Vấn đề sinh kế của nông dân: Tiếp cận lý thuyết và thực tiễn

Bài viết này gồm có 3 nội dung chính, đó là: Một số quan điểm tiếp cận trong nghiên cứu về sinh kế, những nghiên cứu sinh kế ở việt nam, một số gợi mở về tiếp cận nghiên cứu sinh kế hiện nay. Mời bạn đọc tham khảo để biết thêm các nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vấn đề sinh kế của nông dân: Tiếp cận lý thuyết và thực tiễnVÊn ®Ò SINH KÕ cña N¤NG D¢N: TIÕP CËN Lý THUYÕT vµ thùc tiÔn NGUYÔN §øC H÷U(*)1. Mét sè quan ®iÓm tiÕp cËn trong nghiªn cøu vÒ Ph−¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN kh«ng thÓsinh kÕ hoµn toµn xãa bá ph−¬ng thøc s¶n xuÊt tiÓu n«ng. Tr¸i l¹i, s¶n xuÊt t− b¶n quy Lý thuyÕt ph¸t triÓn vµ vÊn ®Ò sinh m« lín sÏ chØ tån t¹i ®−îc khi cã kinh tÕkÕ n«ng d©n hé n«ng d©n s¶n xuÊt nhá cung cÊp Lý luËn cña chñ nghÜa Marx vµ t− nguyªn liÖu vµ lao ®éng gi¸ rÎ. Tuy nhiªn,t−ëng cña «ng vÒ vÊn ®Ò sinh kÕ cña sù liªn kÕt gi÷a hai ph−¬ng thøc s¶n xuÊtng−êi n«ng d©n ®· ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ nµy kh«ng tÜnh t¹i vµ cè ®Þnh mµ lµ mét®Õn c¸c häc gi¶ nghiªn cøu vÒ n«ng qu¸ tr×nh biÕn ®æi. Nh÷ng ng−êi ñng hénghiÖp, n«ng d©n, n«ng th«n trong thêi lý thuyÕt nµy cho r»ng, ph−¬ng thøc s¶nkú “hiÖn ®¹i hãa”. Cã thÓ nãi, tÊt c¶ c¸c xuÊt tiÓu n«ng sÏ dÇn ®−îc chuyÓn sanglý thuyÕt ph¸t triÓn ®Òu b¾t ®Çu b»ng ph−¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN. (*)mèi quan hÖ ®èi lËp gi÷a mét bªn lµ x· Karl Polanyi Paul, nhµ kinh tÕ hächéi truyÒn thèng vµ bªn kia lµ x· héi ®ång thêi lµ nhµ v¨n hãa vµ lÞch söhiÖn ®¹i, trong ®ã x· héi truyÒn thèng ng−êi Hungary, cho r»ng trong sinh kÕ®−îc ®Þnh nghÜa lµ “n«ng th«n”, “l¹c cña hé gia ®×nh kh«ng nªn t¸ch biÖt ®êihËu” vµ “kÐm ph¸t triÓn”, cßn x· héi sèng kinh tÕ ra khái c¸c gi¸ trÞ nh− lÞchhiÖn ®¹i lµ “thµnh thÞ”, “v¨n minh” vµ sö vµ v¨n hãa. ¤ng ®Þnh nghÜa thuËt“c«ng nghiÖp” (Larrain, 1989). ng÷ “sinh kÕ” lµ ph−¬ng tiÖn/c¸ch thøc Theo lý thuyÕt ph¸t triÓn, nÒn kinh ®Ó kiÕm sèng. §Ó duy tr× vµ ®¶m b¶otÕ tiÓu n«ng chØ cã thÓ tån t¹i trong x· sinh kÕ, c¸c c¸ nh©n ph¶i dùa vµo bèihéi hiÖn ®¹i khi nã ®−îc héi nhËp víi c¶nh thùc tÕ vµ c¸c nguån lùc vËt chÊtnÒn kinh tÕ thÞ tr−êng b»ng c¸ch tiÕp (nguån lùc vÒ søc kháe, tµi chÝnh…) ®Óthu vµ ¸p dông nh÷ng kiÕn thøc tiªn ®¸p øng vµ ®¹t ®−îc sinh