Tìm hiểu phân tầng xã hội trong lịch sử và áp dụng vào nghiên cứu phân hóa giàu nghèo ở nước ta hiện nay - Đỗ Thiên Kính

Giới hạn lịch sử khái niệm phân tầng xã hội, phân tầng xã hội ở Việt Nam trong lịch sử, áp dụng khái niệm phân tầng xã hội trong nghiên cứu phân hóa giàu nghèo ở Việt Nam thời kỳ đổi mới là những nội dung chính trong bài viết "Tìm hiểu phân tầng xã hội trong lịch sử và áp dụng vào nghiên cứu phân hóa giầu nghèo ở nước ta hiện nay". Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tìm hiểu phân tầng xã hội trong lịch sử và áp dụng vào nghiên cứu phân hóa giàu nghèo ở nước ta hiện nay - Đỗ Thiên Kính Sù kiÖn - NhËn ®Þnh X· héi häc sè 1 (77), 2002 51 T×m hiÓu ph©n tÇng x· héi trong lÞch sö vµ ¸p dông vµo nghiªn cøu ph©n hãa giµu nghÌo ë n−íc ta hiÖn nay §ç Thiªn KÝnh 1. Giíi h¹n lÞch sö cña kh¸i niÖm ph©n tÇng x· héi. Cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn vÒ ph©n tÇng x· héi kh¸c nhau trong truyÒn thèng cña x· héi häc. Ch¼ng h¹n K. Marx chó ý ®Õn ph©n tÇng d−íi khÝa c¹nh giai cÊp x· héi. ¤ng cho r»ng, ph©n tÇng lµ do quyÕt ®Þnh cña nh©n tè kinh tÕ: quyÒn së h÷u t− liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ ai. Do vËy, cã thÓ ph©n chia c¸c tÇng líp trong x· héi thµnh giai cÊp t− s¶n vµ giai cÊp v« s¶n trªn c¬ së mèi quan hÖ cña hä víi t− liÖu s¶n xuÊt. Trong khi ®ã, M. Weber cho r»ng ph©n tÇng x· héi lµ mét hÖ thèng xÕp h¹ng cÊp bËc (hierarchical ranking system) c¸c nhãm ng−êi vµo nh÷ng vÞ trÝ x¸c ®Þnh liªn quan ®Õn cña c¶i tµi s¶n, quyÒn lùc chÝnh trÞ vµ uy tÝn x· héi. HÖ thèng xÕp h¹ng cÊp bËc nµy lµ mét c¬ cÊu bÊt b×nh ®¼ng æn ®Þnh bÒn v÷ng qua c¸c thÕ hÖ. Theo ®ã, ph©n tÇng x· héi lµ sù bÊt b×nh ®¼ng mang tÝnh chÊt c¬ cÊu cña x· héi, trong ®ã c¸c thµnh viªn sÏ kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng th¨ng tiÕn (di ®éng) bëi ®Þa vÞ kh«ng gièng nhau cña hä trong bËc thang x· héi. Nh− vËy, c¸ch tiÕp cËn kinh ®iÓn ®· s¾p xÕp c¸c thµnh viªn trong x· héi theo tèi ®a lµ ba chiÒu c¹nh (dimensions). C¸c chiÒu c¹nh nµy cã mèi quan hÖ vµ ®éc lËp t−¬ng ®èi víi nhau. Sau nµy x· héi cµng ph¸t triÓn, c¸c nhµ nghiªn cøu cho r»ng ph¶i s¾p xÕp c¸c thµnh viªn trong x· héi theo nhiÒu chiÒu c¹nh míi, kh¸c nhau h¬n vµ lµ ®a chiÒu (multidimensions), chø kh«ng ®¬n gi¶n chØ mét vµi chiÒu nh− tr−íc ®©y. VÒ ®¹i thÓ, cã thÓ ph©n chia nh÷ng vÞ thÕ cña c¸c thµnh viªn trong x· héi ®−îc s¾p xÕp theo c¸c chiÒu c¹nh trªn ®©y thµnh hai lo¹i: ®Þa vÞ g¸n cho (ascribed status) vµ ®Þa vÞ ®¹t ®−îc (achieved status). X· héi cµng ph¸t triÓn th× ®Þa vÞ ®¹t ®−îc cµng næi tréi, cßn ®Þa vÞ g¸n cho sÏ mê dÇn, bëi