Truyện ngắn Việt Nam đương đại: Những đổi mới tư duy thể loại

Bài viết khảo sát truyện ngắn đương đại hiện nay và những đổi mới trong tư duy thể loại được thể hiện thông qua các bình diện: đổi mới quan niệm thể loại và tiếp nhận thể loại; đổi mới về cốt truyện; đổi mới hệ thống nhân vật.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Truyện ngắn Việt Nam đương đại: Những đổi mới tư duy thể loạiTRUYÖN NG¾N VIÖT NAM §¦¥NG §¹I: Nh÷NG §æI MíI T¦ DUY THÓ LO¹I Lª Dôc Tó(*)C ïng víi th¬ vµ tiÓu thuyÕt, truyÖn ng¾n ViÖt Nam giai ®o¹n tõ 1986 ®Õn míi nµy ®−îc t¸c ®éng bëi hai yÕu tè: sù ®ßi hái tù th©n cña nhµ v¨n vµ nhu cÇunay ®ãng vai trß quan träng trong viÖc khÈn thiÕt cña ng−êi ®äc. Trong bèi c¶nhh×nh thµnh diÖn m¹o nÒn v¨n häc ViÖt cña ®êi sèng thùc t¹i h«m nay, sù thay ®æiNam ®−¬ng ®¹i víi nh÷ng ®æi míi trªn nµy lµ mét tÊt yÕu lÞch sö ®Ó ®¸p øng thÕnhiÒu b×nh diÖn. Ghi nhËn nh÷ng có nh¶y giíi ®a chiÒu víi nhiÒu c¸ch chuyÓn t¶i vÒv−ît bËc cña truyÖn ng¾n sau ®æi míi, hiÖn thùc ®êi sèng øng víi nhiÒu kªnhnhµ v¨n, nhµ nghiªn cøu Nguyªn Ngäc tiÕp nhËn kh¸c nhau.(*)nhËn xÐt: §Æc ®iÓm næi bËt lÇn nµy lµ cÇm Tr−íc hÕt, vÒ phÝa nhµ v¨n, ®· ®Õnc¸i truyÖn ng¾n trong tay cã thÓ c¶m thÊy lóc hä thÊy r»ng “kh«ng thÓ viÕt nh− cò”c¸i dung l−îng cña nã nÆng trÜu (Nguyªn vµ cÇn ph¶i “viÕt nh− mét phÐp øng xö” -Ngäc, 1992). C¸i “søc nÆng” mµ truyÖn øng xö víi nghÖ thuËt, øng xö víi conng¾n ®−¬ng ®¹i h«m nay cã ®−îc chÝnh lµ ng−êi vµ cuéc ®êi. Víi nh÷ng nhµ v¨n cãsù hîp nhÊt cña nhiÒu ph−¬ng diÖn ®æi th©m niªn trong nghÒ, hä ©m thÇm ®i t×mmíi tõ c¶m høng s¸ng t¹o, chiÒu s©u cña vµ x¸c lËp cho m×nh mét “ch©n dung tinhsù ph¶n ¸nh hiÖn thùc ®Õn nh÷ng thay thÇn” míi b»ng c¸ch “tr×nh lµng” lèi viÕt®æi trong bót ph¸p thÓ hiÖn cã thÓ gãi gän kh¸c tr−íc, mµ NguyÔn Minh Ch©u lµ méttrong nhËn ®Þnh kh¸i qu¸t: nh÷ng ®æi míi ®iÓn h×nh. C¸c truyÖn ng¾n Bøc tranh,trong t− duy thÓ lo¹i. Ng−êi ®µn bµ trªn chuyÕn tµu tèc hµnh, Kh¶o s¸t truyÖn ng¾n ®−¬ng ®¹i h«m Phiªn chî Gi¸t ®· cho thÊy mét NguyÔnnay, chóng t«i nhËn thÊy nh÷ng ®æi míi Minh Ch©u quen thuéc mµ v« cïng l¹trong t− duy thÓ lo¹i ®−îc thÓ hiÖn trªn lÉm. Quen