Từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung đến tiến trình phi tập trung hóa trong hoạt động thủy nông cơ sở - Mai Văn Hai

Nhìn lại chặng đường xây dựng thủy nông theo cơ chế kế hoạch hóa tập trung, tiến trình phi tập trung hóa và những vấn đề đặt ra từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung đến tiến trình phi tập trung hóa trong hoạt động thủy nông cơ sở là những nội dung chính trong bài viết "Từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung đến tiến trình phi tập trung hóa trong hoạt động thủy nông cơ sở". Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung đến tiến trình phi tập trung hóa trong hoạt động thủy nông cơ sở - Mai Văn HaiX· héi häc sè 4 (84), 2003 21 Tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung ®Õn tiÕn tr×nh phi tËp trung hãa trong ho¹t ®éng thñy n«ng c¬ së Mai V¨n Hai I. Nh×n l¹i chÆng ®−êng x©y dùng hÖ thèng thñy n«ng theo c¬ chÕ kÕho¹ch hãa tËp trung Cïng víi phong trµo hîp t¸c hãa trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tõ ®Çu thËp kû60 cña thÕ kû XX, ë c¸c tØnh miÒn B¾c, Nhµ n−íc ®· ph¸t ®éng phong trµo hiÖn ®¹ihãa hÖ thèng thñy n«ng mét c¸ch quy m« vµ ®ång bé. Víi sù hç trî cña Nhµ n−íc,c¸c ®Þa ph−¬ng ®· kh«ng ngõng huy ®éng nh©n c«ng x©y dùng c¸c lo¹i hå, ®Ëp, c¸ctr¹m b¬m, ®µo ®¾p c¸c lo¹i kªnh m−¬ng, c¶i t¹o c¸c lo¹i bê vïng, bê thöa ... §Ó hîplý hãa viÖc t−íi tiªu, ®ång thêi h¹n chÕ ®Çu t− ng©n s¸ch, c¸c m¹ng l−íi nµy ®−îcthiÕt kÕ theo quy m« cÊp huyÖn vµ dùa theo nhu cÇu lý thuyÕt vÒ n−íc cña c¸c lo¹i®Êt gieo trång. TÝnh trung b×nh, cø trªn 1000 ha ®Êt canh t¸c ®−îc x©y dùng méttr¹m b¬m, vµ c¸c tr¹m b¬m nh− vËy cã thÓ phôc vô t−íi tiªu cho kho¶ng 6-7 x·. Trªn ®Þa bµn mµ chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu trong nhiÒu n¨m, ngay tõn¨m 1964, tr¹m b¬m Lý V¨n (huyÖn Nam S¸ch - TØnh H¶i D−¬ng) ®· cã 5 m¸y trôcxiªn víi c«ng suÊt mçi m¸y lµ 18.000m3/giê vµ 2 m¸y trôc ngang, c«ng suÊt mçi m¸y1.000m3/giê. Ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña c¸c tr¹m diÔn ra nh− sau: dùa vµo nhu cÇusö dông n−íc cña c¸c hîp t¸c x·, ng−êi phô tr¸ch tr¹m lËp mét danh s¸ch theo thøtù ®· ®¨ng ký, sau ®ã lÞch b¬m n−íc sÏ diÔn ra theo kÕ ho¹ch ®· ®Þnh s½n ®ã. Cã thÓnãi, lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö, d−íi chÕ ®é míi, chóng ta ®· thùc hiÖn ®−îc ®Ò ¸nlµm thñy n«ng vµ c¶i t¹o ®ång ruéng mét c¸ch ®ång bé, biÕn −íc m¬ ngµn ®êi cñang−êi n«ng d©n thµnh hiÖn thùc. §©y chÝnh lµ hÖ thèng thñy n«ng ho¹t ®éng theo c¬chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung. HÖ thèng nµy ®¸nh dÊu sù më ®Çu cho ý t−ëng hiÖn ®¹ihãa n«ng nghiÖp theo h−íng s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa. HÖ thèng thñy n«ng míi lµ mét b−íc nh¶y vät mang tÝnh c¸ch m¹ng tronglÞch sö lµm thñy n«ng ë n−íc