Về bài giới thiệu tác phẩm Nền đạo đức Tin lành và tinh thần của chủ nghĩa tư bản của Max Weber - Mai Huy Bích

Bài viết "Về bài giới thiệu tác phẩm Nền đạo đức Tin lành và tinh thần của chủ nghĩa tư bản của Max Weber" trình bày về chủ nghĩa tư bản theo Weber, phương pháp luận cá nhân, khái niệm Beruf và tư duy duy lý khổ hạnh của đạo tin lành, lý thuyết Weber về mối quan hệ nhân quả,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Về bài giới thiệu tác phẩm Nền đạo đức Tin lành và tinh thần của chủ nghĩa tư bản của Max Weber - Mai Huy BíchX· héi häc thÕ giíi Xã hội học, số 4(104), 2008 115 vÒ bµi giíi thiÖu t¸c phÈm “NÒn ®¹o ®øc Tin lµnh vµ tinh thÇn cña chñ nghÜa t b¶n” cña Max Weber Mai Huy BÝch BÊy l©u nay trong häc tËp, nghiªn cøu vµ gi¶ng d¹y x· héi häc ë ViÖt Nam, mçikhi cÇn t×m ®Õn Weber, nh÷ng ngêi kh«ng ®äc ®îc nguyªn b¶n tiÕng §øc cña bËcthÇy nµy ®· ph¶i dùa vµo c¸c b¶n dÞch sang mét thø tiÕng níc ngoµi kh¸c (hoÆc AnhhoÆc Ph¸p v.v.). Cßn nh÷ng ai kh«ng lµm chñ mét ngo¹i ng÷ nµo nãi trªn th× ®µnhb»ng lßng víi nh÷ng phÇn giíi thiÖu cña mét vµi nguån tiÕng ViÖt - vèn còng ch¼ngnhiÒu nhÆn g×. Trong bèi c¶nh ®ã, viÖc Nhµ xuÊt b¶n Tri thøc tæ chøc dÞch sang tiÕngViÖt vµ xuÊt b¶n c«ng tr×nh “NÒn ®¹o ®øc Tin lµnh vµ tinh thÇn cña chñ nghÜa tb¶n” (tõ ®©y trë ®i xin gäi t¾t lµ “NÒn ®¹o ®øc...”) cña Weber lµ mét cèng hiÕn rÊt quývµo sù khai th«ng t×nh tr¹ng bÕ t¾c vÒ ng«n ng÷ Êy. Nhãm dÞch gi¶ (Bïi V¨n Nam S¬n, NguyÔn NghÞ, NguyÔn Tïng vµ TrÇn H÷uQuang) ®· nç lùc vît bËc ®Ó truyÒn t¶i t tëng cña Weber sang tiÕng ViÖt. Theo hächo biÕt, hä dÞch tõ tiÕng §øc (thø ng«n ng÷ mÑ ®Î cña t¸c gi¶, nhng kh«ng nhiÒungêi trong giíi x· héi häc ViÖt Nam th«ng th¹o), vµ cã tham kh¶o c¸c b¶n dÞch tiÕngPh¸p vµ tiÕng Anh. ViÖc chuyÓn ng÷ tõ tiÕng §øc lµ mét u thÕ râ rµng nÕu ®em sovíi b¶n dÞch qua c¸c ng«n ng÷ kh¸c. H¬n thÕ n÷a, t tëng vµ ng«n ng÷ cña Weberkh«ng hÒ dÔ tiÕp thu; tr¸i l¹i, ®äc vµ hiÓu «ng lµ mét th¸ch thøc lín. Riªng trong“NÒn ®¹o ®øc...” th× khã kh¨n cho viÖc lÜnh héi cµng t¨ng gÊp béi do ph¶i n¾m ®îcnh÷ng tri thøc ®å sé vÒ C¬ ®èc gi¸o vµ lÞch sö v¨n hãa ch©u ¢u v.v. Kh¾c phôc nh÷ngkhã kh¨n nh nói ®ã ®Ó ®a ra mét b¶n tiÕng ViÖt lu lo¸t lµ ®iÒu mµ nhãm dÞch gi¶®¸ng ®îc ®¸nh gi¸ cao. Thªm vµo ®ã, hä cßn rÊt kú c«ng so¹n thªm nhiÒu chó thÝchcña dÞch gi¶ nh»m gióp ngêi ®äc hiÓu ®îc cuèn s¸ch. Kh«ng chØ chuyÓn t¶i t tëng cña t¸c phÈm sang tiÕng ViÖt, hai dÞch gi¶ TrÇnH÷u Quang vµ Bïi V¨n Nam S¬n cßn cïng nhau viÕt vµ in ë ®Çu s¸ch bµi “Lêi giíithiÖu” rÊt c«ng phu vµ nghiªm tóc. Bµi giíi thiÖu sö dông nhiÒu nguån t liÖu kh¸phong phó, dùa trªn sù tra