Các kĩ năng xã hội và quá trình thích ứng xã hội của học sinh trung học cơ sở

Bài báo này phân tích các kĩ năng xã hội cần giáo dục cho học sinh trung học cơ sở (THCS), biểu hiện cụ thể của các kĩ năng xã hội, ý nghĩa của các kĩ năng xã hội đối với hoạt động học tập và cuộc sống của các em, nhất là đối với vấn đề thích ứng xã hội. Nội dung bài báo cũng đã làm rõ bản chất của sự thích ứng xã hội và biểu hiện thích ứng xã hội của học sinh THCS cũng như vai trò của nó, chỉ ra mối quan hệ giữa kĩ năng xã hội và quá trình thích ứng xã hội.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Các kĩ năng xã hội và quá trình thích ứng xã hội của học sinh trung học cơ sở JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Educational Sci. 2012, Vol. 57, No. 4, pp. 164-169 CÁC KĨ NĂNG XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH THÍCH ỨNG XÃ HỘI CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ Nguyễn Thị Huệ Trường Đại học Sư phạm Hà Nội E-mail: huenguyentlgd@gmail.com Tóm tắt. Bài báo này phân tích các kĩ năng xã hội cần giáo dục cho học sinh trung học cơ sở (THCS), biểu hiện cụ thể của các kĩ năng xã hội, ý nghĩa của các kĩ năng xã hội đối với hoạt động học tập và cuộc sống của các em, nhất là đối với vấn đề thích ứng xã hội. Nội dung bài báo cũng đã làm rõ bản chất của sự thích ứng xã hội và biểu hiện thích ứng xã hội của học sinh THCS cũng như vai trò của nó, chỉ ra mối quan hệ giữa kĩ năng xã hội và quá trình thích ứng xã hội. Từ khóa: Kĩ năng, hoạt động học tập, thích ứng xã hội. 1. Mở đầu Lứa tuổi học sinh THCS (tương ứng tuổi thiếu niên) là độ tuổi có nhiều thay đổi đột biến cả về thể chất và tâm lí, tạo ra sự “khủng hoảng” tạm thời. Sự khủng hoảng này diễn ra nhanh hay chậm, hậu quả của nó như thế nào phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, trong đó các kĩ năng xã hội của học sinh có vai trò quan trọng, nhất là đối với quá trình thích ứng xã hội của các em. Nếu học sinh có các kĩ năng xã hội nhuần nhuyễn thì khả năng thích ứng xã hội sẽ tốt hơn, dễ dàng vượt qua thời kì “khủng hoảng”. Ngược lại, những học sinh yếu kém về các kĩ năng xã hội thì quá trình thích ứng diễn ra khó khăn và sẽ gặp nhiều trở ngại, làm tăng mức độ trầm trọng của thời kì “khủng hoảng”. Các nhà giáo dục cần hiểu biết về vấn đề này để có biện pháp giúp học sinh vượt qua thời kì “khủng hoảng” này một cách nhanh chóng và êm thấm. 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Kĩ năng xã hội Vấn đề kĩ năng nói chung đã được các nhà tâm lí học và giáo dục học nghiên cứu rất nhiều. Dù có những điểm khác nhau trong quan niệm, nhưng tất cả đều thống nhất, nếu con người có kĩ năng thì sẽ làm việc đạt hiệu quả cao hơn. Kĩ năng sẽ giúp cho con người thực hiện công việc có kế hoạch, có kĩ thuật, ít tốn công sức nhưng vẫn thu được kết quả. Có thể hiểu kĩ năng là cách thức con người thực hiện một hành động dựa trên sự hiểu biết và kinh nghiệm của cá nhân trong những hoàn cảnh nhất định. 164 Các kĩ năng xã hội và quá trình thích ứng xã hội của học sinh Trung học cơ sở Trong các kĩ năng sống của con người thì các kĩ năng xã hội đóng vai trò quan trọng. Hoạt động của con người có bản chất xã hội nên các kĩ năng của con người cũng có bản chất xã hội. Mỗi con người sinh ra, lớn lên đều phải hoạt động với người khác và con người phải học các kĩ năng xã hội để thích ứng với các hoạt động xã hội cùng với cộng đồng. Những nghiên cứu của các nhà tâm lí học đều khẳng định: Nếu đứa trẻ thiếu các kĩ năng xã hội như (kĩ năng hợp tác nhóm, kĩ năng kết bạn, kĩ năng đồng cảm, chia sẻ, kĩ năng kiểm soát hành vi, kĩ năng ứng phó với stress. . . ) thì sẽ rất khó khăn khi đi học như khó hòa nhập với bạn, kém tự tin, chán học. . . và sau này cũng gặp khó khăn trong cuộc sống. (Nghiên cứu của Coie và Dodge năm 1983 và Parker, Asher 1987). Có thể hiểu kĩ năng xã hội là những mẫu ứng xử tập nhiễm hay học được, được xã hội chấp nhận, giúp cá nhân quyết định hành động và ứng xử với người khác một cách có hiệu quả, nhanh chóng thích nghi với hoàn cảnh, tránh được những hậu quả tiêu cực về mặt xã hội. Kĩ năng xã hội cần có của mỗi người rất nhiều. Đối với học sinh THCS thì một số kĩ năng xã hội cơ bản cần giáo dục, hình thành và rèn luyện cho các em như: kĩ năng hợp tác, kĩ năng khẳng định mình, kĩ năng đồng cảm, kĩ năng kiềm chế, kĩ năng giải quyết vấn đề. 2.1.1. Kĩ năng hợp tác Hợp tác với người khác để làm một công việc nào đó đạt hiệu quả cao hơn là yêu cầu tự thân của cuộc sống mỗi người. Hầu hết mọi hoạt động của con người, nhất là trong lao động sản xuất, con người luôn nảy sinh nhu cầu hợp tác. Hợp tác là hành vi giúp đỡ lẫn nhau, cùng chung sức hoàn thành một công việc, cùng phối hợp hành động để thực hiện mục đích chung. Có thể hiểu, kĩ năng hợp tác là khả năng tương tác cùng thực hiện có hiệu quả một hành động, một công việc nào đó dựa trên vốn tri thức và kinh nghiệm đã có trong điều kiện nhất định. Biểu hiện kĩ năng hợp tác của học sinh như biết giúp đỡ bạn và người khác, chia sẻ tài liệu, trao đổi kinh nghiệm học tập với bạn, học nhóm, thảo luận, thiết lập mối quan hệ, biết lắng nghe ý kiến của người khác, không vi phạm nội quy, quy chế của nhà trường. . . Tất cả hoạt động của học sinh hằng ngày đều phải có sự hợp tác. Khi các em tham gia vào các hoạt động chung sẽ phát triển ý thức tập thể, tinh thần đoàn kết,. . . thông qua đó để phát triển nhân cách. Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự hình th ...