Văn hóa, mục tiêu và động lực của sự phát triển xã hội - Nguyễn Văn Huyên

Tham khảo nội dung bài viết "Văn hóa, mục tiêu và động lực của sự phát triển xã hội" dưới đây để nắm bắt được bản chất, mục tiêu, định nghĩa, vai trò của văn hóa, vấn đề văn hóa là động lực của sự phát triển xã hội,... Đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho các bạn chuyên ngành Xã hội học, mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Văn hóa, mục tiêu và động lực của sự phát triển xã hội - Nguyễn Văn HuyênX· héi häc sè 3 (91), 2005 3 V¨n hãa - môc tiªu vµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn x· héi NguyÔn V¨n Huyªn V¨n hãa lµ ph¹m trï hÕt søc réng lín vµ phøc t¹p, nã ®−îc nh×n tõ nhiÒu khÝac¹nh kh¸c nhau víi c¸c c¸ch hiÓu kh¸c nhau tuú vµo môc tiªu t×m hiÓu cña mçing−êi. ChÝnh ®iÒu ®ã dÉn tíi viÖc quan niÖm vÒ v¨n hãa nhiÒu khi thiÕu sù thèngnhÊt, vµ ®iÒu quan träng h¬n lµ thiÕu khhoa häc, kh«ng nh×n thÊy ®óng b¶n chÊt cñav¨n hãa, kh«ng thÊy hÕt ®−îc vai trß ®Æc biÖt quan träng cña v¨n hãa trong ®êi sèngx· héi. Cho ®Õn nay, dï ®· cã tíi hµng tr¨m ®Þnh nghÜa, chung qui l¹i, nhËn thøc vÒv¨n hãa diÔn ra d−íi mét sè khÝa c¹nh sau: - V¨n hãa lµ thÕ giíi tinh thÇn, hay lµ ®êi sèng tinh thÇn cña con ng−êi. - V¨n hãa lµ toµn bé c¸c gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn do loµi ng−êi s¸ng t¹o ra. - V¨n hãa lµ c¸c hÖ thèng biÓu tr−ng cña c¸c céng ®ång ng−êi, c¸c d©n téc, c¸cquèc gia. - V¨n hãa lµ c¸c c¸ch øng xö gi÷a con ng−êi víi con ng−êi, gi÷a con ng−êi víithiªn nhiªn. - V¨n hãa lµ tæng c¸c gi¸ trÞ vµ ph−¬ng thøc sèng cña mét céng ®ång ng−êi,cña mét d©n téc, nãi chung lµ cña loµi ng−êi. - V¨n hãa lµ søc m¹nh b¶n chÊt ng−êi. - V¨n hãa lµ thiªn nhiªn thø hai. - V.v… Cã thÓ nªu thªm nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c n÷a tõ trong hµng tr¨m ®Þnh nghÜakh¸c nhau vÒ v¨n hãa. Tuy nhiªn, mét ®iÒu dÔ nhËn thÊy lµ, c¸c c¸ch tiÕp cËn kh¸cnhau ®ã vÒ v¨n hãa theo l«gÝc nªu trªn ®Òu quan niÖm vÒ mét thÕ giíi ®éc lËp, bªnngoµi, ®øng ®èi diÖn víi chÝnh con ng−êi: thÕ giíi s¶n phÈm do con ng−êi (loµing−êi) s¸ng t¹o ra, mÆc dï trong ®ã ®· ph¶n ¸nh sinh ®éng ho¹t ®éng vµ nh÷ngthuéc tÝnh v« cïng phong phó cña ®êi sèng con ng−êi nh− sinh ho¹t, øng xö,ph−¬ng thøc sèng, v.v… Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn4 V¨n hãa - môc tiªu vµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn x· héi Víi c¸c c¸ch tiÕp cËn nªu trªn, v¨n hãa chØ ®−îc hiÓu lµ mét vµi mÆt cña ®êisèng x· héi. §ã cã thÓ lµ sù hãa th©n cña con ng−êi, lµ nh÷ng gi¸ trÞ tinh tuý nhÊt doloµi ng−êi s¸ng t¹o ra vµ chóng trë thµnh c¸c tiªu chÝ gi¸ trÞ Ch©n - ThiÖn - MÜ mµ®Õn l−ît m×nh, chóng trë thµnh môc tiªu lÝ t−ëng ®Ó loµi ng−êi kh«ng ngõng phÊn®Êu v−¬n tíi. TiÕp cËn theo c¸c c¸ch nµy, chóng ta ®· thÊy ®−îc v¨n hãa lµ môc tiªucña x· héi, cña con ng−êi. Nh−ng v¨n hãa kh«ng chØ lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña x· héi vµ mçi con ng−êi,nã cã vai trß ®Æc biÖt vµ quan träng nh− lµ néi lùc vµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña x· héi.Víi t− c¸ch lµ môc tiªu, th× v¨n hãa theo c¸ch tiÕp cËn trªn ®· lµ mét ®éng lùc m¹nhmÏ, t¹o