Tôn giáo và xã hội ở Việt Nam hiện nay - Đỗ Quang Hưng

Hai xu thế trong quan hệ tôn giáo và xã hội hiện nay, từ tục hóa đến thể chế thế tục ở Âu Mỹ, mô hình thế tục ở Việt Nam, vấn đề đa dạng tôn giáo ở Việt Nam là những nội dung chính trong bài viết "Tôn giáo và xã hội ở Việt Nam hiện nay". Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tôn giáo và xã hội ở Việt Nam hiện nay - Đỗ Quang HưngX· héi häc thùc nghiÖm X· héi häc sè 2 (90), 2005 33 T«n gi¸o vµ x· héi ë ViÖt Nam hiÖn nay §ç Quang H−ng Hai xu thÕ trong quan hÖ t«n gi¸o vµ x· héi hiÖn nay: Tõ tôc hãa(SÐcularisation) ®Õn thÓ chÕ thÕ tôc (LaicitÐ) ë ¢u Mü... §èi víi ch©u ¢u, toµn cÇu hãa ngµy cµng cã ¶nh h−ëng m¹nh ®Õn hai mÆt c¾ttrong cÊu tróc x· héi lµ thÓ chÕ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ. VÒ chÝnh trÞ, qu¸ tr×nh nhÊt thÓhãa ch©u ¢u (EU) cµng m¹nh mÏ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y; vÒ kinh tÕ lµ qu¸ tr×nhtù do hãa, thèng nhÊt vÒ mËu dÞch vµ tiÒn tÖ. Cßn mÆt c¾t thø 3 - ph−¬ng diÖn v¨n hãa - mµ víi ch©u ¢u c¨n tÝnh v¨n hãalµ Kit« gi¸o, còng kh«ng thÓ gi÷ nguyªn c¶nh quan t«n gi¸o in ®Ëm dÊu Ên vÒ sù bÐnrÔ s©u s¾c cña t«n gi¸o ®éc thÇn nµy. Theo sè liÖu 1995, trong sè 368 triÖu d©n ch©u¢u thuéc 15 n−íc EU cã 53% tÝn ®å C«ng Gi¸o, 29% Tin Lµnh (gåm c¶ Anh gi¸o);2,7% ChÝnh thèng, 2% Håi gi¸o, 0,3% Do Th¸i gi¸o. §ã lµ ch−a kÓ PhËt gi¸o, nhiÒuh×nh thøc t«n gi¸o kh¸c tõ c¸c céng ®ång nhËp c−… Bªn c¹nh sù ®a d¹ng hãa ®êi sèng t«n gi¸o (pluralisme religieux) còng l−u ýr»ng, sù suy tho¸i, gi¶i thÕ chÕ cña Kit« gi¸o (nhÊt lµ C«ng Gi¸o), ®· vµ ®ang diÔnra qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch tõ cÊp ®é chi phèi céng ®ång sang ®iÒu chØnh hµnh vi c¸nh©n, ®Ó t¹o nªn mét t©m thøc t«n gi¸o cã tÝnh c¸ thÓ, riªng t−, sù quan t©m h¬n®Õn b¶n th©n vµ ng−êi kh¸c. Do ®ã, Kit« gi¸o (nhÊt lµ Tin Lµnh) ®ang thÓ hiÖn lµthø t«n gi¸o tù do, rÊt Ýt sù rµng buéc vÒ nghi lÔ trong lèi sèng ®¹o (vecu religieux). MÆc dï ¢u Mü lµ quª h−¬ng cña c¸c cuéc c¸ch m¹ng t− s¶n, n¬i ra ®êi c¸c b¶nTuyªn ng«n nh©n quyÒn vµ d©n quyÒn, Tuyªn ng«n vÒ tù do t«n gi¸o còng nh− lµ n¬ithùc hiÖn nh÷ng nguyªn t¾c ®Çu tiªn vÒ m« h×nh Nhµ n−íc thÕ tôc, nh−ng ®Õn nayvÉn cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò. Ch¼ng h¹n, theo J. BaubÐrot, hiÖn ë ch©u ¢u cã “mét qu¸ tr×nh tôc hãa mµ Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn34 T«n gi¸o vµ x· héi ë ViÖt Nam hiÖn naykh«ng cã sù thÕ tôc thÓ chÕ t−¬ng øng”1. Bªn c¹nh c¸c n−íc mµ ®¹o C«ng gi¸o m¹nhvÉn gi÷ chÕ ®é truyÒn thèng tháa −íc (Concordataire) nh− ý, T©y Ban Nha, Bå §µoNha…, c¸c n−íc B¾c ¢u vèn cã nÒn “v¨n hãa Tin Lµnh”, dï Tin Lµnh vèn ®−îc coi lµt«n gi¸o x· héi, thÕ tôc - thËt ng−îc ®êi, sù t¸ch biÖt Nhµ n−íc - Gi¸o héi l¹i kh«ng rârµng. ë Ailen, t«n gi¸o vÉn hiÖn diÖn quan träng trong lÜnh vùc nhµ n−íc. ë §øc,Gi¸o héi vÉn cã ®Õn 70 v¹n ng−êi lµm viÖc trong c¸c bÖnh viÖn, tæ chøc x· héi, hç trîph¸t triÓn… Thôy §iÓn, ®Õn 1991, Gi¸o héi Luther míi t¸ch khái nhµ n−íc. Ng−îcl¹i, Thæ NhÜ Kú muèn gia nhËp EU th× viÖc ®Çu tiªn lµ ph¶i tuyªn bè “g¾n bã víi chÕ®é thÕ tôc”. V× thÕ, ch©u ¢u hiÖn vÉn ®ang lùa chän 4 m« h×nh “kh¶ thi”: . M« h×nh thø nhÊt, m« h×nh “D©n téc - T«n gi¸o” (Ethno-religion). ë nh÷ng quèc gia mµ t«n gi¸o vÉn lµ yÕu tè m¹nh cña b¶n s¾c d©n téc, lµ c«ng cô cña ý thøc hÖ trong xung ®ét v¨n hãa - s¾c téc nh− ë B¾c Ai len. Hy L¹p vµ mét sè quèc gia §«ng ¢u dµnh cho ChÝnh Thèng gi¸o. . M« h×nh thø hai, “t«n gi¸o d©n sù” (gèc ch÷ cña J. J. Rousseau). Tõ B¾c Mü ®Õn nhiÒu n−íc ch©u ¢u dµnh cho C«ng Gi¸o, Tin Lµnh (nhÊt lµ ph¸i Luther), Anh gi¸o… lµm chç dùa tinh thÇn cho Nhµ n−íc vµ x· héi. . M« h×nh thø ba, −u tiªn cho sù ®a d¹ng t«n gi¸o (Phuralisme), Nhµ n−íc thõa nhËn nhiÒu t«n gi¸o ®ång thêi, t¹o nªn hÖ t− t−ëng t−îng tr−ng. . M« h×nh thø t−, thùc sù lµ thÓ chÕ thÕ tôc (laicitÐ): Nhµ n−íc kh«ng “thõa nhËn” mét t«n gi¸o nµo, thÕ tôc trung lËp vµ c«ng khai, t¹o ra “lu©n lý thÕ tôc toµn x· héi. J.Bauberot.2 ... ®Õn xu thÕ “Toµn thèng” (Fondamentalisme) vµ “Toµn thñ” (IntÐgrisme)ngoµi ch©u ¢u - Víi c¸c quèc gia chËm ph¸t triÓn hay ®ang ph¸t triÓn, toµn cÇu hãa l¹i ®ångnghÜa víi viÖc tham dù vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ víi mét thÕ yÕu vµ vÒ c¬ b¶nbÞ ¸p ®Æt bëi luËt ch¬i “lîi thÕ so s¸nh”. H¬n thÕ n÷a, toµn cÇu hãa ®ang më réng kh«ng gian kinh tÕ - x· héi c¸c quècgia, v−ît khái tÇm tay quèc gia, t¹o ra c¸c cÊu tróc kinh tÕ tµi chÝnh xuyªn quèc gia.HÖ qu¶ vÒ chÝnh trÞ - x· héi lµ lµm “mÒm ®i l·nh thæ c−¬ng vùc quèc gia, ý thøc quècgia d©n téc còng bÞ xãi mßn. Vµ ®©y chÝnh lµ c¬ héi trçi dËy cña chñ nghÜa ly khai1 J. Bauberot, Religions et laicitÐ dans l’Europe des Douze, Paris, Syros, 1994. Xem thªm: J. Bauberot“LaicitÐ, laicisation, SÐcularisation” trong cuèn Pluralisme religieux et laicitÐ dans l’Union europÐen,Bruxelles, 1994. HoÆc G. Vincent, J.P.Willaime Religion et transformation de l’Europe, Strasbour, 1993.2 B. Basdevant-Gaudemet et de Francais Messner; Les origines historiques du Statut des confession ...