Vắcxin ngừa viêm gan B: cẩn thận với “nhiễu thông tin”

Vắcxin ngừa viêm gan B: cẩn thận với “nhiễu thông tin”Nguyễn Văn Tuấn Tuổi Trẻ (17/5/2007) có bài viết “Hàng trăm ca tử vong sau khi tiêm văcxin viêm gan B ở Mỹ” với nhiều thông tin không chính xác. Phần lớn bài viết lấy thông tin từ trang web của ông Joseph Mercola ở bang Illinois (Mĩ), một bác sĩ vật lí trị liệu (osteopathic doctor) có nhiều ý kiến “phi chính thống” và nổi tiếng chống đối các chương trình tiêm chủng ngừa. Ngay cả những “trung tâm” như “Trung tâm thông tin văcxin quốc gia Mỹ” tuy...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vắcxin ngừa viêm gan B: cẩn thận với “nhiễu thông tin” Vắcxin ngừa viêm gan B: cẩn thận với “nhiễu thông tin” Nguyễn Văn Tuấn Tuổi Trẻ (17/5/2007) có bài vi ết “Hàng trăm ca tử vong sau khi tiêm văcxinviêm gan B ở Mỹ” với nhiều thông tin không chính xác. Phần lớn bài viết lấythông tin từ trang web của ông Joseph Mercola ở bang Illinois (Mĩ), một bác sĩ vậtlí trị liệu (osteopathic doctor) có nhiều ý kiến “phi chính thống” và nổi tiếng chốngđối các chương trình tiêm chủng ngừa. Ngay cả những “trung tâm” như “Trungtâm thông tin văcxin quốc gia Mỹ” tuy mới nghe qua có vẻ như là một trung tâm ytế nghiêm chỉnh, nhưng không được các hội đoàn y khoa chính thống công nhận,vì thực chất đây là một nhóm người “lobby” (chuyên tuyên truyền vận động)chống chương trình tiêm ngừa vắcxin ở Mĩ. Những ai còn nghi ngờ về nhận xét đó của tôi có thể đọc qua một số bàiviết của ông Mercola và của “trung tâm” này sẽ thấy rất nhiều phát biểu của họhoàn toàn không dựa trên một cơ sở khoa học nào, nhưng lại sử dụng tối đa cảmtính hóa vấn đề. Cần nói thêm rằng trang web của ông Mercola đã bị Bộ Y tế Mĩ(Department of Health and Human Services) cảnh cáo vì những thông tin sai lạc[1]. Có quá nhiều thông tin trong bài viết hoặc thiếu cơ sở khoa học hoặc khôngđúng với tình hình thực tế ở Việt Nam. Ở đây, tôi chỉ xin nêu vắn tắt những điểmchính có thể dễ gây ra ngộ nhận ở những bạn đọc thiếu thông tin về vấn đề n ày: Thứ nhất, phát biểu rằng “Khác với các bệnh truyền nhiễm khác, viêm ganB không phổ biến ở trẻ em và không dễ lây truyền” có thể đúng ở Mĩ, nhưngkhông đúng ở Việt Nam, vì hiện nay ở nước ta có khoảng 13% trẻ em mới sinh (9đến 18 tháng) và 18% trẻ em tuổi từ 4 đến 16 bị nhiễm viêm gan B [2]. Ngay cả ởđộ tuổi vị thành niên và trưởng thành (trên 25 tuổi), tỉ lệ viêm gan B cũng khoảng20%. Đó là một tỉ lệ rất cao. Tổ chức Y tế Thế giới đề nghị tiêm ngừa viêm ganB ở những vùng có tỉ lệ cao hơn 2%. Chương trình tiêm ngừa viêm gan B đã đượctriển khai trên 150 nước trên thế giới, kể cả nước ta, từ hơn 20 năm qua và đã đạtđược nhiều thành tựu ngoạn mục [3,4]. Thứ hai, phát biểu rằng “Văcxin viêm gan B đã được Cơ quan thuốc vàthực phẩm Mỹ (FDA) cấp phép mà không có bằng chứng đầy đủ về tính an toàndài hạn” là cực kì sai lầm. Ngược lại, có rất nhiều bằng chứng khoa học cho thấyvắcxin ngừa viêm gan B rất hữu hiệu trong việc ngăn ngừa căn bệnh nguy hiểmnày. Xin lấy chương trình tiêm ngừa ở Đài Loan, được xem là một thành côngtiêu biểu, làm ví dụ. Ở Đài Loan, chương trình tiêm vắcxin ngừa viêm gan B đượctriển khai toàn quốc từ năm 1984, và chỉ trong vòng 