[Vi Sinh Học] Giáo Trình Vi Sinh Đại Học - Ts.Đặng Thị Hoàng Oanh phần 3

Thể nhân Thể nhân là cơ sở vật chất chứa đựng thông tin di truyền của vi khuẩn. Thể nhân của vi sinh vật nhân nguyên chưa có màng nhân nên còn được gọi là nhân sơ hay nhân nguyên thuỷ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
[Vi Sinh Học] Giáo Trình Vi Sinh Đại Học - Ts.Đặng Thị Hoàng Oanh phần 32.1.1.2.8 Thể nhânThể nhân là cơ sở vật chất chứa đựng thông tin di truyền của vi khuẩn. Thể nhân của visinh vật nhân nguyên chưa có màng nhân nên còn được gọi là nhân sơ hay nhân nguyênthuỷ. Thể nhân có hình dạng bất định và là một nhiễm sắc thể duy nhất có cấu tạo bởimột sợi ADN xoắn kép. Hình 18. Thể nhân của vi khuẩnNgoài ra, đa số vi khuẩn còn có chứa ADN kép dạng vòng kín nằm ngoài nhiễm sắc thể đượcgọi là plasmid (hình 18). Plasmid thường chứa từ 2-30 gen và có khả năng sao chép độc lập.2.1.1.2.9 Nha bàoNha bào là bộ phân lưu tồn đặc biệt, được hình thành ở những giai đoạn phát triển nhấtđịnh của một số loài vi khuẩn G+ phần lớn là vi khuẩn hình que. Hai nhóm vi khuẩn chủyếu có khả năng hình thành nha bào là nhóm vi khuẩn hiếu khí Bacillus có trong đất vànhóm vi khuẩn kị khí Clostridium có trong đất, chất mùn và trong ruột của động vật.Ngoài ra một số cầu khuẩn, phẩy khuẩn và xoắn khuẩn cũng có khả năng sinh nha bào.Nha bào không thấm nước và thường được phân biệt dựa trên vị trí của chúng trong tếbào vi khuẩn trước khi chúng được phóng thích ra ngoài. Các vị trí này có thể nằm ởgiữa, hoặc ở một phía của tế bào (hình 19). Ngoài ra người ta còn căn cứ vào sự trương tocủa tế bào mẹ lúc chứa các nha bào. Hình19. Nha bào ở vi khuẩn bacillus. 22Cấu tạo của nha bào gồm nhiều lớp màng bao bọc. Ngoài cùng là lớp màng ngoài, kế đếnlà vỏ của nha bào có nhiều lớp có tác dụng ngăn chặn sự thẩm thấu của nước và các chấthoà tan. Tiếp theo là lớp màng trong và trong cùng là lớp tế bào chất chỉ chứa hệ gen vàmột số ít ribosom và enzym (hình 20).Nha bào không có nhiệm vụ sinh sảnmà có khả năng đề kháng được vớinhững điều kiện môi trường khắcnghiệt như nhiệt độ cao, tính axit cao,bức xạ, hóa chất và các chất tẩy trùng.Nha bào có thể tồn tại rất lâu trongtrong điều kiện bất lợi và sẽ trở vềtrạng thái sinh vật bình thường khiđiều kiện thích hợp.Một số vi khuẩn hình thành nha bào làtác nhân gây bệnh ở động vật dochúng sản sinh độc tố. Điển hình là vikhuẩn Bacillus anthracis (hình 20)gây bệnh than ở bò và bệnh có thể lâysang người. Vi khuẩn Clostridiumbotulinum có khả năng gây ngộ độcthực phẩm. Vi khuẩn Clostridium Hình 20. Cấu trúc của nha bào dưới kính hiển vitetani gây bệnh uốn ván. điện tử2.1.2 Xạ khuẩnXạ khuẩn là nhóm lớn vi khuẩn G+, hiếu khí, sống hoại sinh và có cấu tạo dạng sợi phânnhánh. Xạ khuẩn phân bố rất rộng rãi trong đất, tham gia vào quá trình chuyển hoá tựnhiên của nhiều hợp chất trong đất.Xạ khuẩn có thể sinh ra nhiều sản phẩm trao đổi chất quan trọng, đặc biệt là chất khángsinh. Khoảng 80% thuốc kháng sinh đã biết có đến 80% từ xạ khuẩn. Trong đó quantrọng nhất là kháng sinh thuộc nhóm tetracyclines, macrolides và aminoglycosides. Xạkhuẩn còn có khả năng sinh ra các enzim, một số vitamin thuộc nhóm B và axit hữa cơ.Hai nhóm xạ khuẩn quan trọng là tác nhân gây bệnh ở người là Mycobacteriumtuberculosis gây bệnh lao và Corynebacterium diphtheriae gây bệnh bạch hầu. Một số xạkhuẩn thuộc nhóm Mycobacteria và Corynebacteria sống cộng sinh ở động vật.Trước đây xạ khuẩn được xếp chung nhóm với nấm do chúng có hình thức phát triển dạngsợi phân nhánh (hình 21). Ngày nay xạ khẩn được xếp vào nhóm vi khuẩn thật do chúng cónhiều đặc điểm giống với vi khuẩn và khác với nấm như sau: (1) có giai đoạn đa bào vàđơn bào; (2) kích thước rất nhỏ; (3) thể nhân là nhân nguyên thủy; (4) vách tế bào khôngchứa celluloze hoặc kitin; (5) không có giới tính và (6) sống hoại sinh hoặc ký sinh. 23 Hình 21. Các hình thức phát triển hệ sợi ở xạ khuẩn.2.1.3 Vi khuẩn lamLà nhóm vi sinh vật nhân nguyên thuộc vi khuẩn thật có cấu tạo gần gũi với cấu tạo của vikhuẩn G-. Trước đây vi khuẩn lam được gọi là tảo lam hay tảo lam lục. Vi khuẩn lam khácbiệt rất lớn với tảo ở những đặc điểm: vi khuẩn lam không có lục lạp, không có nhân thực,có riboxom 70S, thành tế bào có chứa peptidoglican. Vi khuẩn lam có khả năng tự dưỡngquang năng nhờ chứa sắc tố quang hợp là chất diệp lục a, caroten β và các sắc tố phụ. Bộphận thực hiện quá trình quang hợp trong tế bào vi khuẩn lam được gọi là tilacoit.Vi khuẩn lam phân bố rất rộng rãi trong tự nhiên. Đại bộ phận vi khuẩn lam sống trongnước ngọt và tạo thành thực vật phù du của các thủy vực. Một số phân bố trong nhữngvùng nước mặn giàu chất hữu cơ hoặc trong nước lợ. Một số sống cộng sinh. Nhiều vikhuẩn lam có khả năng cố định nitơ và có sức đề kháng cao với các điều kiện bất lợi chonên có thể gặp vi khuẩn lam trên các bề mặt tảng đá hoặc trong ...