Từ cấu trúc xã hội đến mô hình lý thuyết của Dahrendorf về mâu thuẫn xã hội - Lê Ngọc Hùng

Tham khảo nội dung bài viết "Từ cấu trúc xã hội đến mô hình lý thuyết của Dahrendorf về mâu thuẫn xã hội" dưới đây để nắm bắt được bối cảnh xây dựng lý thuyết về mâu thuẫn xã hội, loại mâu thuẫn xã hội và loại lý thuyết mâu thuẫn xã hội, mô hình lý thuyết của Dahrendorf về mâu thuẫn xã hội,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Từ cấu trúc xã hội đến mô hình lý thuyết của Dahrendorf về mâu thuẫn xã hội - Lê Ngọc Hùng 22 Xã hội học, số 3(111), 2010 Tõ CÊU TRóC X· HéI §ÕN M¤ H×NH Lý THUYÕT CñA DAHRENDORF VÒ M¢U THUÉN X· HéI L£ NGäC HïNG * Bèi c¶nh x©y dùng lý thuyÕt vÒ m©u thuÉn x· héi D­êng nh­ ®· thµnh mét quy luËt, mét quy tr×nh lµ viÖc x©y dùng bÊt kú mét lý thuyÕt nµo còng b¾t ®Çu tõ viÖc phª ph¸n mét hay h¬n mét lý thuyÕt kh¸c cã liªn quan ®Õn ®èi t­îng nghiªn cøu. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ trong tr­êng hîp Dahrendord ®­a ra lý thuyÕt cña «ng vÒ m©u thuÉn x· héi lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1958 1. Thùc vËy «ng b¾t ®Çu khëi c«ng x©y dùng lý thuyÕt cña m×nh tõ viÖc chØ ra tÇm quan träng vµ t×nh huèng cã vÊn ®Ò cña kh¸i niÖm m©u thuÉn x· héi. Dahrendorf më ®Çu bµi viÕt “TiÕn tíi mét lý thuyÕt vÒ m©u thuÉn x· héi” n¨m 1958 b»ng mét nhËn xÐt rÊt ®óng r»ng: m©u thuÉn x· héi lµ mét chñ ®Ò thuéc lo¹i trung t©m cña khoa häc x· héi häc ®· ®­îc c¸c t¸c gi¶ kinh ®iÓn lµ Comte, Marx, Simmel khëi x­íng nghiªn cøu vµo cuèi thÕ kû tr­íc. VÝ dô Marx ®· ph©n tÝch m©u thuÉn giai cÊp trong x· héi t­ b¶n chñ nghÜa vµ chØ ra tÝnh tÊt yÕu cña c¸ch m¹ng x· héi trong sù vËn ®éng vµ biÕn ®æi x· héi tõ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi nµy sang h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi kh¸c. Simmel ®· bµn vÒ m©u thuÉn víi t­ c¸ch lµ mét hiÖn t­îng phæ biÕn trong c¸c t­¬ng t¸c x· héi gi÷a c¸c c¸ nh©n vµ nhãm. Nh­ng Dahrendorf quan s¸t thÊy 50 n¨m sau ®ã vµo kho¶ng gi÷a thÕ kû 20, kh¸i niÖm “m©u thuÉn x· héi” (Social conflict) míi xuÊt hiÖn l¹i trong x· héi häc Mü. Tr¹ng th¸i l·ng quªn nµy, theo Dahrendorf, ®­îc cñng cè bëi tham väng lµm lý thuyÕt phæ qu¸t cña Talcott Parsons trong ®ã «ng muèn th©u tãm c¸c lý thuyÕt cña Marshall, Durkheim, Pareto, Weber ®Ó bµn vÒ “c¸c hÖ thèng x· héi”. Theo Dahrendorf, tõ n¨m 1937 ®Õn ®Õn n¨m 1959, Parsons ®· liªn tôc cho r»ng c©u hái c¬ b¶n cña x· héi häc ph¶i lµ “§iÒu g× g¾n kÕt x· héi l¹i víi nhau?”, tøc lµ c©u hái cña lý thuyÕt vÒ sù thèng nhÊt x· héi chø kh«ng ph¶i lµ c©u hái “§iÒu g× thóc ®Èy x· héi?”, tøc lµ c©u hái cña lý thuyÕt vÒ m©u thuÉn x· héi. Trªn thùc tÕ, ®Ó tr¶ lêi c©u hái vÒ sù thèng nhÊt x· héi, Parsons ®· nç lùc x©y dùng vµ ph¸t triÓn tõ lý thuyÕt phæ qu¸t vÒ cÊu tróc hµnh ®éng ®Õn lý thuyÕt phæ qu¸t vÒ c¸c hÖ thèng hµnh ®éng ®Õn lý thuyÕt phæ qu¸t trong x· héi häc. Do vËy, Dahrendorf cho r»ng ®· ®Õn lóc x· héi häc ph¶i trë l¹i víi c©u hái vÒ * PGS,TS. ViÖn X· héi häc. Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh. 1 Dùa vµo bµi cña Ralf Dahrendorf. “Toward a Theory of Social Conflict” trong Walter L. Wallace (Editor). Sociological Theory: An Introduction. Aldine Publishing Company. NY. 1969. Tr. 213 - 226. §©y lµ bµi cïng tªn cña Ralf Dahrendorf ®¨ng l¹i tõ T¹p chÝ Gi¶i quyÕt m©u thuÉn. Sè 2 n¨m 1958. Do ®ã, cã c¬ së ®Ó nãi r»ng Dahrendorf ®Ò xuÊt m« h×nh lý thuyÕt vÒ m©u thuÉn x· héi lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1958. Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn  Lê Ngọc Hùng 23 m©u thuÉn x· héi, nh­ng tõ mét gãc gãc ®é tiÕp cËn míi víi viÖc ph¶i x¸c ®Þnh râ ®èi t­îng nghiªn cøu. MÆc dï kh«ng nªu râ lµ phª ph¸n t¸c gi¶ nµo, nh­ng Dahrendorf cho r»ng nh÷ng c©u kh¸i qu¸t nh­ “tÊt c¶ c¸c x· héi ®Òu tr¶i nghiÖm c¸c m©u thuÉn x· héi” hoÆc “lÞch sö cña tÊt c¶ c¸c x· héi ®Õn nay ®Òu lµ lÞch sö cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp” lµ ®óng nh­ng ch­a ®ñ vµ cÇn ph¶i kiÓm chøng b»ng nghiªn cøu thùc nghiÖm. Lo¹i m©u thuÉn x· héi vµ lo¹i lý thuyÕt vÒ m©u thuÉn x· héi Sau khi phª ph¸n mét sè lý thuyÕt vÒ m©u thuÉn x· héi, b­íc tiÕp theo cña c¸ch x©y dùng mét lý thuyÕt míi lµ x¸c ®Þnh ®èi t­îng vµ lo¹i lý thuyÕt cÇn x©y dùng. §Ó lµm râ ®èi t­îng nghiªn cøu, Dahrendorf ®· ph©n lo¹i c¸c m©u thuÉn x· héi2. Gi¶ sö nh­ cã mét x· héi lµ A th× vÒ mÆt lý thuyÕt cã thÓ cã hai lo¹i m©u thuÉn: mét lµ m©u thuÉn bªn ngoµi ®èi víi A vµ hai lµ lo¹i m©u thuÉn bªn trong A. Ngoµi c¸ch ph©n lo¹i “trong - ngoµi” nµy cßn cã c¸ch ph©n lo¹i kh¸c vµ do vËy cã c¸c lo¹i m©u thuÉn x· héi kh¸c. VÝ dô ®èi víi m©u thuÉn néi bé, m©u thuÉn bªn trong cã thÓ ph©n biÖt m©u thuÉn gi÷a c«ng ®oµn víi giíi chñ, m©u thuÉn nh÷ng ng­êi theo ®¶ng b¶o thñ víi nh÷ng ng­êi theo c«ng ®¶ng, m©u thuÉn gi÷a c¸c nhãm d©n téc thiÓu sè víi nhau, m©u thuÉn gi÷a c¸c chñng téc ng­êi, m©u thuÉn gi÷a nhãm ng­êi theo t«n gi¸o nµy víi nhãm ng­êi theo t«n gi¸o kh¸c vµ nhiÒu lo¹i m©u thuÉn n÷a. C¸c lo¹i m©u thuÉn nh­ vËy ®Òu b¾t nguån tõ cÊu tróc cña c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c nhãm ®èi lËp nhau. Dahrendorf cho r»ng nhiÖm vô cña x· héi häc nãi chung vµ lý thuyÕt x· héi häc nãi riªng vÒ m©u thuÉn x· héi lµ ph¶i chØ ra ®­îc c¸c kiÓu lo¹i cÊu tróc x· héi nµo g©y ra m©u th ...