tiểu luận: CA DAO TỤC NGỮ Thổ Ngữ Của Tiếng Huế

Tiếng Huế không phải chỉ đơn giản tê mô răng rứa như thỉnh thoảng vẫn xuất hiện trong thơ, nhạc và văn xuôi như những nét chấm phá rất dễ thương để nói về người và xứ Huế; mà nhức đầu, phức tạp, nhiêu khê, đa dạng và phong phú hơn nhiều .
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
tiểu luận: CA DAO TỤC NGỮ Thổ Ngữ Của Tiếng Huế CA DAO T C NGTh Ng C a Ti ng Hu Phan Th nhTi ng Hu không ph i ch ơn gi n tê mô răng r a như th nh tho ng v n xu t hi ntrong thơ, nh c và văn xuôi như nh ng nét ch m phá r t d thương nói v ngư i và x Hu ; mà nh c u, ph c t p, nhiêu khê, a d ng và phong phú hơn nhi u . Tùy vào t ng a phương c a Hu , cách phát âm có ch n ng nơi nh ; lúc thanh tao khi khó hi u . Xin ư c ơn c m t câu r t Hu , m t tâm s kín áo gi a hai o ang tu i l y ch ng: Tau noái v i mi ri nì, en còn dôn, r a mà b a tê t , en ch tau phơi ló ngoài cươi, en kiêu tau vô, b n tau lên ch n, cái ba . . . en n . Mi quai chư ng khôn ? S dĩ tâm s kín áo vì ây là chuy n riêng c a hai ngư i, nói b ng thng , nhưng ý nghĩa thì như v y: Tao nói v i mày như v y, nh còn r , v y màhôm kia kìa, tao ang phơi lúa ngoài sân, nh kêu tao vào, b ng tao lên giư ng, r i nh . . . Mày coi có kỳ không ? .Ch n, ngoài ý nghĩa m t trong b n cái nh t c a i ngư i trên còn có nghĩa như ăn: n cho bưa r i i ngh . Ăn cho no r i i ng m gái . n cũng có nghĩa là ánh òn: n cho h n m t ch p! ( c cho h n m t h i!) . Ch n còn ư c phong dao Hu ghi l i: ư c mùa thì chê cơm h m M t mùa thì n cơm thiuXin ư c thêm m t câu ngăn ng n g n như r t th ng c a Hu mà, n u không có . . . thông d ch viên g c Hu ho c Hu r t, e r ng khó mà . . ã thông cho ư c:Thưa c m , b tui vô rú rút mây v ươn tr t, b tui ch con c t, r a mà n bi tra răng, con c t l i, l i năng l m, b tui m ng r a thê ! Ch m tui cúng con gà, c m qua chút chò bui . (Thưa c u m , b con vào r ng rút mây v an rá (ho cnia), b con th y con c p, v y mà ch ng bi t sao; con c p ch y tr n, ch y l l m; b con m ng quá . Gi m con ang cúng con gà, c u m qua chút xíu cho vui) Khó hi u chưa ? ! Th ng Hu thì nhi u l m và cũng l l m, và vì tiêu c a bài này là lan manv nh ng th ng ó, nên xin ư c nh n nha tìm l i chút ít nh ng gì ã m t và ônl i nh ng gì ang còn xài . Vì trang báo có h n, không th gi i thích t ng ch m t,nên trong bài này, xin ư c ghép th ng thành t ng câu, t ng nhóm th ng , v a nhàm chán l i ra câu ra kéo, có u có uôi hơn: cái m t tr m lơ mà òi rư n c! (Th m t mày h c hác mà òi hóng trai) c chưa ? O mô mà l mang cái nhãn không c u ch ng t i tòa này ch c ph igiá ho c ph i ch n ki p . . . tha hương may ra m i có ư c t m ch ng . Ch rư n g n ng nghĩa v i câu con ng a Thư ng T , câu này cũng c không kém . Thư ng T là tên g i c a c a ông Nam, bên trong c a này có Vi n Thư ng Kg m hai v Khinh k v và Phi k v chuyên nuôi d y ng a cho tri u ình Hu . Vìth g i ng a Thư ng T có nghĩa bóng b y xa xôi r ng con ó nó ng a l m, nó ĩ l m, nhưng thâm thuý hơn nhi uM c th n ló vô lu, còn lưa, tui này l i ! (Bà c d n lúa vô kh p (cho y), còndư ra, con mua l i) . Ch lưa cũng còn có nghĩa là còn ó như trong hai câu trong bài ca dao Hu : Cây a b n c (cũ) còn lưa (còn ó) Con ò ã khác năm xưa tê r i Này l i (mua l i); ti ng này thư ng ch dùng nơi xóm gi ng, thân c n; tương ương v i ch như ng l i, chia l i, mua l i . Ch không dùng ch búa ho c nơi mua bán um sùm p ch c l u, v i máu! ( ánh nhau b u, toé máu!)Thương b m mô ? côi tr t! Ch c chúng ta cũng thư ng hay h i lũ con lúc chúng v a t p nói, v a bi t t tình thương i v i cha m , câu này có nghĩa:Thương b m âu ? trên u! R i ưa ngón tay ch ch , mi ng cư i cư i, nghe hoài không bi t chánTra tr n r a mà còn l ! (Ch ng ch c, già u v y mà còn c i tru ng) . l cũngxu t hi n trong câu phương ngôn ăn lông l ho c con gái Nam Ph , l trèo cau! Lên côi n mà coi (Lên trên i mà xem .) Ch coi v sau này ã ph bi n n nhi u a phương khác .M ng có làm ày! (M ng có l m l i, thày lay) . Riêng ch c m thư ng làdùng cho c u m . Ngư i Hu ít dùng ch c ch ngư i già vì ã có ch ôn hayông . i n hình như c Phan B i Châu v i chu i ngày an trí Hu , dân Hu ã có tên g i ông già B n Ng , ho c trong ca dao Hu , khi nói n c Phan: Chi u chi u ông Ng ra câu Cái ve cái chén cái b u sau lưngCh chưa ? N ch ! (Th y chưa ? Không th y !) N là l i ph nh n g n gàng pha chút gi n h n, chanh c m như ch bi t, ch ăn, ch thèm vào ! H n mô r i ? Nbi t ! Ch n bi t â ...