Văn hóa dân gian Chăm

Người Chăm ở Việt Nam hiện có khoảng trên 80 ngàn người, sống tập trung chủ yếu ở Ninh Thuận (60 ngàn người), số còn lại sống rải rác ở các tỉnh An Giang, Bình Thuận, Phú Yên và TP. Hồ Chí Minh. Ninh Thuận hiện còn bảo tồn được 3 cụm tháp Chàm lớn và đẹp nhất. Những ngày lễ hội, người Chăm vẫn lên tháp cúng vua – thần. Có người gọi vùng Phan Rang - Ninh thuận là: “Nơi tháp Chàm còn sống”....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Văn hóa dân gian Chăm Văn hóa dân gian Chăm Những viên ngọc lấp lánh Người Chăm ở Việt Nam hiện có khoảng trên 80 ngàn người, sống tậptrung chủ yếu ở Ninh Thuận (60 ngàn người), số còn lại sống rải rác ở các tỉnhAn Giang, Bình Thuận, Phú Yên và TP. Hồ Chí Minh. Ninh Thuận hiện còn bảotồn được 3 cụm tháp Chàm lớn và đẹp nhất. Những ngày lễ hội, người Chămvẫn lên tháp cúng vua – thần. Có người gọi vùng Phan Rang - Ninh thuận là: “Nơitháp Chàm còn sống”. Sau khi đất nước thống nhất (1975), hệ thống các di tích đền đài, tháp cổđược Nhà nước quan tâm nghiên cứu, trùng tu. Các đội văn nghệ quần chúngđược thành lập như: Ninh Thuận, Bình Thuận, Hải Đăng (Khánh Hòa), Sao Biển(Phú Yên), Chim Yến (Quảng Ngãi). Người Chăm có một làng nghề cổ Những nhà nghiên cứu lịch sử văn hóa thường rất quan tâm đến đồ gốm.Họ đi khai quật khắp nơi, bởi lẽ gốm là một nghề rất cổ của loài người. Thôngqua những hiện vật, di chỉ gốm, người ta có thể nghiên cứu được con người vàxã hội trong quá khứ. Dọc theo quốc lộ I, cách thị xã Phan rang khoảng 7 km về phía nam cólàng Chăm Bầu trúc. Đây là một làng nghề cổ, những người Chăm ở đây đangsản xuất ra những sản phẩm gốm cổ bằng phương pháp tối cổ. Trong lịch sử,những người của nền văn hóa Đông sơn cách đây hơn 2000 năm đã biết sử dụngbàn xoay để làm gốm. Còn ở làng Chăm Bầu trúc, bước vào thế kỷ 21, nhữngngười Chăm ở đây vẫn hàng ngày làm gốm không có bàn xoay. Người thợ làmgốm vẫn phải đi vòng quanh, xoay theo đồ gốm đang làm. Đó là một phươngpháp thủ công tối cổ vào thời tiền Đông sơn ở Đại Việt. Những sản phẩm gốm Chăm Bầu Trúc thì sao? Anh em ở Trung tâmnghiên cứu văn hóa Chăm Ninh thuận thường nói vui, bây giờ chỉ cần lấy vàimảnh gốm Bầu trúc đem ra chôn ơ ûBắc Ninh hay Hà tây, ở Nghệ an hayQuảng namv.v.. Sau đó lại đào lên và làm thông báo khoa học, đưa tin về việcphát hiện một nền văn hóa cổ. Trung tâm sẽ lại tha hồ mà tổ chức hội thảo,các nhà khảo cổ tha hồ công việc nghiên cứu. Đó là nói vui, nhưng trên thựctế, trong lịch sử, sản phẩm gốm Chăm của dân làng Bầu trúc đã từng đượccác thương gia buôn bán thông thương với các nước trên thế giới bằngnhiều con đường khác nhau. Gốm cổ Chăm đã được