Về sự biến đổi mô hình phong tục hôn nhân ở châu thổ sông Hồng qua mấy thập niên gần đây

Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Về sự biến đổi mô hình phong tục hôn nhân ở châu thổ sông Hồng qua mấy thập niên gần đây" dưới đây để nắm bắt được nội dung, khái quát, tính chất của 3 mô hình biến đổi mô hình phong tục hôn nhân ở châu thổ sông Hồng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Về sự biến đổi mô hình phong tục hôn nhân ở châu thổ sông Hồng qua mấy thập niên gần đây28 X· héi häc sè 2 (82), 2003VÒ sù biÕn ®æi m« h×nh phong tôc h«n nh©në ch©u thæ s«ng Hångqua mÊy thËp niªn gÇn ®©y Mai V¨n Hai & ng« ngäc th¾ng T×m hiÓu vÒ phong tôc h«n nh©n ë n−íc ta, trong t¸c phÈm V¨n hãa häc, §oµnV¨n Chóc viÕt: “NÕu so víi ngµy nay, kÓ c¶ nghi thøc phong tôc, nghi thøc h«n nh©në n−íc ta h»ng xuyªn n»m trªn ®−êng biÕn ®æi phï hîp víi tiÕn bé x· héi” [1 ; 119].§iÒu nµy cã nghÜa lµ, gi÷a phong tôc h«n nh©n vµ biÕn ®æi x· héi lu«n cã mèi quanhÖ chÆt chÏ víi nhau, qua phong tôc h«n nh©n cã thÓ h×nh dung ra sù biÕn ®æi x· héivµ ng−îc l¹i. Theo sù gîi më cña nhµ nghiªn cøu l·o thµnh, trong bµi viÕt nµy chóngt«i thö gîi l¹i mét sè m« h×nh phong tôc h«n nh©n ë vïng ch©u thæ s«ng Hång trongkho¶ng thêi gian tõ tr−íc cuéc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 ®Õn n¨m 1986 - n¨m më®Çu cho sù nghiÖp §æi míi - víi hy väng gãp phÇn nhËn thøc vÒ sù biÕn ®æi x· héi ën−íc ta trong nöa thÕ kû võa qua. CÇn nãi ngay lµ, do tÝnh chÊt lu«n vËn ®éng vµ biÕn ®æi trong kh«ng gian vµthêi gian cña viÖc h«n nh©n nãi chung, nªn chóng t«i kh«ng cã tham väng th©u tãmmäi kiÓu lo¹i m« h×nh ë c¶ ba miÒn ®Êt n−íc, cµng kh«ng d¸m l¹m bµn ®Õn c¸c m«h×nh cña nhiÒu d©n téc anh em, mµ chØ xin dõng l¹i ë ba m« h×nh ®−îc thùc thao métc¸ch réng r·i nhÊt cña c¸c c− d©n ng−êi ViÖt vïng ch©u thæ s«ng Hång mµ th«i. Bam« h×nh Êy lµ: 1. M« h×nh tr−íc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945, t−¬ng øng víi mét x· héin«ng nghiÖp, phong kiÕn nöa thuéc ®Þa. 2. M« h×nh tõ 1945 ®Õn 1959, øng víi thÓ chÕ d©n chñ céng hßa. M« h×nh nµydiÔn ra trong suèt nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p (1946-1954), tiÕp ®ã lµ thêikú kh«i phôc kinh tÕ vµ b¾t ®Çu ®Æt c¬ së cho mét x· héi míi ë miÒn B¾c: x· héi x·héi chñ nghÜa. 3. M« h×nh cña thêi kú mµ trªn s¸ch b¸o vÉn quen gäi lµ “thêi kú bao cÊp”.Ngoµi c¸c nhiÖm vô chÝnh trÞ - x· héi chung, trong viÖc h«n h©n ë thêi kú nµy cÇn ghinhËn hai sù kiÖn quan träng lµ LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh cña n−íc ViÖt Nam d©nchñ céng hßa, c«ng bè ngµy 13/01/1960 lµ LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh cña n−íc Cénghßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, c«ng bè ngµy 29/12/1986. Trong viÖc xem xÐt ba m« h×nh phong tôc h«n nh©n trªn ®©y, chóng t«i còngkh«ng cã ý ®Þnh bao qu¸t toµn bé vÊn ®Ò, mµ xin h¹n chÕ ë mÊy ph−¬ng diÖn chóngt«i cho lµ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ nhÊt ®Þnh ®èi víi sù biÕn ®æi cña ®êi sèng kinh tÕ - Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn Mai V¨n Hai & Ng« Ngäc Th¾ng 29x· héi nãi chung, ®ã lµ: c¸c nghi thøc trong h«n nh©n; tÝnh chÊt cña c¸c mèi quan hÖx· héi vµ møc ®é chi phÝ vÒ kinh tÕ - vËt chÊt cña h«n nh©n. D−íi ®©y xin tr×nh bµy tõng m« h×nh mét. I. M« h×nh tr−íc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 Tr−íc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945, c¸c c− d©n ng−êi ViÖt ë ch©u thæ s«ngHång chñ yÕu sèng trong trËt tù cña mét x· héi n«ng nghiÖp, thuéc ®Þa nöa phongkiÕn, víi nghÒ nghiÖp chÝnh lµ trång lóa n−íc. C«ng th−¬ng nghiÖp, giao th«ng vËnt¶i vµ ®« thÞ ®Òu ch−a ph¸t triÓn. Ng−êi d©n th× quen sèng trong c¸c ng«i lµng cã cãlòy tre khÐp kÝn, Ýt giao l−u víi thÕ giíi bªn ngoµi. Trong bèi c¶nh ®ã, viÖc h«n nh©nnh×n chung vÉn tu©n theo phong tôc cæ truyÒn, trong ®ã bao gåm s¸u hÖ thèng nghithøc chÝnh (cßn gäi lµ lôc lÔ): 1. LÔ n¹p th¸i; 2. LÔ vÊn danh; 3. LÔ n¹p c¸t; 4. LÔ n¹ptÖ; 5. LÔ thØnh kú; 6. LÔ th©n nghªnh. Trong mçi hÖ thèng nghi thøc nµy l¹i bao gåmnhiÒu nghi tiÕt nhá h¬n. Ch¼ng h¹n, trong lÔ sau cïng lµ LÔ th©n nghªnh gåm cã: lÔnhµ thê hä vî; lÔ l¹y sèng «ng bµ, bè mÑ vî; lÔ r−íc d©u (tøc lÔ vu quy); lÔ nhµ thê vµgia tiªn bªn chång; lÔ l¹y sèng «ng bµ, bè mÑ chång; lÔ t¬ hång (®Ó t¹ ¬n NguyÖt L·oxe duyªn); råi tiÖc c−íi, mõng c−íi; lÔ hîp cÈn (cho ®«i t©n lang ¨n cïng mét m©m,uèng cïng mét chÐn r−îu); lÔ ®éng phßng; lÔ nhÞ hû v.v.. VÒ nguyªn t¾c, s¸u hÖ thèng nghi thøc nµy lµ b¾t buéc cho mäi cuéc h«nnh©n. “Lôc lÔ bÊt tri, trinh n÷ bÊt hµnh” - nghÜa lµ nÕu kh«ng hiÓu vµ kh«ng thùchµnh ®ñ s¸u lÔ ®Çy ®ñ th× ng−êi g¸i trinh sÏ kh«ng vÒ nhµ chång. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ, m« h×nh “lôc lÔ” nµy kh«ng ph¶i ®−îc ¸p dông triÖt®Ó cho tÊt c¶ mäi tÇng líp, mäi nhãm x· héi kh¸c nhau. Theo cô §µo Duy Anh, trongs¸u lÔ Êy th× tïy theo hoµn c¶nh cô thÓ ng−êi ta cã thÓ gi¶m bít mÆt nµy hay mÆtkh¸c cho thÝch hîp vµ ®ì tèn kÐm. Bëi vËy, cã thÓ gäi chung cho m« h×nh nµy lµ m«h×nh lôc lÔ rót gän (m« h×nh I). Ng−êi x−a quan niÖm “h«n nh©n lµ viÖc chung cña gia téc, chø kh«ng ph¶iviÖc riªng cña con c¸i” [2 ; 77]. ChÝnh v× vËy, tiÕn tr×nh cña phong tôc h«n nh©n liªnquan ®Õn rÊt nhiÒu ng−êi, tõ trong gia ®×nh, téc hä ®Õn lµng n−íc, t¹o thµnh nhiÒumèi quan hÖ x· héi kh¸c nhau, mµ quan hÖ nµo còng mang tÝnh ¸p ®Æt, thiÕu d© ...