nªn sù ph¸t triÓn x· héi. Nh−ng ®ã lµ ®éng lùc bªn ngoµi - do sù cuèn hótcña môc tiªu v¨n hãa mµ con ng−êi, loµi ng−êi phÊn ®Êu v−¬n tíi. TriÕt häc duy vËt biÖn chøng coi ®éng lùc lµ c¸i n»m bªn trong b¶n th©n sùvËt. §éng lùc c¨n b¶n nhÊt cña v¨n hãa ph¶i lµ nh÷ng c¸i n»m bªn trong c¸c yÕu tècña v¨n hãa: nã n»m ë tËn ®¸y s©u trong c¸c gi¸ trÞ x· héi, trong b¶n th©n con ng−êivµ c¸c ph−¬ng thøc ho¹t ®éng x· héi, ®ã lµ nh÷ng h¹t nh©n lÝ trÝ, t×nh c¶m, ý chÝ,b¶n lÜnh c« ®óc thµnh tµi n¨ng, n¨ng lùc tiÒm tµng, t¹o nªn ®éng lùc bªn trong nh−nh÷ng néi lùc cña søc sèng x· héi, ®−îc ch−ng cÊt thµnh søc sèng cña nÒn v¨n hãa,thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn. Cho nªn, ®Þnh nghÜa v¨n hãa sau ®©y kh¶ dÜ ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ c¸c néi hµmv¨n hãa víi t− c¸ch võa lµ môc tiªu võa lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn: v¨n hãa lµph¹m trï Ng−êi, nã chØ toµn bé ®êi sèng con ng−êi trong quan hÖ gi÷a chÝnh m×nh vµvíi thÕ giíi bªn ngoµi, ë ®ã kÕt tinh toµn bé c¸c gi¸ trÞ, ph−¬ng thøc sèng, n¨ng lùcho¹t ®éng vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña con ng−êi. CÊu tróc v¨n hãa theo nhËn thøc nh− trªn, v× thÕ, nh− lµ mét l¨ng kÝnh baotrïm ba mÆt (toµn bé) ®êi sèng con ng−êi : Thø nhÊt: Toµn bé c¸c gi¸ trÞ (thÕ giíi s¶n phÈm) do loµi ng−êi s¸ng t¹o ra,bao gåm: a. S¶n phÈm vËt chÊt - v¨n hãa vËt thÓ: c«ng cô lao ®éng, tiÖn nghi sèng,c¶nh quan lÞch sö, c«ng tr×nh kiÕn tróc,v.v.. b. S¶n phÈm tinh thÇn - phi vËt thÓ: hÖthèng kÝ hiÖu, biÓu tr−ng nh− ng«n ng÷, ch÷ viÕt, t«n gi¸o, lÔ nghi, phong tôc tËpqu¸n, lèi sèng, c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc, c¸c chuÈn mùc thÈm mÜ,v.v.. Thø hai: Tr×nh ®é ho¹t ®éng cña con ng−êi: Ph−¬ng thøc vµ tr×nh ®é ho¹t®éng, kh¶ n¨ng tæ chøc vµ ®iÒu hµnh x· héi, c¶i t¹o thiªn nhiªn, s¸ng t¹o khoa häc,nghÖ thuËt, v.v… Chung qui, ®ã lµ kh¶ n¨ng néi t©m hãa - n¨ng lùc chiÕm h÷u thÕgiíi, trang bÞ tri thøc, kÜ n¨ng ho¹t ®éng; vµ kh¶ n¨ng ngo¹i t©m hãa - n¨ng lùc ph©nth©n chñ thÓ trong ho¹t ®éng sèng, hãa th©n vµo s¶n phÈm do m×nh t¹o ra trong qu¸tr×nh s¸ng t¹o c¸c gi¸ trÞ ch©n - thiÖn - mÜ. Tr×nh ®é ho¹t ®éng cña con ng−êi lµ khÝac¹nh thÓ hiÖn søc m¹nh b¶n chÊt Ng−êi víi t− c¸ch lµ chñ thÓ lÞch sö. Thø ba: Tr×nh ®é ph¸t triÓn chÝnh b¶n th©n con ng−êi, bao gåm: a. Sù tù n©ngcao vµ hoµn thiÖn c¸c phÈm chÊt Ng−êi - thÓ, ®øc, trÝ, mÜ trong con ng−êi víi t− c¸chlµ chñ thÓ ph¸t triÓn toµn diÖn - hµi hßa; b. Sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña mçi c¸ nh©n Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn NguyÔn V¨n Huyªn 5- c¸c thang bËc tiÕn triÓn vÒ phÈm chÊt vµ tr×nh ®é lµm ng−êi trong thÕ giíi (tù nhiªnvµ x· héi) víi t− c¸ch lµ chñ thÓ v¨n hãa. Víi b¶n chÊt vµ cÊu tróc nh− vËy, v¨n hãa thùc sù ®¶m nhiÖm c¸c chøc n¨ng: - NhËn thøc, ®¸nh gi¸, s¸ng t¹o ra c¸c gi¸ trÞ. - C¶i t¹o, x©y dùng x· héi míi theo lÝ t−ëng ch©n chÝnh cña con ng−êi. - Tháa m·n c¸c nhu cÇu ch©n - thiÖn - mÜ. - Kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ cña nÒn v¨n hãa; ®iÒu chØnh môc tiªu vµ ho¹t ®éng, lµmtiªu chÝ cho sù lùa chän h−íng ph¸t triÓn. - Gi÷ g×n v¨n hãa vµ ...