Vận dụng phương pháp bàn tay nặn bột trong dạy học môn Khoa học nhằm phát triển kĩ năng làm thí nghiệm cho học sinh tiểu học

Bài viết này sẽ làm rõ các bước vận dụng phương pháp bàn tay nặn bột trong dạy học môn Khoa học ở Tiểu học nhằm phát triển kĩ năng làm thí nghiệm cho học sinh Tiểu học.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vận dụng phương pháp bàn tay nặn bột trong dạy học môn Khoa học nhằm phát triển kĩ năng làm thí nghiệm cho học sinh tiểu họcTẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 38/2020 127 VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP BÀN TAY NẶN BỘT TRONG DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC NHẰM PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG LÀM THÍ NGHIỆM CHO HỌC SINH TIỂU HỌC Phạm Việt Quỳnh, Nguyễn Thị Hường, Vũ Thị Trang, Ngô Thị Út Thương Trường Đại học Thủ Đô Hà Nội Tóm tắt: Phương pháp bàn tay nặn bột là cách thức giáo viên tổ chức cho học sinh tự nghiên cứu để tìm ra cách giải quyết cho những kiến thức trong chương trình học thông qua việc đề xuất, thảo luận và thực hiện các phương án thí nghiệm. Bài báo này sẽ làm rõ các bước vận dụng phương pháp bàn tay nặn bột trong dạy học môn Khoa học ở Tiểu học nhằm phát triển kĩ năng làm thí nghiệm cho học sinh Tiểu học. Từ khóa: Phương pháp bàn tay nặn bột, kĩ năng làm thí nghiệm, Khoa học, Tiểu học Nhận bài ngày 10.3.2020; gửi phản biện, chỉnh sửa, duyệt đăng ngày 25.3.2020 Liên hệ tác giả: Phạm Việt Quỳnh; Email: pvquynh@daihocthudo.edu.vn1. MỞ ĐẦU Luật Giáo dục đã chỉ rõ: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực,tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh (HS), phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, mônhọc, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn,tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS.” [1, tr.24]. Sử dụnghiệu quả các phương pháp dạy học (PPDH) hướng đến “lấy người học làm trung tâm” tạođiều kiện cho HS có nhiều cơ hội được trải nghiệm, tự mình tìm tòi - nghiên cứu. “Họcphải đi đôi với hành”, bởi nếu HS chỉ học lí thuyết mà không được thực hành, áp dụng kiếnthức đó vào cuộc sống thì khó có thể phát triển kĩ năng, phẩm chất, tính tích cực và sángtạo. Trong dạy học môn Khoa học ở tiểu học, kĩ năng làm thí nghiệm đóng vai trò quantrọng giúp HS tìm kiếm và khám phá các tri thức khoa học. Để phát huy được kĩ năng làmthí nghiệm đòi hỏi giáo viên (GV) phải sử dụng PPDH phù hợp như phương pháp bàn taynặn bột (BTNB), phương pháp thí nghiệm,… Trong đó, phương pháp BTNB là PPDH tíchcực, thích hợp cho việc giảng dạy các kiến thức khoa học tự nhiên. Đặc biệt, đối với bậcTiểu học, khi HS đang ở giai đoạn bắt đầu tìm hiểu các kiến thức và hình thành các kháiniệm cơ bản về khoa học. Ngoài ra, phương pháp này còn có vai trò quan trọng trong dạyhọc môn Khoa học. Bởi nội dung môn Khoa học tích hợp các kiến thức về sinh học, vật lí,hóa học,... Phương pháp BTNB có thể giúp kiến thức trừu tượng trở nên cụ thể thông qua128 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘIhoạt động thí nghiệm từ đó HS dễ dàng lĩnh hội kiến thức khoa học.2. NỘI DUNG2.1. Sự cần thiết của việc phát triển kĩ năng thí nghiệm cho học sinh tiểu học trongdạy học môn Khoa học Thái Duy Tuyên cho rằng “Kĩ năng làm thí nghiệm là khả năng chọn lựa các thao tácthí nghiệm phù hợp với điều kiện thực tế, sắp xếp thành hệ thống hợp lí để thực hiện đượcmục đích thí nghiệm” [2]. Theo Hoàng Ngọc (2008) thì cấu trúc của kĩ năng làm thínghiệm vật lí gồm 3 giai đoạn: chuẩn bị, thực hiện và kiểm tra xử lí kết quả. Mỗi giai đoạngồm một nhóm các hành động thành phần. Theo tác giả, “Kĩ năng làm thí nghiệm vật lí làkhả năng vận dụng kiến thức về cách làm thí nghiệm và các kĩ xảo thí nghiệm vật lí đã cóvào việc chuẩn bị, thực hiện và xử lí, đánh giá kết quả thí nghiệm nhằm đạt được mục đíchthí nghiệm” [3] Nội dung môn Khoa học ở Tiểu học gồm các chủ đề: Con người và sứckhỏe; Vật chất và năng lượng; Thực vật và động vật; Môi trường và tài nguyên thiên nhiên.Môn học trang bị cho HS hiểu biết về thế giới xung quanh, từ đó hình thành kĩ năng, tháiđộ và phẩm chất năng lực cần thiết. Đồng thời, nội dung môn học đều thiết thực, gắn vớithực tiễn và có ý nghĩa với HS, giúp các em có thể vận dụng những kiến thức khoa học vàocuộc sống hằng ngày. Trong quá trình dạy học môn Khoa học ở tiểu học, hình thành vàphát triển kĩ năng làm thí nghiệm cho HS có vai trò quan trọng để người học có thể pháthiện, tìm tòi, nghiên cứu các tính chất, quy luật phát triển của sự vật, hiện tượng. Đồngthời, thông qua thực hiện các thí nghiệm vừa giúp HS hình thành kiến thức, vừa rèn kĩnăng, kĩ xảo cho họ. Phát triển kĩ năng làm thí nghiệm có ý nghĩa quan trọng và cấp thiếttrong dạy học các môn khoa học tự nhiên và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục nhằm nângcao năng lực sáng tạo cho HS. Kĩ năng làm thí nghiệm còn là kĩ năng năng cần thiết trongnghiên cứu khoa học nhằm phát hiện ra những tri thức mới. Tuy nhiên, trên thực tế hoạt độngdạy và học môn Khoa học chưa đáp ứng được nhu cầu đổi mới tăng cường rèn kĩ năng làmthí nghiệm cho HS. Nhiều GV gặp khó khăn trong tổ chức dạy học thí nghiệm cũng như hìnhthành kĩ năng làm thí nghiệm cho HS.2.2. Vai trò của phương pháp bàn tay nặn ...