ta. Tõ thêi ®iÓm nµy, ng−êi n«ng d©n ®· thùc sù®o¹n tuyÖt víi cung c¸ch lµm thñy n«ng mét c¸ch thô ®éng nhê vµo nguån n−ícm−a, n−íc thñy triÒu hoÆc nh÷ng l−îng n−íc dù tr÷ Ýt ái trong c¸c ao, hå, kªnh,r¹ch cã s½n. Tõ nay, m¹ng l−íi m−¬ng m¸ng däc ngang vµ c¸c tr¹m b¬m cã c«ngsuÊt lín cã thÓ gióp ng−êi d©n giµnh lÊy thÕ chñ ®éng trong viÖc t−íi tiªu cho®ång ruéng. Ng−êi ta thÊy c¸c lo¹i gÇu dai, gÇu sßng, gÇu d©y cæ truyÒn cø v¾ng Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn22 Tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung ®Õn tiÕn tr×nh phi tËp trung hãa trong ho¹t ®éng thñy n«ng c¬ sëbãng dÇn råi mÊt h¼n trªn c¸c c¸nh ®ång cña hîp t¸c ®Ó thay vµo ®ã lµ nguånn−íc tõ tr¹m b¬m, theo hÖ thèng m−¬ng næi, cã thÓ dÉn ®Õn tËn c¸c ch©n ruéngtheo h×nh thøc tù ch¶y. Víi hÖ thèng thñy n«ng míi, chóng ta ®· chñ ®éng gi¶i quyÕt ®−îc nhiÒu vÊn®Ò mµ tr−íc ®ã ch−a lµm ®−îc: - T¹o thÕ chñ ®éng trong viÖc t−íi tiªu, ®ång thêi gãp phÇn phßng chèng b·olôt, h¹n h¸n cã hiÖu qu¶; - Ph¸ vì thÕ ®éc canh, t¹o thÕ th©m canh, t¨ng vô, t¨ng diÖn tÝch canh t¸c; - T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tæ chøc s¶n xuÊt, c¶i thiÖn chÊt ®Êt, ®−atiÕn bé khoa häc – kü thuËt, nhÊt lµ c¸c lo¹i gièng míi vµo ®ång ruéng, lµm t¨ngn¨ng suÊt c©y trång, t¨ng nhanh s¶n l−îng l−¬ng thùc; - Trªn b×nh diÖn x· héi, hÖ thèng thñy n«ng míi ®· gãp phÇn gi¶i phãng ng−êin«ng d©n, ®Æc biÖt lµ phô n÷, tho¸t khái c¶nh hai s−¬ng mét n¾ng trong viÖc lµmthñy n«ng theo ph−¬ng thøc cò .v.v. Tuy nhiªn, tÝnh tõ n¨m 1963 lµ n¨m c«ng cuéc lµm thñy lîi ®−îc tiÕn hµnh®ång bé ë c¸c lµng x· miÒn B¾c cho ®Õn Kho¸n 10 (1988), th× sù thö th¸ch ®èi víi hÖthèng ®· lµ 25 n¨m. Cßn nÕu tÝnh tõ 1978 - thêi ®iÓm ®−îc coi lµ hoµn thiÖn c¸c c«ngtr×nh thñy n«ng - sù thö th¸ch nµy còng ®i trän 10 n¨m. Víi c¸c qu·ng thêi gian Êy,bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc, hÖ thèng thñy n«ng ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kÕ ho¹chhãa tËp trung còng béc lé nh÷ng nh−îc ®iÓm nhÊt ®Þnh. Tr−íc hÕt, vÒ mÆt kü thuËt, theo sù tÝnh to¸n cña nhiÒu ®Þa ph−¬ng, c«ngsuÊt cña c¸c tr¹m b¬m ®Òu rÊt thÊp, n¨m cao nhÊt ®¹t 57%, n¨m thÊp nhÊt chØ cã17,7%. Sù kÐm hiÖu qu¶ vÒ kü thuËt cßn thÓ hiÖn ë chç, do sù dß rØ, thÈm thÊu haybay h¬i nªn l−îng n−íc bÞ l·ng phÝ rÊt lín. NÕu ®em so l−îng n−íc b¬m lªn qua ®Çuvßi vµ l−îng n−íc ®−îc t−íi thùc tÕ vµo ruéng th× sù hao hôt ®¹t tíi 40-50%. §Êy lµch−a kÓ, trong thùc tÕ, c«ng viÖc ë c¸c tr¹m b¬m chØ diÔn ra dån dËp vµo mÊy th¸ngcã mïa vô, cßn nh÷ng th¸ng cßn l¹i, c¸c tr¹m b¬m hÇu nh− ®ãng cöa, m¸y mãc bákh«ng cßn c«ng nh©n th× kh«ng cã viÖc lµm. Nh− vËy, nÕu so víi c«ng suÊt thiÕt kÕ,sù l·ng phÝ ë c¸c tr¹m b¬m ®· trë thµnh vÊn ®Ò kh¸ nan gi¶i. VÒ mÆt kinh tÕ, ë thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×n ...