tìm thấy khắp nhiềunơi trong và ngoài nước. Sản phẩm gốm Chăm sản xuất ra hiện nay ở LàngBầu trúc vẫn không khác gì mấy so với hàng vài nghìn năm trước đây. Có đồgốm thô và có cả đồ gốm mịn Ngoài việc không có bàn xoay, lò nung gốm củangười Chăm hiện nay cũng rất cổ. Đó là kiểu nung bán lộ thiên. Độ nungcủa gốm Chăm hiện nay cũng vẫn chỉ dưới 1000 0 C. Việc tiêu thụ sản phẩm thì sao? Hiện nay ở Ninh thuận có 22 làngChăm với khoảng trên 60 nghìn dân và chỉ có một làng làm gốm là làng BầuTrúc. Người Chăm vẫn sử dụng những sản phẩm gốm do mình sản xuất ra.Khi được hỏi tại sao không dùng đồ dùng bằng nhôm, bằng nhựa cho thuậntiện? Bà con Chăm trả lời rằng đồ gốm nấu cơm cũng như thức ăn ngonhơn, đựng nước và nấu nước uống ngon hơn, giá cả lại rẻ hơn. Đồ gốmChăm hiện nay vẫn được chở đi bán ở khắp nơi. Ngoài những đồ dùng nhưchum, vại, nồi niêu, ché, chậu v.v…những sản phẩm khác như bếp lò nấuthan, lò làm bánh Căn, bánh Xèo vẫn dễ tiêu thụ ở cả thị trường trong vàngoài tỉnh. Tuy nhiên, làng gốm Chăm vẫn chỉ nổi tiếng trong lĩnh vực nghiên cứuvăn hóa làng nghề thủ công. Chính phương pháp thủ công của lịch sử để lạiđã không đáp ứng nhu cầu kinh tế thị trường hiện nay. Do phương pháp thủcông nên tốn rất nhiều công lao động dẫn đến giá thành cao. Mẫu mã sảnphẩm không được đổi mới. Việc tiêu thụ sản phẩm ngày càng khó khăn dohàng tiêu dùng bằng những nguyên liệu khác như nhôm, nhựa ngày càngphong phú, một phần lại bị tư thương ép giáv.v..Đây chính là những nguyênnhân dẫn đến những lo ngại về sự tồn vong của một làng nghề đã có hàngnghìn năm tuổi. Trước đây, làng Bầu trúc có hơn 300 hộ làm nghề gốm, nay chỉ cònđược gần 70 hộ. Những hộ này hiện nay cũng chỉ sản xuất cầm chừng dohàng gốm ngày càng khó tiêu thụ, giá cả ngày càng rẻ. Nhiều hộ đầu tư sảnxuất càng nhiều càng lỗ. Các hộ dân chuyển sang trồng lúa, trồng nho có lãihơn. Nghề gốm ngày càng bị coi nhẹ. Nguy cơ biến mất của một làng nghềcó hàng nghìn năm tuổi đang hiển hiện. Nguyên nhân từ đâu? Họa sĩ Đàng năng Thọ, người trở nên nổi tiếng nhờ những tác phẩmnghệ thuật làm từ đất gốm nung, cũng là người dân làng Bầu trúc, tâm sự:”Báo chí, các nhà nghiên cứu khoa học, các nhà văn hóa ai cũng ca ngợi lànggốm bầu trúc, coi Bầu trúc là một làng nghề truyền thống nổi tiếng của nềnvăn hóa Chăm chúng tôi.Thế nhưng chẳng ai quan tâm đến sự sống còn củanó, nhà nước không đầu tư, cũng không hề có một chính sách nào để bảotồn làng nghề. Các cụ già trong làng rất lo lắng, nghề làm gốm đang bị thấttruyền từng ngày. Bà con làng nghề Bầu trúc chúng tôi chỉ mong được sựquan tâm chỉ đạo, định hướng của nhà nước để làm sao duy trì được làngnghề”. ...