodục kĩ năng xúc cảm - xã hội cho học sinh tiểu học ở nhà trường phổ thông hiện nay, từ đó đề xuấtmột số biện pháp rèn luyện kĩ năng xúc cảm - xã hội cho học sinh tiểu học.Ngày nhận bài: 2/4/2015. Ngày nhận đăng: 20/5/2015.Liên hệ: Lê Mỹ Dung, e-mail: dungtamly@yahoo.com.148 Thực trạng giáo dục kĩ năng xúc cảm - xã hội cho học sinh tiểu học ở nhà trường hiện nay2. Nội dung nghiên cứu2.1. Một số khái niệm cơ bản Xúc cảm - xã hội là xúc cảm thể hiện trong mối quan hệ với người khác. Kĩ năng xúc cảm - xã hội đã được các nhà khoa học trong và ngoài nước quan tâm nghiêncứu, là một lĩnh vực mới phát triển trong 20 năm trở lại đây, bắt đầu từ việc nghiên cứu về trí tuệxúc cảm. Ellas et al. (1997) xác định kĩ năng xúc cảm xã hội là “khả năng để hiểu, quản lí và thể hiệncác khía cạnh xã hội và xúc cảm của cá nhân cho phép quản lí thành công các nhiệm vụ trong cuộcsống như học tập, hình thành và duy trì các mối quan hệ, giải quyết các vấn đề hàng ngày và thíchnghi với các yêu cầu phức tạp của sự tăng trưởng và phát triển” [1;2]. Theo Zins, Weissberg, Wang và Walberg: “Kĩ năng xúc cảm - xã hội bao gồm 5 thành phầnchính gồm: Kĩ năng nhận thức bản thân, kĩ năng làm chủ bản thân, kĩ năng ra quyết định; kĩ năngnhận thức xã hội và kĩ năng làm chủ các mối quan hệ xã hội”[16]. Kĩ năng xúc cảm - xã hội của học sinh tiểu học là “sự vận dụng tri thức, kinh nghiệmvàoviệc nhận diện xúc cảm của bản thân, hiểu xúc cảm của người khác, tự kiềm chế/ kiểm soát xúccảm để hợp tác, đồng cảm, thiết lập, duy trì và phát triển mối quan hệ tích cực với Thầy Cô, bạnbè và những người khác”. Kĩ năng xúc cảm - xã hội của học sinh tiểu học biểu hiện ở 4 mặt, cụ thểlà: Kĩ năng hợp tác, kĩ năng đồng cảm, kĩ năng kiểm soát, kiềm chế xú ...