thuéc trong vïng ®Ò tµi, trongnh÷ng b×nh diÖn c¬ b¶n sau: nh÷ng khu«n viªn hiÖn thùc cò, nh−ng l¹I. §æi míi quan niÖm thÓ lo¹i vµ tiÕp nhËn thÓ lo¹i lÉm vµ ®æi míi hoµn toµn ë kh¶ n¨ng bãc t¸ch vµ ®i s©u kh¸m ph¸ nh÷ng kh¶ n¨ng 1. Lµ mét hÖ thèng më tiÒm Èn ®a chiÒu cña con ng−êi vµ cuéc Cã thÓ nãi r»ng mäi sù ®æi míi, nhÊt sèng. Líp c¸c nhµ v¨n trÎ ë thÕ hÖ tõ saulµ sù ®æi míi trong s¸ng t¹o v¨n häc bao ®æi míi th× c«ng khai tuyªn bè quan niÖmgiê còng ®−îc b¾t nguån tõ sù ®æi míitrong t− duy cña chñ thÓ s¸ng t¹o. Sù ®æi (*) PGS. TS., ViÖn V¨n häc.TruyÖn ng¾n ViÖt Nam ®−¬ng ®¹i… 35“T«i quan t©m tíi bót ph¸p h¬n lµ ph¶n th× chØ lµm nhiÖm vô lµ “viÕt l¹i c©u¸nh” vµ “v¨n ch−¬ng lµ mét trß ch¬i v« chuyÖn nµy ®Ó Ýt nhiÒu t«n träng sù thËt”t¨m tÝch” (Ph¹m ThÞ Hoµi). NguyÔn VÜnh cßn “QuyÒn ph¸n xÐt nã lµ thuéc vÒ b¹nNguyªn, NhËt Chiªu – nh÷ng c©y bót ®äc” (Hä ®· trë thµnh ®µn «ng). HËu thiªntruyÖn ng¾n kh¸ Ên t−îng míi næi, còng ®−êng cña NguyÔn ThÞ Thu HuÖ khÐp l¹ituyªn ng«n r»ng viÕt víi hä lµ “mét trß b»ng dßng tin v¾n t¾t vÒ tai n¹n x¶y rach¬i trèn t×m”. Quan niÖm nµy cña c¸c c©y víi ng−êi mÑ, cßn sè phËn cña bµ ra sao -bót trÎ ph¶i ch¨ng ®· thÈm thÊu tõ quan nhµ v¨n dµnh quyÒn tr¶ lêi cho ng−êi ®äc.niÖm coi “hµnh vi ch¬i” lµ “mét nguyªn t¾c Trong Ng−êi sãt l¹i cña rõng c−êi cña Vâc¬ b¶n cña nghÖ thuËt” cña Han Georg ThÞ H¶o, ë phÇn kÕt cña t¸c phÈm, nh÷ngGadamer - t¸c gi¶ cuèn Ch©n lý vµ ®iÒu b¨n kho¨n day døt cña Thµnh vÒ sèph−¬ng ph¸p. Nh− vËy, c¸i mµ c¸c nhµ phËn cña Th¶o d−êng nh− còng ®−îc nhµv¨n ®−¬ng ®¹i chó träng nhÊt khi thÓ v¨n trao quyÒn ®o¸n ®Þnh cho ®éc gi¶...hiÖn t¸c phÈm cña m×nh kh«ng ph¶i lµ Nh÷ng kiÓu ®Ò xuÊt nµy cho thÊy ng−êi“viÕt g×” mµ lµ “viÕt nh− thÕ nµo”- nghÜa lµ viÕt chØ ®ãng vai trß gîi ý, ®−a ra nh÷ngquan t©m ®Õn lèi viÕt. Ghi nhËn nh÷ng kh¶ thÓ, cßn quyÒn lùa chän thuéc vÒ c«ng®æi míi nµy tõ thùc tiÔn s¸ng t¸c, nhµ chóng. Ng−êi ®äc cã thÓ chän mét trongnghiªn cøu Hoµng Ngäc HiÕn còng ®· x¸c nh÷ng kÕt thóc mµ nhµ v¨n ®−a ra nh−ngnhËn, c¸c nhµ v¨n h«m nay quan t©m ®Õn còng cã thÓ kh«ng chän c¸ch kÕt thóc nµoviÖc “viÕt néi dung h¬n lµ kÓ néi dung”. c¶ mµ sÏ tù ...