cøu tØ mØ vµ thÓ hiÖn râ rÖt tinh thÇn cÈn träng trong lao®éng häc thuËt. Trong thêi buæi kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay, khi nhiÒu ®ång nghiÖpx· héi häc thÝch th¶ m×nh cuèn theo c¬n lèc ®i lµm t vÊn vµ bá qua viÖc ®äc, th× tinhthÇn dïi mµi ®Ìn s¸ch, cÆm côi ®äc vµ tra cøu t¸c phÈm kinh ®iÓn cña hai ngêi giíithiÖu thËt lµ hiÕm hoi, vµ khiÕn ta ph¶i kh©m phôc. Tuy nhiªn, giíi thiÖu nh thÕ nµo ®Ó gióp Ých cho ngêi ®äc, ®Ó hä dÔ hiÓu vµhiÓu ®óng vÒ t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm lµ mét ®iÒu quan träng. TiÕc r»ng vÒ mÆt nµy, bªnc¹nh nh÷ng u ®iÓm lín võa nªu, trong lêi giíi thiÖu cã mét vµi chç cha thËt tho¶ Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn116 Về bài giới thiệu tác phẩm “nền đạo đức tin lành……®¸ng, cÇn bµn, vµ bµi viÕt nµy xin nªu lªn mÊy ®iÒu nh vËy. “NÒn ®¹o ®øc...” kh«ng ph¶i lµ mét c«ng tr×nh nghiªn cøu x· héi häc vÒ t«n gi¸otheo ®óng nghÜa? §äc bµi giíi thiÖu, ®éc gi¶ söng sèt v× lêi nhËn ®Þnh cña hai dÞch gi¶ vÒ “NÒn®¹o ®øc....” r»ng: “§©y kh«ng ph¶i lµ mét c«ng tr×nh nghiªn cøu x· héi häc vÒ t«ngi¸o theo ®óng nghÜa cña chuyªn ngµnh nµy, v× ®èi tîng nghiªn cøu cña nã kh«ngph¶i lµ mét vÊn ®Ò t«n gi¸o, mµ lµ mèi quan hÖ gi÷a nÒn ®¹o ®øc Tin lµnh vµ ‘tinhthÇn’ cña chñ nghÜa t b¶n” (TrÇn H÷u Quang, Bïi V¨n Nam S¬n, 2008: 13). §iÒunµy tr¸i víi nh÷ng g× mµ bÊt cø ai ®· tõng lµm quen víi x· héi häc t«n gi¸o ®Òu biÕt. VËy th× hai dÞch gi¶ trªn dùa trªn c¬ së nµo vµ v× lý do g× mµ nhËn ®Þnh nhtrªn? §iÒu g× khiÕn hä ®a ra tuyªn bè Êy? §Ó t×m ra lêi ®¸p cho nh÷ng c©u hái trªn,ta h·y ph©n tÝch c¬ së lµm nÒn t¶ng cho quan ®iÓm võa nªu. Trong ®êi thêng còngnh trong khoa häc, chóng ta nhiÒu lÇn vÉn nghe nh÷ng c©u ®¹i lo¹i nh: “§Êykh«ng ph¶i nhiÕp ¶nh!”, “§Êy kh«ng ph¶i khoa häc!” v.v. Theo logic, nh÷ng ngêi nãi:“§Êy kh«ng ph¶i lµ...” vèn quen s¾p xÕp cuéc sèng vµ tæ chøc c¸ch hµnh nghÒ trªnmét trôc t duy cho r»ng cã nh÷ng c¸ch thøc nh×n nhËn vµ hµnh nghÒ nhÊt ®Þnh nµo®ã, vµ chóng chÝnh lµ c¸ch thøc “®óng ®¾n”. Nã lµ c¸ch hä nh×n cuéc sèng, nªn nÕumét ai ®Êy lµm kh¸c ®i, th× ngêi Êy ®· b¸c bá c¸i ®óng, vµ v× thÕ c¸i ®îc lµm kh¸c®i nµy kh«ng ph¶i lµ ®Ých thùc thuéc vÒ lÜnh vùc Êy, nghÒ Êy (Becker, 1998: 159).Ch¾c h¼n hai ngêi giíi thiÖu ®· quen quan niÖm r»ng x· héi häc t«n gi¸o cÇn xemxÐt nh÷ng chñ ®Ò nhÊt ®Þnh, vµ ®ã lµ c¸ch ®óng ®¾n duy nhÊt ph¶i theo. NÕu aikh«ng lµm nh vËy, th× hä cho r»ng ®Êy kh«ng ph¶i x· héi häc vÒ t«n gi¸o. Tuyªn bèr»ng “mét t¸c phÈm nµo ®ã kh«ng ph¶i x· héi häc vÒ t«n gi¸o” chÝnh lµ c¸ch hµm ýr»ng nÕu muèn ®îc coi lµ x· héi häc vÒ t«n gi¸o, lÏ ra t¸c phÈm Êy ph¶i ...