Tiếp cận hệ thống để chuyển đổi sang đô thị tuần hoàn

Bài viết "Tiếp cận hệ thống để chuyển đổi sang đô thị tuần hoàn" sử dụng cách tiếp cận hệ thống để nghiên cứu, phân tích và đề xuất các giải pháp nhằm khởi động cho tiến trình chuyển đổi sang đô thị tuần hoàn để thực hiện thành công chủ trương về khuyến khích phát triển kinh tế tuần hoàn trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021 - 2030 của Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tiếp cận hệ thống để chuyển đổi sang đô thị tuần hoàn QUẢN TRỊ RỦI RO VÀ PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ BỀN VỮNG TIẾP CẬN HỆ THỐNG ĐỂ CHUYỂN ĐỔI SANG ĐÔ THỊ TUẦN HOÀN Lại Văn Mạnh* Trần Hữu Cường** Vũ Đức Linh*** Lại Xuân Dũng**** Tóm tắt: Bài viết sử dụng cách tiếp cận hệ thống để nghiên cứu, phân tích và đề xuất các giải pháp nhằm khởi động cho tiến trình chuyển đổi sang đô thị tuần hoàn để thực hiện thành công chủ trương về khuyến khích phát triển kinh tế tuần hoàn trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021 - 2030 của Việt Nam. Dựa trên cơ sở hệ thống hóa lại cơ sở khoa học, thực tiễn ở Việt Nam liên quan đến phát triển đô thị tuần hoàn bài viết đề xuất các giải pháp hệ thống để khởi động cho tiến trình chuyển đổi sang đô thị tuần hoàn ở Việt Nam. Từ khóa: Đô thị tuần hoàn; Kinh tế tuần hoàn; Tiếp cận hệ thống. 1. Đặt vấn đề Thuật ngữ kinh tế tuần hoàn được đề cập từ những năm 1970 và ngày càng được sử dụng phổ biến, đến nay đã có nhiều nghiên cứu, hội thảo và quan niệm về khái niệm này [1]. Theo Quỹ Ellen MacArthur (2015) thì kinh tế tuần hoàn là một hệ thống công nghiệp được phục hồi và tái tạo theo thiết kế, dựa trên ba nguyên tắc chính là bảo tồn và tăng cường vốn tự nhiên, tối ưu hóa năng suất tài nguyên và thúc đẩy hiệu quả của hệ thống [2]. Mô hình kinh tế tuyến tính (linear economy) chỉ quan tâm đến việc khai thác tài nguyên, sản xuất và vứt bỏ sau tiêu thụ, dẫn đến việc tạo ra một lượng phế thải khổng lồ thì mô hình kinh tế tuần hoàn chú trọng việc quản lý và tái tạo tài nguyên theo một vòng khép kín nhằm tránh tạo ra phế thải. Việc tận dụng tài nguyên được thực hiện bằng nhiều hình thức như sửa chữa (repair), tái sử dụng (reuse), tái chế (recycle), và thay vì sở hữu vật chất thì hướng đến chia sẻ (sharing) hoặc cho thuê (leasing). Trong bối cảnh hiện nay, chuyển đổi từ mô hình kinh tế tuyến tính sang nền kinh tế tuần hoàn là cách tiếp cận hữu hiệu để giải quyết tốt mối * Nghiên cứu viên, Trưởng ban Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường, email: lv.manh82@gmail.com. ** Học viện Nông nghiệp Việt Nam. *** Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường. **** UBND phường Đại Phúc, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. 272 RISK GOVERNANCE AND SUSTAINABLE URBAN DEVELOPMENT quan hệ giữa kinh tế với môi trường, tạo ra khả năng phục hồi lâu dài, cơ hội kinh doanh cũng như mang lại những lợi ích môi trường và xã hội [1]. Tiếp cận đô thị tuần hoàn là cách tiếp cận tiềm năng để khởi động cho quá trình chuyển đổi để hướng đến kinh tế tuần hoàn. Tại Việt Nam, xu hướng đô thị hóa đang và sẽ tiếp tục diễn ra mạnh mẽ ở các thành phố kèm theo cả những hệ quả tích cực và tiêu cực, trong đó, các tác động tiêu cực về môi trường đô thị được dự báo là sẽ tiếp tục gia tăng mạnh trong thời gian tới. Do vậy, bài viết trình bày về “tiếp cận hệ thống để chuyển đổi sang đô thị tuần hoàn” nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, tìm ra cách tiếp cận phù hợp và thảo luận về chính sách thúc đẩy áp dụng kinh tế tuần hoàn trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021 - 2030 của Việt Nam [3], Điều 142 về kinh tế tuần hoàn trong Luật Bảo vệ môi trường 2020 [4]. 2. Tiếp cận và phương pháp nghiên cứu Các cách tiếp cận được sử dụng trong nghiên cứu gồm: tiếp cận hệ thống kinh tế (Hình 1), tiếp cận từ dưới lên, tiếp cận từ trên xuống và tiếp cận dựa vào thị trường để phân tích, đánh giá và đề xuất các giải pháp thúc đẩy sự tham gia của tất cả các bên gồm sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng, chính phủ và các tổ chức xã hội nhằm thực hiện mục tiêu chuyển đổi sang đô thị tuần hoàn ở Việt Nam. Hình 1. Tiếp cận hệ thống để nghiên cứu kinh tế tuần hoàn Môi trường thiên nhiên Đã tái tuần hoàn (Rrp) Nguyên Chất thải (RP) Thải bỏ (RPd) Liệu Người sản xuất Hàng hoá (G) Thải bỏ Người tiêu thụ (RCd) Chất thải (RC) Đã tái tuần hoàn (Rrc) Môi trường thiên nhiên Nguồn: Bariel Field, 1994 Phương pháp chính được sử dụng gồm: (i) Phương pháp nghiên cứu tại bàn (desk study) được dùng để nghiên cứu từ các nguồn tài liệu đã công bố bởi cơ quan chính phủ, tổ chức trong nước và quốc tế, các công bố của các nhà khoa học; (ii) Tham vấn chuyên gia được sử dụng thông qua hình 273 QUẢN TRỊ RỦI RO VÀ PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ BỀN VỮNG thức tham vấn với các chuyên gia trong các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế; các hiệp hội và doanh nghiệp về nhựa, giấy, trồng trọt, chăn nuôi, công nghiệp và dịch vụ môi trường, kinh tế môi trường, tác động chính sách thông qua các buổi họp, tọa đàm; (iii) Phương pháp phân tích chính sách được sử dụng để chỉ ra sự tồn tại hoặc chưa tồn tại, sự phù hợp hoặc chưa phù hợp, tính đồng bộ và khoảng trống chính sách để thực hiện đô thị tuần hoàn. Nguồn dữ liệu được sử dụng trong nghiên cứu này là nguồn thứ cấp được công bố chính thức của các cơ quan, đơn vị, cá nhân về chủ đề nghiên cứu. ...