Tư tưởng về quyền con người trong quốc triều hình luật

Bài viết trình bày tư tưởng về quyền con người trong quốc triều hình luật với các nội dung: về quyền sở hữu tài sản; việc bảo vệ quyền sở hữu và quyền bình đẳng về tài sản cho phụ nữ; tư tưởng về mở rộng và tôn trọng các quyền giao dịch dân sự; tư tưởng về quyền học tập thi cử...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tư tưởng về quyền con người trong quốc triều hình luật T¦ T¦ëNG VÒ QUYÒN CON NG¦êI TRONG QUèC TRIÒU H×NH LUËT NguyÔn ThÞ Thu Hµ(*) rong lÞch sö c¸c nhµ n−íc phong héi ViÖt Nam, Quèc triÒu h×nh luËt còng T kiÕn ViÖt Nam, triÒu Lª s¬ (thÕ kû thø XV-XVIII) ®−îc ®¸nh gi¸ lµ mét kh«ng hÒ cã tõ nh©n quyÒn nh−ng chøa ®ùng nhiÒu ®iÒu cã néi dung b¶o vÖ trong nh÷ng thêi kú ph¸t triÓn rùc rì quyÒn con ng−êi nh− c¸c quyÒn vÒ së nhÊt, ®Æc biÖt lµ thêi kú trÞ v× cña Vua h÷u tµi s¶n, quyÒn giao dÞch d©n sù, Lª Th¸nh T«ng (1460-1497) - mét vÞ quyÒn häc tËp, thi cö, quyÒn ®−îc nhµ vua ®−îc ®¸nh gi¸ lµ anh minh, xuÊt n−íc, x· héi ch¨m lo vÒ y tÕ lóc èm ®au, chóng víi hai niªn hiÖu Quang ThuËn lóc giµ yÕu kh«ng n¬i n−¬ng tùa, quyÒn (1460-1469) vµ Hång §øc (1470-1497). ®−îc c«ng lý b¶o vÖ, ®Æc biÖt lµ quyÒn Vua Lª Th¸nh T«ng ®· ®Ó l¹i dÊu Ên rÊt cña nh÷ng ng−êi thuéc nhãm yÕu thÕ ®Ëm nÐt vÒ nh÷ng thµnh tùu trong x©y trong x· héi nh− phô n÷, trÎ em, ng−êi dùng, cñng cè Nhµ n−íc Trung −¬ng tËp tµn tËt, ng−êi giµ c¶, ng−êi bÖnh tËt, quyÒn; ph¸t triÓn kinh tÕ, s¶n xuÊt ng−êi nghÌo khæ... §ã ®Òu lµ nh÷ng n«ng nghiÖp; b¶o vÖ ®Êt n−íc; träng quyÒn mµ ngµy nay hiÕn ph¸p cña c¸c dông hiÒn tµi... ¤ng ®· kÕ thõa, ph¸t quèc gia trong ®ã cã ViÖt Nam gäi lµ triÓn vµ hoµn thiÖn ph−¬ng thøc cai trÞ nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña con ng−êi trªn ®Êt n−íc kÕt hîp gi÷a ®¹o ®øc vµ kû c¸c lÜnh vùc d©n sù, kinh tÕ, x· héi, v¨n c−¬ng, ph¸p luËt. Víi viÖc so¹n th¶o vµ hãa vµ quyÒn cña nhãm x· héi dÔ bÞ tæn ban hµnh Quèc triÒu h×nh luËt (cßn th−¬ng.