Tín ngưỡng Thủy thần và tác động của Tam giáo

Bài viết phân tích sự tác động của Tam giáo (Phật giáo, Nho giáo, Đạo giáo) với tín ngưỡng Thủy thần ở chùa (và đình) làng Yên Phú, xã Liên Ninh, huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội, một địa danh nằm ở phía nam Kinh thành Thăng Long xưa, khu vực rất đậm đặc loại hình tín ngưỡng này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tín ngưỡng Thủy thần và tác động của Tam giáoVÕ PHѬѪNG LAN(*)TÍN NGѬӤNG THӪY THҪNVÀ TÁC ĈӜNG CӪA TAM GIÁO(Nghiên cӭu trѭӡng hӧp chùa Yên Phú, Liên Ninh, Thanh Trì, Hà Nӝi)Tóm tҳt: Bài vi͇t phân tích s͹ tác ÿ͡ng cͯa Tam giáo (Ph̵t giáo,Nho giáo, Ĉ̩o giáo) vͣi tín ng˱ͩng Thͯy th̯n ͧ chùa (và ÿình)làng Yên Phú, xã Liên Ninh, huy͏n Thanh Trì, thành ph͙ Hà N͡i,m͡t ÿ͓a danh n̹m ͧ phía nam Kinh thành Thăng Long x˱a, khuv͹c r̭t ÿ̵m ÿ̿c lo̩i hình tín ng˱ͩng này.Tӯ khóa: tín ng˱ͩng Thành hoàng, tín ng˱ͩng dân gian, tínng˱ͩng Thͯy th̯n, Tam giáo, Ph̵t giáo, Nho giáo, Ĉ̩o giáo, chùaYên Phú.1. Dүn nhұpChùa Yên Phú (tên chӳ là Thanh Vân Cә Tӵ và Khánh Hѭng Tӵ), tӑalҥc tҥi xóm Dѭӟi, thôn Yên Phú (tên Nôm là làng Tráng), xã Liên Ninh,huyӋn Thanh Trì, phía nam thành phӕ Hà Nӝi. Chùa thӡ Phұt và Thái bàPhѭѫng Dung, mӝt tu sƭ Phұt giáo ÿã tham gia cuӝc khӣi nghƭa Hai BàTrѭng cùng hai ngѭӡi con nuôi là Trung VNJ và Ĉài LiӋu, vӕn là thӫythҫn, ÿѭӧc thӡ ӣ miӃu làng, sau ÿѭӧc phӕi thӡ tҥi chùa.Chùa hiӋn còn lѭu giӳ ÿѭӧc mӝt sӕ thѭ tӏch Hán Nôm, ÿһc biӋt là bҧnThҫn tích Yên Phú T͹ (ÿѭӧc sao lҥi vào năm Thành Thái thӭ 7, 1905).Thҫn tích kӇ vӅ Thái bà Phѭѫng Dung xuҩt gia tu Phұt, mѫ thҩy Thӫythҫn giáng xuӕng trҫn xin làm con, sau nhһt ÿѭӧc hai quҧ trӭng rҳn, nӣthành hai con trai là Trung VNJ và Ĉài LiӋu. Hai ông ÿánh giһc Tô Ĉӏnhrӗi hóa ӣ sông Tô Lӏch, ÿѭӧc thӡ làm thҫn Thành hoàng làng Yên Phú.Ĉây là mӝt trong rҩt nhiӅu truyӅn thuyӃt vӅ thӫy thҫn, mà sӵ tích và hànhtrҥng biӃn ÿәi vô cùng phong phú lѭu hành khҳp vùng châu thә Bҳc Bӝ.2. Tín ngѭӥng Thӫy thҫn vӟi Phұt giáoBuәi ÿҫu nӅn văn minh nhân loҥi, ngѭӡi nguyên thӫy không nhӳngthҫn thánh hóa các hiӋn tѭӧng thiên nhiên khӫng khiӃp (Mһt Trӡi, Mһt*. NCV., ViӋn Nghiên cӭu Tôn giáo, ViӋn Hàn lâm Khoa hӑc xã hӝi ViӋt Nam.1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑ Trăng, mѭa gió, sҩm chӟp, hӗng thӫy,...), mà còn thҫn linh hóa nhӳngcҧnh quan riêng biӋt trên mһt ÿҩt nѫi hӑ cѭ trú (sông biӇn, núi rӯng). Hӑcho rҵng, ÿó là nѫi thҫn linh tө hӝi. Thұm chí, mӝt cây to, mӝt hòn ÿálӟn, mӝt hӗ nhӓ,... cNJng có thҫn, có thӇ cҧm nhұn ÿѭӧc. Sӕng phө thuӝcvào thiên nhiên, con ngѭӡi nguyên thӫy kính trӑng và thӡ phөng nhӳnglӵc lѭӧng tӵ nhiên ÿó. Tӝc ngѭӡi nào trên thӃ giӟi cNJng nhѭ vұy. DiӋnmҥo ÿһc trѭng cӫa tín ngѭӥng thҫn linh ӣ mӛi tӝc ngѭӡi phө thuӝc vàoÿһc ÿiӇm thiên nhiên, khí hұu vùng miӅn, phѭѫng cách tӗn tҥi, tâm lý dâncѭ và ÿһc ÿiӇm cҩu trúc xã hӝi.Châu thә Bҳc Bӝ, vùng lõi cӫa văn minh Ĉҥi ViӋt, là mӝt trong nhӳngkhu vӵc trӗng lúa nѭӟc sӟm. Khҧo cә hӑc cho rҵng, cây lúa ÿã xuҩt hiӋntҥi khu vӵc này cách ÿây khoҧng 5.000 năm. Trong quá trình ngѭӡinguyên thӫy chuyên săn bҳn và hái lѭӧm di chuyӇn dҫn xuӕng miӅntrung du và ÿӗng bҵng Bҳc Bӝ, viӋc trӗng lúa ÿҫu tiên diӉn ra ӣ nhӳngvùng chân núi, nѫi các con sông ÿә ra vùng ÿҩt thҩp. ViӋc canh tác lúanѭӟc thӵc sӵ phát triӇn khi ÿoàn ngѭӡi xuӕng ÿӃn vùng ÿӗng bҵng phù samàu mӥ, vùng ven biӇn, sông ngòi chҵng chӏt. Ĉѫn vӏ sҧn xuҩt cѫ sӣ làcác gia ÿình quҫn tө thành cӝng ÿӗng làng xã giӳa nhӳng cánh ÿӗng lúanѭӟc rӝng lӟn. Tín ngѭӥng thҫn linh cӫa cӝng ÿӗng ngѭӡi ViӋt cә canhtác lúa nѭӟc ÿѭѫng nhiên phҧi gҳn liӅn vӟi ÿҩt ÿai, các nguӗn nѭӟc vàthӡi tiӃt mѭa nҳng.Ĉӏa bàn thӫ ÿô Hà Nӝi và vùng lân cұn, Thӫy thҫn gҳn vӟi sông TôLӏch và vùng ÿҫm hӗ kéo dài mӝt vӋt tӯ huyӋn Tӯ Liêm ÿӃn huyӋnThanh Trì. Phía nam kinh thành Thăng Long xѭa là nѫi sông hӗ rӝng lӟn,Thanh Trì là vùng thҩp cӫa túi nѭӟc ÿó. Tín ngѭӥng Thӫy thҫn rҩt phәbiӃn ӣ khu vӵc này. Thҫn tích Yên Phú Tӵ viӃt vӅ sӵ xuҩt hiӋn cӫa Thӫythҫn nhѭ sau:“(Phѭѫng Dung) Ӣ ÿó (Thanh Vân Tӵ) vӯa tròn mӝt năm. Ngày nӑ,bà (Thái bà) ÿӃn bӃn sông Kim Ngѭu tҳm. Lúc này, Mһt Trӡi chѭa ÿӭngbóng, ngѭӟc mҳt lên thҩy mӝt ÿám mây lành sà xuӕng cuӕn lҩy thân thӇ.Kinh hãi, bà chҥy vӅ chùa. Ĉêm hôm ҩy, bà nҵm mӝng thҩy mӝt tѭӟngquân mһc áo gҩm, ÿeo ngӑc châu, thân thӇ kǤ dӏ tӯ dѭӟi nѭӟc ÿi lên, tӵxѭng là quan Thӫy thҫn và nói vӟi bà rҵng: Nhà ngѭѫi ÿӭc dày, lӋnh chohai Thӫy thҫn ÿҫu thai xuӕng làm con nên chӟ có lo lҳng vӅ ÿiӅu ÿó. Nóirӗi, vӏ thҫn lên thuyӅn rӗng, bay trên không mà biӃn mҩt. TӍnh lҥi, bà chӍcho là mӝt giҩc mӝng kǤ lҥ. Ngày hôm sau, khi ÿi qua miӃu, Thái bà thҩy1109} 3KɉɇQJ /DQ 7tQ QJɉ͡QJ WKXͷ WKɤQ«trѭӟc miӃu có hai quҧ trӭng rҩt lӟn, bèn mang vӅ chùa. Bӛng tӯ hai trӭngphát ra tiӃng vang nhѭ sҩm dұy (ÿó là ngày 22 tháng 4 năm Quý Tӷ),trӭng tách vӓ và xuҩt hiӋn hai vӏ ÿҫu ngѭӡi mình rҳn, da có có vҧy giáp,tѭӟng mҥo kǤ lҥ, thiên tѭ to lӟn, biӃt ÿó là Thӫy thҫn xuҩt thӃ. Các cөphө lão và dân làng Yên Phú nghe vӅ sӵ viӋc kǤ lҥ ҩy thì cùng nhau kéoÿӃn chùa. Hai vӏ thҫn liӅn nói vӟi các phө lão rҵng: Anh em chúng tôivӕn là Thӫy thҫn mà các ông thӡ phөng lâu nay, mӝt ngѭӡi tên là TrungVNJ, mӝt ngѭӡi tên là Ĉài LiӋu. Nay phөng mӋnh Thiên ÿình giáng sinhÿӇ giúp ÿӥ cho ÿҩt nѭӟc. Các vӏ phө lão và nhân dân ÿӅu tӓ ta cung kínhhành lӉ và tҩu lên rҵng: Làng chúng tôi quҧ là có thӡ các vӏ Thӫy ...