Văn hóa vật chất qua địa danh của vùng Cái Răng thời Pháp thuộc

Văn hóa qua địa danh là một trong những hướng tiếp cận mới nhằm khai thác những giá trị văn hóa vật chất và tinh thần của những tên gọi địa lý của địa phương. Trên cơ sở tiếp cận lý thuyết nghiên cứu ngôn ngữ văn hóa, lý thuyết vùng văn hóa với phương pháp điều tra điền dã, phỏng vấn, tác giả tìm hiểu những đặc điểm văn hóa vật chất biểu hiện qua địa danh của vùng Cái Răng thời Pháp thuộc.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Văn hóa vật chất qua địa danh của vùng Cái Răng thời Pháp thuộc TẠP CHÍ KINH TẾ - CÔNG NGHIỆP Số 28 – Tháng 07/2021 VĂN HÓA VẬT CHẤT QUA ĐỊA DANH CỦA VÙNG CÁI RĂNG THỜI PHÁP THUỘC Material culture through the place-names of Cai Rang region in French colonial period 1 Nguyễn Thuý Diễm 1 Giảng viên khoa Ngữ Văn, Trường Đại học Tây Đô, Cần Thơ, Việt Nam nguyenthuydiem8@gmail.com Tóm tắt — Văn hóa qua địa danh là một trong những hướng tiếp cận mới nhằm khai thác những giá trị văn hóa vật chất và tinh thần của những tên gọi địa lý của địa phương. Trên cơ sở tiếp cận lý thuyết nghiên cứu ngôn ngữ văn hóa, lý thuyết vùng văn hóa với phương pháp điều tra điền dã, phỏng vấn, tác giả tìm hiểu những đặc điểm văn hóa vật chất biểu hiện qua địa danh của vùng Cái Răng thời Pháp thuộc. Cụ thể trên các lĩnh vực phương tiện đi lại, sản xuất nông nghiệp, sản xuất tiểu thủ công nghiệp và các xóm nghề truyền thống, góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa vật chất ẩn chứa qua địa danh tồn tại ở vùng Cái Răng từ năm đầu thế kỷ XX đến năm 1945. Abstract — Culture through place-names is one of the new approaches to exploit the physical and spiritual cultural values of the geographical names of the locality. On the basis of approaching cultural language research theory, cultural area theory with fieldwork investigation methods, interviews, the author research the cultural and material characteristics expressed through the place-names of Cai Rang area in French colonial period. Specifically in the fields of means of transport, agricultural production, handicraft production and traditional craft villages, contribute to preserving and promoting the cultural and material values hidden through the place that existed in Cai Rang area from the first year of the twentieth century to 1945. Từ khóa — Văn hóa vật chất, địa danh, Cái Răng thời Pháp thuộc, material culture, place-name. 1. Giới thiệu Vùng Cái Răng ngay từ đầu thế kỉ XX được đánh giá là một trong những vùng đất phì nhiêu, màu mỡ, đi đầu trong công cuộc khai phá, phát triển nhiều lĩnh vực và tạo nên nhiều điểm nhấn trong thời Pháp thuộc. Những địa danh xuất hiện và tồn tại ở vùng Cái Răng giai đoạn này đã ghi lại những đặc điểm, sự kiện, con người, biến cố xã hội,… xảy ra trong khoảng nửa thế kỷ dưới ách đô hộ thời kỳ Pháp thuộc. Đó là những “tấm bia lịch sử - văn hóa” lưu giữ những giá trị văn hóa đặc sắc, đặc biệt là văn hóa vật chất, phản ánh những sản phẩm phục vụ cho nhu cầu vật chất của người dân nơi đây. Tuy nhiên, hiện nay nhiều địa danh giai đoạn này đã dần bị mai một, đa phần là địa danh dân gian, tồn tại trong các tư liệu lịch sử và kí ức của những người lớn tuổi, giới trẻ ít khi biết đến. Nghiên cứu văn hóa vật chất qua địa danh vùng Cái Răng thời Pháp thuộc còn góp phần gìn giữ, bảo tồn các giá trị văn hóa tồn tại trong địa danh, hỗ trợ cho công tác giáo dục truyền thống, lịch sử cho thế hệ trẻ tại địa phương. 2. Nội dung 2.1. Khái quát về văn hóa vật chất Theo Hoàng Nam (2014), văn hóa được phân chia thành ba loại hình: Văn hóa vật chất, văn hóa tinh thần và văn hóa xã hội. Trong đó văn hóa vật chất bao gồm các thành tố cơ bản là địa bàn cư trú (làng), nhà ở, trang phục, ẩm thực, phương tiện đi lại và phương tiện di chuyển của một dân tộc. Trần Ngọc Thêm (2013) cho rằng: 33 TẠP CHÍ KINH TẾ - CÔNG NGHIỆP Số 28 – Tháng 07/2021 Văn hóa vật chất bao gồm toàn bộ những sản phẩm do hoạt động sản xuất vật chất của con người tạo ra đồ ăn, đồ mặc, nhà cửa, đồ dùng sinh hoạt hằng ngày, công cụ sản xuất, phương tiện đi lại trong đó hoạt động sản xuất vật chất thuộc dạng văn hóa vật chất (vì loại hoạt động này phải sử dụng nhiều năng lực cơ bắp, mồ hôi,...). Còn văn hóa tinh thần bao gồm toàn bộ những sản phẩm do hoạt động sản xuất tinh thần của con người tạo ra tư tưởng, tín ngưỡng - tôn giáo, nghệ thuật, lễ hội, phong tục, đạo đức, ngôn ngữ, văn chương. Vì giữa văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần khó có sự phân biệt thật minh bạch, rạch ròi nên tùy vào những mục đích khác nhau và có những tiêu chí khác nhau. Trong khuôn khổ nghiên cứu này, tác giả thống nhất với quan niệm của nhà nghiên cứu Trần Ngọc Thêm (2013), về khái niệm văn hóa vật chất và tập trung tìm hiểu đối tượng là các thành tố văn hóa vật chất thể hiện qua địa danh ở vùng Cái Răng thời Pháp thuộc. 2.2. Biểu hiện của văn hóa vật chất qua địa danh ở vùng Cái Răng thời Pháp thuộc Bằng phương pháp thống kê, phâ ...