kÕ nh− mongtiÕn. Bªn c¹nh ®ã, lý thuyÕt ph¸t triÓn muèn cña hä (Karl Polanyi Paul, 1977).còng thõa nhËn sù cïng tån t¹i vµ mèi KÕ thõa quan ®iÓm cña Karlquan hÖ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau cña Polanyi Paul, Abraham Rotstein, gi¸o s−ph−¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN vµ c¸c kinh tÕ häc vµ x· héi häc Canada, ®·ph−¬ng thøc s¶n xuÊt phi TBCN, trong®ã cã kinh tÕ tiÓu n«ng (Larrain, 1989). (*) ThS., Tr−êng §¹i häc C«ng §oµn.36 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2014diÔn gi¶i kh¸i niÖm sinh kÕ vµ cho r»ng Amartya Sen, nhµ kinh tÕ häc ng−êiph¶i hiÓu nã nh− lµ mét thùc tÕ cña x· Ên ®é, cïng Robert Chambers vµ méthéi (Rotstein Abraham, 1976). ¤ng sè nhµ khoa häc kh¸c ®· ph©n tÝch mèinhÊn m¹nh ®Õn mèi quan hÖ gi÷a c¸c quan hÖ gi÷a sinh kÕ víi nghÌo ®ãi. ¤nggi¸ trÞ kinh tÕ vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc cña cho r»ng, nghÌo ®ãi kh«ng chØ x¶y ra tõx· héi cña Karl Polanyi Paul. Theo «ng, mét t¸c nh©n duy nhÊt. §Ó gi¶i quyÕtx· héi kh«ng chØ lµ mét tËp hîp cña c¸c vÊn ®Ò nghÌo ®ãi ë c¸c quèc gia chËmc¸ nh©n hay mét tËp hîp cña nh÷ng ph¸t triÓn, cÇn ph¶i dùa trªn c¬ së métng−êi cã mét sè nhiÖm vô, quyÒn, ®Æc khung ph©n tÝch c¸c nguyªn nh©n cñaquyÒn cña hä trong mét nhãm cô nghÌo ®ãi vµ nguån lùc sinh kÕ ®Ó ®èithÓ. Mçi ng−êi lµ mét thµnh viªn kinh phã víi t×nh tr¹ng nµy. Sau ®ã, «ng ®·tÕ vµ hä ¶nh h−ëng ®Õn cuéc sèng cña ph¸t triÓn c¸ch tiÕp cËn cña m×nh, chØv« sè ng−êi kh¸c. §Ó cã mét sinh kÕ ra sù cÇn thiÕt ph¶i ®¸nh gi¸ vÊn ®Òphï hîp víi trËt tù x· héi, trong ®ã ®¶m nghÌo ®ãi g¾n víi nhËn thøc, nhu cÇub¶o nhu cÇu hîp ph¸p cña c¸c c¸ nh©n vµ kh¶ n¨ng cña c¸c nhãm x· héi trongth× vai trß cña nhµ n−íc lµ v« cïng quan viÖc lùa chän sinh kÕ (Jean Dreze vµträng. MÆc dï ý t−ëng cña «ng vÒ b¶n Amartya Kumar Sen, 1989).chÊt cña sinh kÕ cã mèi quan hÖ lín lao NhiÒu häc gi¶ trong giai ®o¹n tõvíi c¸c ngµnh khoa häc kh¸c nh− nh©n n¨m 1980 ®Õn nh÷ng n¨m 1990 nh−häc v¨n hãa, lÞch sö vµ ®Þa lý x· héi, Andrew Turton, Brian Fegan, Anannh−ng quan ®iÓm cña «ng ®· lµm n¶y Ganajapan,… cho r»ng n«ng d©n vµ x·sinh c¸c cuéc tranh luËn gay g¾t trªn héi n«ng th«n kh«ng ®ång nhÊt mµ rÊtnhiÒu diÔn ®µn trong thêi gian nµy. ®a d¹ng. Céng ®ång n«ng th«n bao gåm Häc thuyÕt kinh tÕ hé vµ sinh kÕ kh ...