Tía tô - vị thuốc quý

Tía tô có tên gọi é tía, theo chữ Hán gọi là tử tô, Tử tô ngạnh. Sách “Bản thảo cương mục” gọi tử tô là Xích tô, tên khoa học Perilla frutescens L, họ hoa môi (Labiatae). Là loại cây cỏ cao từ 0,5 – 1,0m. Được trồng khắp nơi làm rau thơm gia vị ăn sống cùng các thức ăn khác như đậu phụ, rau trong món bún đậu mắm tôm chanh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tía tô - vị thuốc quýTía tô - vị thuốc quý Tía tô có tên gọi é tía, theo chữ Hán gọi là tử tô, Tử tô ngạnh. Sách “Bản thảo cương mục” gọi tử tô là Xích tô, tên khoa học Perilla frutescens L, họ hoa môi (Labiatae). Là loại cây cỏ cao từ 0,5 –1,0m. Được trồng khắp nơi làm rau thơm gia vị ăn sống cùng các thức ănkhác như đậu phụ, rau trong món bún đậu mắm tôm chanh.Bộ phận chế biến và sử dụng làm thuốc được thu hoạch về phơi khô trongrâm mát (âm can), tử tô là cành non có mang lá của cây tía tô. Còn tử tô tử làquả chín phơi hay sấy khô của cây tía tô. Tô diệp là lá phơi hay sấy khô củacây tía tô. Tô ngạnh là cành non hay già của cây tía tô phơi hay sấy khô.Đông y cho rằng Tía tô có vị cay, tính ấm, không độc đi vào các kinh Phế,tâm và Tỳ, làm ra mồ hôi, hạ khí, tiêu đàm mà Đông y xếp vào loại giảibiểu, thuộc nhóm thuốc phát tán phong hàn. Có tác dụng chữa hắt hơi sổ mũido viêm long đường hô hấp trên (cảm mạo), sốt, ho, ra mồ hôi, giúp tiêuhóa. Cành tía tô có tác dụng an thai, quả tía tô có tác dụng chữa ho, trừ đờm,hen suyễn, tê thấp. Lá tía tô non được sử dụng làm gia vị. Hạt làm trà uốnglà thuốc hạ khí, làm thuốc an thai thay cho cành.Liều dùng trung bình mỗi ngày cho lá và hạt tía tô từ 6 – 12g, cành tía tô (tôngạnh) ngày uống 12 – 20g. Được dùng dưới dạng xông hay thuốc sắc. Cầnlưu ý khi sử dụng tía tô nếu như người bệnh đã ra mồ hôi nhiều, da khô nóngthì không dùng. Trong khi sắc thuốc có tử tô không sắc lâu quá 15 phút vì sẽlàm bay mất tinh dầu có trong tử tô ảnh hưởng đến công hiệu trị liệu củathuốc. Lưu ý theo kinh nghiệm không nấu lá tía tô với cá chép vì sợ sẽ sinhnhọt.Những phương thuốc trị bệnh từ rau tử tô.Trị cảm nhẹ: Lấy lá tía tô cùng các lá khác như lá chanh, cúc tần, lá tre, lábưởi…tạo thành nồi xông. Có thể sau xông lấy một bát nước uống. Khi mồhôi ra cần dùng khăn khô lau sạch và đắp chăn mỏng nằm nghỉ một chốcbệnh sẽ khỏi.Chữa chứng cảm mạo (hắt hơi sổ mũi, biểu hiện viêm long đường hô hấptrên), bí ra mồ hôi: Lấy lá tía tô tươi từ 15 – 20g, giã nát, sau cho nước sôikhuấy đều, gạn lấy nước uống. Hoặc lấy lá tía tô rửa sạch thái nhỏ sợi, trộnvào