(*) ®−îc biÕt ®Õn víi tªn gäi LuËt Hång Nh÷ng t− t−ëng vÒ quyÒn con ng−êi §øc), Vua Lª Th¸nh T«ng ®· ®¸nh dÊu trong Quèc triÒu h×nh luËt ®· thÓ hiÖn tr×nh ®é lËp ph¸p ë møc ®é cao nhÊt cña triÕt lý hµnh ®éng h−íng ®Õn b¶o vÖ thêi kú phong kiÕn ViÖt Nam. ng−êi d©n cña Vua Lª Th¸nh T«ng, Quèc triÒu h×nh luËt chøa ®ùng ®ång thêi thÓ hiÖn tÇm nh×n vµ mét t− nhiÒu néi dung tiÕn bé, trong ®ã, ®Æc duy lËp ph¸p v−ît tr−íc cña «ng trong biÖt cÇn nhÊn m¹nh tíi c¸c quy ®Þnh viÖc coi träng vµ ®Ò cao tÝnh th−îng t«n chøa ®ùng c¸c t− t−ëng vÒ quyÒn con cña ph¸p luËt. ng−êi rÊt hiÖn ®¹i so víi ®−¬ng thêi. Vµo thÕ kû XV, kh¸i niÖm vÒ nh©n quyÒn ch−a xuÊt hiÖn trong ®êi sèng x· (*) ThS., Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh. T− t−ëng vÒ quyÒn con ng−êi… 29 1. VÒ quyÒn së h÷u tµi s¶n råi mµ l¹i chiÕm ®Êt n¬i kh¸c, th× téi Quèc triÒu h×nh luËt cã sù ph©n biÖt thªm mét bËc. C¸c quy ®Þnh nµy qu¶ lµ Ýt thÊy trong c¸c bé luËt thêi phong rµnh m¹ch vµ c«ng nhËn sù tån t¹i cña kiÕn nh− d−íi thêi Hå Quý Ly, hay thêi hai h×nh thøc së h÷u ®èi víi ®Êt ®ai: së h÷u c«ng vµ së h÷u t−. NÕu x©m ph¹m nhµ TrÇn. ®Õn së h÷u c«ng th× bÞ xö ph¹t nÆng ChÝnh s¸ch ®iÒn trang cña triÒu h¬n. ViÖc b¶o vÖ ruéng ®Êt thuéc së h÷u TrÇn lµ chÝnh s¸ch t−íc ®o¹t ruéng ®Êt c«ng ®−îc coi träng, nh−ng kh«ng v× thÕ cña n«ng d©n. §ã lµ nguyªn nh©n céi rÔ mµ viÖc b¶o vÖ quyÒn së h÷u t− bÞ xem dÉn ®Õn sù suy vong cña mét triÒu ®¹i nhÑ hoÆc phñ nhËn. §©y lµ ®iÓm c¸ch cã nhiÒu chiÕn c«ng hiÓn h¸ch trong t©n næi bËt vÒ ý thøc vµ chÝnh s¸ch chèng giÆc cøu n−íc. ViÖc quan chøc lîi ph¸p luËt cña Quèc triÒu h×nh luËt. dông chøc quyÒn ®Ó chiÕm dông c«ng ®iÒn, c«ng thæ, t− ®iÒn, t− thæ lµ mét Trong Ch−¬ng §iÒn s¶n cã ®Õn trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho lßng 39/59 ®iÒu (chiÕm tû lÖ 66,1%) quy ®Þnh d©n kh«ng yªn. Tõ kinh nghiÖm cña qu¸ viÖc b¶o vÖ quyÒn t− h÷u vÒ ruéng ®Êt khø lÞch sö, Quèc triÒu h×nh luËt ®· chó (c¸c §iÒu 344, 354-362, 370-400). Sè träng viÖc b¶o vÖ t− ®iÒn, t− thæ vµ ®iÒu quy ®Þnh viÖc b¶o vÖ ®Êt c«ng t¹i trõng trÞ nghiªm c¸c quan l¹i m−în thÕ Ch−¬ng §iÒn s¶n cã 12/59 ®iÒu (chiÕm chiÕm ®o¹t c«ng ®iÒn, c«ng thæ vµ t− tû lÖ 20,3%). ®iÒn, t− thæ. Víi nh÷ng ng−êi kh«ng cã Trong 39 ®iÒu quy ®Þnh viÖc b¶o vÖ ruéng ®Êt t−, hä vÉn ®−îc cÊp ruéng ®Êt t− ®iÒn, t− thæ, cã 6 ®iÒu quy ®Þnh viÖc c«ng ë lµng x· theo phÐp qu©n ®iÒn. xö ph¹t c¸c nhµ quyÒn thÕ, quan l¹i cËy quyÒn, cËy thÕ chiÕm ®o¹t ®Êt c«ng hoÆc Víi Quèc triÒu h×nh luËt, ng−êi ruéng ®Êt cña l−¬ng d©n. §ã lµ §iÒu n«ng ...