Tiềm năng nghiên cứu kháng nảy mầm sớm trên cây lúa nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu ở Việt Nam

Nảy mầm sớm trên cây (Pre-harvest sprouting - PHS) là một trong những yếu tố gây tác động xấu đến năng suất và chất lượng ngũ cốc trên toàn thế giới. Bản chất của hiện tượng này là do sự thay đổi về nồng độ hormone abscisic acid (ABA) và gibberellic acid (GA) trong phôi, từ đó hạt nảy mầm ngay trên cây mẹ. Các chiến lược chọn giống trên thế giới hiện đang tập trung theo hướng tăng cường sự hoạt động của các gen liên quan đến sinh tổng hợp ABA và kìm hãm GA, từ đó tăng cường tính ngủ nghỉ của hạt. Tại Việt Nam, các nhà chọn giống cũng đang bắt đầu quan tâm đến PHS để giải quyết bài toán cho canh tác lúa ứng phó với biến đổi khí hậu tại các tỉnh miền Trung và đã đạt được những kết quả bước đầu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tiềm năng nghiên cứu kháng nảy mầm sớm trên cây lúa nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu ở Việt Nam khoa họckhoa - công nghệ và đổi mới sáng tạo học - công nghệ và đổi mới sáng tạoTiềm năng nghiên cứu kháng nảy mầm sớm trên cây lúanhằm ứng phó với biến đổi khí hậu ở Việt Nam Nguyễn Quốc Trung1, Hoàng Minh Chính1, Chu Đức Hà2, Nguyễn Thị Hồng1, Dương Thanh Thủy3, Lê Thị Hiên2, Vũ Minh Thiết4 Khoa Công nghệ Sinh học, Học viện Nông nghiệp Việt Nam 1 Khoa Công nghệ Nông nghiệp, Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội 2 3 Khoa Nông học, Trường Đại học Nông lâm Huế 4 Viện Kỹ thuật Công nghệ cao Nguyễn Tất Thành, Trường Đại học Nguyễn Tất ThànhNảy mầm sớm trên cây (Pre-harvest sprouting - PHS) là một trong những yếu tố gây tác động xấuđến năng suất và chất lượng ngũ cốc trên toàn thế giới. Bản chất của hiện tượng này là do sự thayđổi về nồng độ hormone abscisic acid (ABA) và gibberellic acid (GA) trong phôi, từ đó hạt nảy mầmngay trên cây mẹ. Các chiến lược chọn giống trên thế giới hiện đang tập trung theo hướng tăngcường sự hoạt động của các gen liên quan đến sinh tổng hợp ABA và kìm hãm GA, từ đó tăng cườngtính ngủ nghỉ của hạt. Tại Việt Nam, các nhà chọn giống cũng đang bắt đầu quan tâm đến PHS đểgiải quyết bài toán cho canh tác lúa ứng phó với biến đổi khí hậu tại các tỉnh miền Trung và đã đạtđược những kết quả bước đầu.Hiện tượng PHS ở ngũ cốc Lũ lụt là một trong những yếutố bất lợi phi sinh học có ảnhhưởng nặng nề và toàn diện đếnnền sản xuất nông nghiệp, là mộttrong những nguyên nhân gây rahiện tượng PHS [1]. PHS đượcđịnh nghĩa là hiện tượng hạt hoặcphôi bắt đầu phát triển trước khichúng tách rời khỏi cây mẹ [2].Đây là hiện tượng rất phổ biến ởcác loài thực vật bậc cao, đượcghi nhận ở gần 100 loài cây cóhoa (thuộc 40 chi và 23 họ khácnhau) [3, 4]. Đặc biệt, PHS xuấthiện trên nhiều loại cây ngũ cốc,điển hình như lúa mì, lúa mạch,ngô và lúa gạo ở hầu hết các khuvực trên thế giới, gây thiệt hại Hình 1. Hiện tượng PHS xảy ra ở các loại cây ngũ cốc. (A) lúa mỳ, (B) lúa mạch, (C)hàng tỷ USD mỗi năm [5] (hình 1). ngô và (D) lúa gạo. 31 Số 3 năm 2021 Khoa học - Công nghệ và đổi mới sáng tạo Ở hầu hết các cây ngũ cốc, 6-8]. Trong quá trình phát triển Chiến lược nghiên cứu và chọn tạo cơ chế ngủ nghỉ của hạt (seed của hạt, việc tổng hợp ABA của giống cây ngũ cốc kháng lại hiện dormancy) được chứng minh cả cây mẹ và trong nội phôi đều tượng PHS có liên quan chặt chẽ tới quá ngăn cản PHS xảy ra, vì vậy tỷ Đến nay, có hai chiến lược trình mất nước xảy ra trong giai lệ ABA/GA luôn được duy trì ở kháng PHS trên ngũ cốc đã đoạn chín của hạt [6]. Khi đó, mức cao nhằm duy trì trạng thái được chứng minh là hiệu quả [5]. carbohydrate tích lũy tỷ lệ thuận ngủ nghỉ của hạt ngũ cốc [9]. Thứ nhất, kiểm soát cơ chế tín với lượng nước mất đi theo quá Tuy nhiên, kích thích của các bất hiệu GA kích thích nảy mầm [5]. trình phát triển của hạt. Tuy nhiên, lợi phi sinh học (mưa nhiều kèm Nelson và cộng sự (2017) [11] đã các trận mưa trái mùa diễn ra có nhiệt độ) đã hoạt hóa biểu hiện tiến hành so sánh mức độ phiên thể là điều kiện để carbohyrate của một số gen điều hòa, thúc mã toàn hệ gen trên mẫu hạt khô dự trữ bị “ngậm” nước, từ đó phôi đẩy quá trình tổng hợp GA, dẫn của các dòng đột biến sleepy1-2 phát triển ngay bên trong vỏ hạt đến sự mất cân bằng tỷ lệ ABA/ so với đối chứng Arabidopsis khi còn trên cây (hình 2). Cụ thể, GA. Bên cạnh đó, hoạt động của thaliana nòi sinh thái Landsberg điều kiện độ ẩm cao (do mưa liên các enzym thủy phân cũng được erecta (Ler). Trong đó, gen tục và kéo dài) kèm theo nhiệt độ tăng cường, đặc biệt là α-amlyase SLEEPY1 (SLY1) mã hóa cho cao xâm nhập qua lớp vỏ đã phá (gấp 20-40 lần), từ đó làm bột tiểu phần F-box của E3 ubiquitin vỡ quá trình ngủ nghỉ của hạt ngũ ngũ cốc trở nên xốp, dính và mất ligase SCF, một enzym có vai trò cốc thông qua sự thay đổi của màu, giảm giá trị kinh tế của hạt trong phản ứng hình thành phức các hormone, đặc bi ...