v× tÝnh c¬ ®éng x· héi ë tõng c¸ nh©n ngµy cµng cao. Nh×n chung, trong lÞch sö ®· tån t¹i c¸c hÖ thèng ph©n tÇng x· héi kh¸c nhau: • HÖ thèng n« lÖ ph©n chia thµnh hai tÇng líp chñ n« vµ n« lÖ. • Trong hÖ thèng ®¼ng cÊp, nh÷ng thµnh viªn trong cïng ®¼ng cÊp ®Òu cã chung mét ®Þa vÞ ®−îc g¸n cho cã s½n, chø kh«ng ph¶i lµ ®Þa vÞ ®¹t ®−îc (tøc lµ ph¶i phÊn ®Êu míi giµnh ®−îc). VÝ dô, hÖ thèng ®¼ng cÊp ë Ên §é gåm cã: brahmane (t¨ng l÷), kshatriya (chiÕn binh), vaisya (thî thñ c«ng, n«ng Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 52 T×m hiÓu ph©n tÇng x· héi trong lÞch sö vµ ... d©n vµ th−¬ng nh©n), oudra (t«i tí). • HÖ thèng phong kiÕn ph©n chia thµnh ®Þa chñ vµ n«ng d©n lµm thuª • HÖ thèng t− b¶n ph©n chia thµnh giai cÊp t− s¶n vµ giai cÊp c«ng nh©n. Trong c¸c hÖ thèng ph©n tÇng trªn, nh÷ng hÖ thèng ®Çu (n« lÖ vµ ®¼ng cÊp) cã tÝnh c¬ ®éng thÊp. Do vËy, c¸c c¸ nh©n th−êng ë nh÷ng ®Þa vÞ g¸n cho. X· héi cµng ph¸t triÓn vÒ sau (phong kiÕn, t− b¶n chñ nghÜa) do cã tÝnh c¬ ®éng cao, nªn c¸c c¸ nh©n th−êng chiÕm gi÷ nh÷ng ®Þa vÞ ®¹t ®−îc. Trong x· héi c«ng nghiÖp hiÖn nay, tÝnh ®a chiÒu trong ph©n tÇng x· héi cµng næi râ, do vËy c¸ch tiÕp cËn kinh ®iÓn ë trªn cã phÇn h¹n chÕ. Kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ nµy, c¸c nhµ nghiªn cøu ®· ®−a ra nhiÒu chiÒu c¹nh vµ tiªu chuÈn kh¸c nhau ®Ó x©y dùng nh÷ng m« h×nh ph©n tÇng kh¸c nhau cho tõng x· héi cô thÓ. VÝ dô ë Mü, ng−êi ta s¾p xÕp c¸c thµnh viªn trong x· héi vµo c¸c giai cÊp trªn c¬ së thu nhËp vµ nghÒ nghiÖp. C¨n cø vµo hai chiÒu c¹nh (tiªu chÝ) nµy, phÇn lín c¸c nhµ x· héi häc ®Òu thõa nhËn ë Mü cã c¸c giai cÊp nh− sau (Ian Robertson: Sociology): - Giai cÊp th−îng l−u: 1 % ~ 3 % (d©n sè) - Trung l−u líp trªn: 10 % ~ 15 %. - Trung l−u líp d−íi: 30 % ~ 35 %. - Giai cÊp lao ®éng: 40 % ~ 45 %. - Giai cÊp h¹ l−u: 20 % ~ 25 %. ë NhËt B¶n, cã nhiÒu c¸ch ph©n chia tÇng líp x· héi n−íc nµy sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai. Trong ®ã, c¸ch ph©n chia thµnh 7 tÇng líp lµ t−¬ng ®èi ®iÓn h×nh. C¸ch nµy dùa trªn c¬ së ®Þa vÞ lµm viÖc (ng−êi chñ, hoÆc ng−êi lµm thuª), quy m« kinh doanh vµ nghÒ nghiÖp (Tominaga Kenichi, 1996): - Nhµ kinh doanh (thuª 5 ng−êi trë lªn) - Ng−êi lao ®éng trÝ ãc (viªn chøc) xÝ nghiÖp lín (cã 300 lao ®éng trë lªn). - Ng−êi lao ®éng trÝ ãc xÝ nghiÖp võa vµ nhá. - C«ng nh©n xÝ nghiÖp lín. - C«ng nh©n xÝ nghiÖp võa vµ nhá. - Ng−êi tù doanh quy m« nhá (5 ng−êi trë xuèng) ngoµi n«ng nghiÖp. - N«ng d©n. Trong hai x· héi Mü vµ NhËt B¶n võa kÓ, tÝnh di ®éng cña c¸c giai cÊp vµ tÇng líp rÊt m¹nkh, do vËy vÞ thÕ cña c¸c c¸ nh©n th−êng ®−îc t ...