Văn hóa môi trường ở Việt Nam ngày nay: Thực trạng và xu hướng biến đổi - Tô Duy Hợp

Sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trường là biểu hiện của văn hóa môi trường, vấn đề hiện đại văn hóa môi trường, vấn đề xã hội văn hóa môi trường, vấn đề thể chế hóa và hiệu lực hóa văn hóa môi trường là những nội dung chính trong bài viết "Văn hóa môi trường ở Việt Nam ngày nay: Thực trạng và xu hướng biến đổi". Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Văn hóa môi trường ở Việt Nam ngày nay: Thực trạng và xu hướng biến đổi - Tô Duy Hợp X· héi häc sè 1 (81), 2003 17 V¨n hãa m«i tr−êng ë ViÖt nam ngµy nay: thùc tr¹ng vµ xu h−íng biÕn ®æi T« Duy Hîp & §Æng §×nh Long 1. §Æt vÊn ®Ò Trong bèi c¶nh hiÖn nay, khi m«i tr−êng trë thµnh vÊn ®Ò bøc xóc, nãng báng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi th× con ng−êi míi giËt m×nh ®i t×m c¸c gi¶i ph¸p ngoµi kü thuËt tiªn tiÕn. Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng thu hót ®−îc sù chó ý cña c¸c nhµ khoa häc vµ còng chÝnh lµ sù quan t©m c¨n b¶n ®−îc ®Ò cËp t¹i bµi viÕt nµy lµ nh÷ng gi¶i ph¸p b¶o vÖ m«i tr−êng b»ng v¨n hãa. Nh− chóng ta ®Òu biÕt, v¨n hãa lµ mét trong nh÷ng ph¹m trï phøc t¹p vµ réng nhÊt cña khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n. Theo ®ã mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi vµ x· héi còng nh− mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi vµ thÕ giíi tù nhiªn ®Òu thuéc ph¹m vi bao phñ cña v¨n hãa. §Æc tÝnh phøc t¹p cña ph¹m trï nµy ®· dÉn tíi t×nh tr¹ng hÕt søc khã kh¨n trong viÖc ®−a ra ®−îc mét kh¸i niÖm cã tÝnh thèng nhÊt. Tuy vËy, cã mét sè ®Æc tr−ng ph¶n ¸nh néi hµm cña kh¸i niÖm nµy ®−îc giíi häc thuËt ViÖt nam còng nh− trªn thÕ giíi chia sÎ ®ã lµ: - V¨n hãa lµ c¸c gi¸ trÞ vµ chuÈn mùc - Do con ng−êi s¸ng t¹o ra - Trong qu¸ tr×nh lÞch sö liªn tôc - Lµm thµnh hÖ thèng x· héi bÒn v÷ng Trªn c¬ së néi hµm cña kh¸i niÖm v¨n hãa võa ®−îc ®Ò cËp, kh¸i niÖm v¨n hãa m«i tr−êng ®−îc sö dông trong bµi viÕt nµy cã thÓ ®−îc hiÓu nh− sau: V¨n hãa m«i tr−êng lµ tæng hîp nh÷ng tri thøc, gi¸ trÞ, chuÈn mùc, biÓu tr−ng vÒ viÖc khai th¸c tµi nguyªn vµ øng xö víi m«i tr−êng cña con ng−êi ®−îc ®óc kÕt tõ kinh nghiÖm thùc tiÔn trong qu¸ tr×nh t−¬ng t¸c víi tù nhiªn. 2. Sö dông hîp lý tµi nguyªn vµ b¶o vÖ m«i tr−êng lµ biÓu hiÖn cña v¨n hãa m«i tr−êng Kinh nghiÖm lÞch sö cña loµi ng−êi ®· cho thÊy sù ®a d¹ng cña c¸c ph−¬ng thøc sö dông tµi nguyªn vµ theo ®ã còng cã thÓ thÊy cã nh÷ng ph−¬ng thøc hîp lý, gãp phÇn b¶o vÖ tµi nguyªn vµ m«i tr−êng, còng cã c¸c ph−¬ng thøc lµm cho nguån tµi nguyªn bÞ c¹n kiÖt vµ m«i tr−êng bÞ ®Èy nhanh tíi t×nh tr¹ng suy tho¸i trÇm träng; còng l¹i cã nh÷ng ph−¬ng thøc chØ phï hîp víi n¬i nµy mµ kh«ng phï hîp víi n¬i kh¸c, víi thêi kú lÞch sö nµy mµ kh«ng phï