10 năm sau khi triển khaichương trình tiêm chủng, tỉ lệ trẻ em mới sinh với viêm gan B giảm từ 10% xuốngcòn 1%. Trong cùng thời gian, tỉ lệ ung thư gan ở trẻ em giảm gần 50% [5,6].Thành công này cũng được ghi nhận ở các nước Phi câu và Á châu. Thứ ba, cho rằng “Chưa tới 5% những người bị nhiễm virus viêm gan B sẽmang bệnh mãn tính” cũng quá sai. Viêm gan B là một bệnh nguy hiểm, lànguyên nhân dẫn đến các bệnh mãn tính như xơ gan, ung thư gan và tử vong. Sốliệu nghiên cứu cho thấy từ 8 đền 20% những trẻ em bị viêm gan B sẽ mắc nhiềubệnh mãn tính, kể cả ung thư gan khi trưởng thành [7]. Tuy ung thư gan thườngthấy ở bệnh nhân 40 tuổi trở lên, nhưng ở những vùng có tỉ lệ viêm gan cao nhưĐông Nam Á, ung thư gan cũng được phát hiện khá nhiều ở trẻ em vị thành niên.Nghiên cứu ở Đài Loan cho thấy gần 100% trẻ em ung thư gan là do viêm gan B[8]. Thứ tư, tôi không thấy bất cứ bằng chứng nào làm cơ sở cho phát biểu “…trong khoảng 1990-1998 có 25.000 báo cáo cho thấy 439 trường hợp bị chết, hơn9.000 tai biến nghiêm trọng”. Như trình bày trong một bài trước, một nghiên cứuở Mĩ về sự cố và hiệu ứng của tiêm vắcxin cho thấy tính từ 1991 đến 1998, có 18trường hợp trẻ em (8 nam, 9 nữ và 1 trường hợp không rõ giới) mới sinh chết saukhi tiêm vắcxin ngừa viêm gan B. Phân tích chi tiết nguyên nhân tử vong cho thấycó 12 trường hợp chết do đột tử (sudden infant death syndrome hay SIDS), 3trường hợp do nhiễm trùng, 1 trường hợp do xuất huyết não, và 1 trường hợpkhông rõ nguyên nhân. Trong cùng thời gian, có hơn 86 triệu liều vắcxin đượctiêm cho trẻ em. Các tác giả nghiên cứu kết luận rằng “các số liệu này cho thấytiêm ngừa viêm gan B không làm gia tăng nguy cơ tử vong ở trẻ em” [9]. Tuy chương trình tiêm ngừa vắcxin ở nước ta đang gặp khó khăn trước 4trường hợp tử vong và chưa rõ nguyên nhân, nhưng kinh nghiệm từ nước ngoàicho thấy chương trình này đem lại lợi ích lớn cho cộng đồng. Chúng ta có thể làmmột vài tính toán đơn giản để thấy lợi ích này. Mỗi năm, có khoảng 1,5 triệu trẻem mới sinh, và với tỉ lệ nhiễm 13%, chúng ta có thể ước tính có đến 202.000 emnhiễm viêm gan B. Nếu không tiêm vắcxin, số trẻ em này sẽ mắc bệnh khi trườngthành, và khoảng 15% đến 25% sẽ bị chết vì các bệnh mãn tính liên quan đến ganvà ung thư gan. Nhưng tiêm vắcxin lúc mới sinh có thể xóa bỏ khoảng 90% đến95% các trường hợp viêm gan B, và do đó, có thể cứu sống cho hơn 38.000 người. Quay trở lại vấn đề thông tin, có thể nói rằng cuộc cách mạng thông tinngày nay đã đem lại cho bác sĩ và bệnh nhân một cơ hội và cũng là một lợi ích màhọ chưa bao giờ có được trong vài thập niên trước đây: đó là sự tiếp cận với thôngtin y khoa qua internet. Internet là một thư viện thông tin vĩ đại, nhưng cũng nhưcác phương tiện truyền thông khác, có rất nhiều thông tin trên internet chưa baogiờ qua kiểm chứng, không rõ nguồn gốc, nhưng được truyền đi với một mục tiêuvì lợi ích cá nhân. Sàng lọc thông tin có ích từ từ “đống rác” này đòi hỏi vài kĩnăng chuyên môn. Như nói trên, trang web của ông Mercola mà Tuổi Trẻ tríchdẫn đã từng bị Bộ Y tế cảnh cáo hai lần và Cơ quan quản lí thực phẩm và thuốccủa Mĩ (FDA) yêu cầu ông ngưng tuyên truyền sai. Trong khoa học, niềm tin và kinh nghiệm c ...