cháo ăn nóng, rồi nằm đắp chăn cho ra mồ hôi sẽ khỏi cảm. Khi mồ hôiđã ra cần lưu ý lấy khăn khô lau sạch hết mồ hôi và thay quần áo khác.Chữa cảm mạo có biểu hiện nôn mửa, đau bụng: Lá tía tô 1 nắm, vỏ quýtlâu năm 1 cái, gừng tươi 3 lát. Khi nước sôi mới cho cả 3 vị trên vào. Đunchốc lát chắt nước ra bát, uống nóng. Có thể cho chút đường phèn vào để dễuống.Trị chứng thương hàn về mùa đông, bí ra mồ hôi: Dùng một lượng lớn látía tô, cho vào nồi nấu sôi, sau đổ ra chậu, trên chậu úp rá hay rổ, đặt haibàn chân lên rá hay rổ và trùm chăn lên xông. Khi nước xông còn ấm thìcho hai chân vào chậu ngâm. Rất công hiệu.Hay sử dụng phương “Hương tô tán” (trị chứng cảm mạo phong hàn biểuhiện sốt, gai rét, đau đầu tức ngực): Gồm lá tía tô 8g, hương phụ 8g, trần bì6g, cam thảo 4g, gừng tươi 2 lát. Sắc lấy nước uống.Chữa cảm mạo người mang thai: Tía tô, kinh giới mỗi thứ 1 nắm, cho vào2 bát nước, sắc còn lại 1 bát uống khi thuốc còn ấm. Có thể sau khi uống ăncháo đập vào 1 quả trứng gà (được trứng của gà mái đen là tốt nhất).Chữa thương hàn ho suyễn: Lấy một nắm lá tía tô cho vào nồi đổ vừa nướcnấu sôi chừng 10 phút sau gạn lấy nước uống dần là sẽ dứt cơn suyễn.Làm hóa đàm giáng khí (theo “Thiên gia thực liệu phương” dùng cháotử tô): Tử tô hạt 20g, xay nhuyễn như hồ, cho nước vào ép gạn lấy nước nấuvới 100g gạo tẻ nhừ thành cháo rồi cho đường phèn vào ăn (không sử dụngcho người bị tiêu chảy).Chữa chứng nấc liên hồi: Bỗng dưng thấy mắc chứng nấc liên hồi suốtngày đêm sau khi mới khỏi bệnh. Tiếng nấc to đến hàng xóm cũng nghethấy. Theo Nam Dược Thần Hiệu phải lấy ngay 1 lạng (10 đồng cân) tứckhoảng 40g (1 đồng cân ứng với 3,75g lấy tròn 4g) hạt tía tô sao qua, tánnhỏ. Sau đó hòa với nước lọc, gạn bỏ bã lấy nước cho gạo tẻ vào đủ nấunhừ thành cháo và ăn. Cần ăn thường xuyên sẽ khỏi.Trị mộng tinh: Mộng tinh do tâm thận suy mà sinh ra. Dùng 100g hạt tía tôtán nhỏ, mỗi lần uống 4g chiêu với rượu trắng, ngày uống 2 lần, sẽ khỏibệnh.Trị sưng vú: Khi thấy nhũ hoa sưng đau lấy lá tía tô đủ dùng, sắc đặc lấynước uống, còn bã đắp vào chỗ sưng đau, rất hiệu nghiệm.Trị trẻ em ho nặng, thở gấp: Lấy 20g hạt tía tô tán bột, hòa với nước đunsôi để còn hơi âm ấm, gạn bỏ bã cho trẻ uống. Hoặc trộn vào bột nước cháohồ, hay nước cơm cho trẻ uống sẽ khỏi.Chữa dị ứng: Khi dị ứng do ăn hải sản hay tiếp xúc lạnh, lấy ngay 1 nắm látía tô rửa sạch giã vắt lấy nước cốt uống, còn bã đắp hay xát lên nơi ngứa dịứng sẽ khỏi. Hoặc sử dụng phương “Tử tô giải độc thang” gồm lá tía tô10g, gừng tươi 8g, si ...