hîp víi thêi kú lÞch sö kh¸c ... Nh−ng Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 18 V¨n hãa m«i tr−êng ë ViÖt Nam ngµy nay: thùc tr¹ng vµ xu h−íng biÕn ®æi tùu trung l¹i cã thÓ nãi r»ng nh÷ng ph−¬ng thøc mµ trong nã chøa ®ùng mét ý thøc t«n träng tù nhiªn, mét nhËn thøc vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i b¶o vÖ m«i tr−êng nh− b¶o vÖ chÝnh cuéc sèng cña hä th× ®ã chÝnh lµ biÓu hiÖn cña v¨n hãa m«i tr−êng. Nh÷ng xu h−íng ng−îc l¹i cã thÓ coi lµ ph¶n v¨n hãa m«i tr−êng. Cho ®Õn nay, loµi ng−êi, ®Æc biÖt lµ ë c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn ®· vµ ®ang ph¶i tr¶ gi¸ cho nh÷ng hµnh vi kÐm hiÓu biÕt hoÆc cè t×nh ®i ng−îc l¹i c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa m«i tr−êng. Nh− ë n−íc ta trong mét vµi n¨m trë l¹i ®©y ®· lu«n ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ do thiªn tai, dÞch ho¹ g©y nªn. §ã còng chÝnh lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña sù thiÕu ý thøc t«n träng tù nhiªn vµ sù lóng tóng trong viÖc t×m ra mét lêi gi¶i cho bµi to¸n ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Còng nh− nh÷ng hiÖn t−îng v¨n hãa th«ng th−êng, nÕu phï hîp víi c¸c gi¸ trÞ, chuÈn mùc th× ®−îc cæ vò, khuyÕn khÝch, ng−îc l¹i th× cã thÓ bÞ phª ph¸n, chØ trÝch, lªn ¸n hoÆc ph¶i chÞu nh÷ng h×nh thøc nhÊt ®Þnh vÒ hËu qu¶ ®· g©y ra. Víi m«i tr−êng còng vËy, nÕu nh÷ng hµnh vi cña con ng−êi phï hîp víi quy luËt cña tù nhiªn th× tù nhiªn sÏ lµ ng−êi b¹n tèt, ®Çy thiÖn chÝ, ng−îc l¹i nh÷ng hµnh vi tr¸i víi quy luËt tù nhiªn th× søc tr¶ thï cña tù nhiªn sÏ lín h¬n bÊt cø lùc l−îng x· héi nµo. Tuy vËy kh«ng cã mét quèc gia nµo chÊp nhËn ph−¬ng thøc kh«ng khai th¸c c¸c nguån lùc tù nhiªn ®Ó b¶o vÖ m«i tr−êng. Nªn m©u thuÉn n»m ngay ë néi t¹i cña nhu cÇu khai th¸c tù nhiªn phôc vô nhu cÇu cña con ng−êi vµ sù cÇn thiÕt ph¶i b¶o vÖ m«i tr−êng. Lµm thÕ nµo ®Ó ®ång thêi ®¸p øng ®−îc c¶ hai nhu cÇu trªn lµ vÊn ®Ò rÊt nan gi¶i mµ bµi viÕt nµy hy väng sÏ ®−a ra ®−îc nh÷ng gîi ý h÷u Ých. 3. VÊn ®Ò nghiªn cøu Víi khu«n khæ nhá hÑp cña bµi viÕt nµy, chóng t«i xin nªu ra ba vÊn ®Ò víi tÝnh c¸ch nh− mét sù ®Ò xuÊt ý t−ëng ®Ó nh÷ng ng−êi cã chung mèi quan t©m cïng bµn b¹c thay v× sù véi v· ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p thiÕu tÝnh kh¶ thi ®ã lµ (i) vÊn ®Ò hiÖn ®¹i hãa v¨n hãa m«i tr−êng; (ii) vÊn ®Ò x· héi hãa v¨n hãa m«i tr−êng vµ (iii) vÊn ®Ò thÓ chÕ hãa vµ hiÖu lùc hãa v¨n hãa m«i tr−êng. 3.1. VÊn ®Ò hiÖn ®¹i hãa v¨n hãa m«i tr−êng XuÊt ph¸t tõ sù nhËn ®Þnh r»ng cã mét nÒn v¨n hãa m«i tr−êng sÏ t¸c ®éng kh¸ c¨n b¶n lªn viÖc sö dông hîp lý tµi nguyªn vµ b¶o vÖ m«i tr−êng vµ c«ng cuéc ®æi míi ch−a lµm thay ®æi c¨n b¶n khu«n mÉu v¨n hãa m«i tr−êng kiÓu cò, v¨n hãa m«i tr−êng kiÓu míi ch−a h×nh thµnh, chñ ®Ò ®−îc bµn ®Õn ...