Việt Nam Sử Lược phần 14

Việt Nam Sử LượcTrịnh Nguyễn Phân Tranh 1. Họ Trịnh xưng chúa miền Bắc 2. Họ Nguyễn xưng chúa miền Nam 1. Họ Trịnh Xưng Chúa Miền Bắc. Từ khi Trịnh Tùng dứt được họ Mạc, thu giang sơn lại cho nhà Lê rồi, mỗi ngày một kiêu hãnh, chiếm giữ lấy quyền chính trị và lại hà hiếp nhà vua. Họ Nguyễn ở trong Thuận-hóa thấy họ Trịnh chuyên quyền, cũng tự xưng độc-lập ở miền Nam, làm thành ra Nam Bắc đôi nơi và gây nên sự chiến tranh rất là tàn-hại cho nước nhà. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Việt Nam Sử Lược phần 14Việt Nam Sử LượcTrịnh Nguyễn Phân Tranh1. Họ Trịnh xưng chúa miền Bắc2. Họ Nguyễn xưng chúa miền Nam1. Họ Trịnh Xưng Chúa Miền Bắc.Từ khi Trịnh Tùng dứt được họ Mạc, thu giang sơn lại cho nhà Lê rồi, mỗi ngàymột kiêu hãnh, chiếm giữ lấy quyền chính trị và lại hà hiếp nhà vua. Họ Nguyễn ởtrong Thuận-hóa thấy họ Trịnh chuyên quyền, cũng tự xưng độc-lập ở miền Nam,làm thành ra Nam Bắc đôi nơi và gây nên sự chiến tranh rất là tàn-hại cho nướcnhà.Năm Kỷ-Hợi (1599) đời vua Thế-tông nhà Lê, Trịnh Tùng thu-xếp xong việcthông sứ với nhà Minh, và đã chịu nhường đất Cao-bằng cho con- cháu nhà Mạcrồi, trong nước đã yên dần, bèn tự xưng làm Đô-nguyên-súy Tổng-quốc-chínhThượng-phu Bình-an-vương rồi định lệ cấp bổng cho vua được thu thuế 1,000 xã,gọi là lộc thượng-tiến, cấp cho vua 5,000 lính để làm quân túc-vệ. Còn những việcđặt quan, thu thuế, bắt lính, trị dân, đều thuộc về họ Trịnh cả. Chỉ có khi nào thiếttriều hay là tiếp sứ thì mới cần đến vua mà thôi.Từ đó về sau, họ Trịnh cứ thế tập làm vương, tục gọi là chúa Trịnh.Uy quyền họ Trịnh bấy giờ hống-hách như thế và các quan lại theo về họ Trịnh cả.Giả-sử Trịnh Tùng có muốn dứt nhà Lê đi mà làm vua, thì cũng không khó gì. Tuyvậy mà Trịnh Tùng không dám làm, là tại sao ? Tại lẽ rằng ở phía Bắc sợ nhàMinh sinh sự lôi thôi, lại có họ Mạc còn giữ đất Cao-bằng nhỡ có làm điều gìphản-trắc, thì e quân nghịch nổi lên lấy thù Lê thảo Trịnh làm cớ.Và chăng mặt Nam còn có họ Nguyễn, thế-lực cũng chẳng kém-hơn gì, mà lại có ýđộc-lập để tranh quyền với họ Trịnh. Chi bằng không lấy nước cũng như lấy nước,không làm vua mà lại hơn vua. Vì bao giờ có phải đi đánh-dẹp nơi nào, vẫn lấylệnh thiên tử mà sai khiến mọi người, không ai bắt-bẻ gì được. Bởi thế cho nên họTrịnh đành chịu ngôi thứ nhì trong nước mà giữ quyền cả nước.2. Họ Nguyễn Xưng Chúa Miền Nam.Nguyên khi xưa ông Nguyễn Kim khởi-nghĩa giúp nhà Lê đánh nhà Mạc đi lấyđược đất Thanh- nghệ rồi , sau đem quân ra đánh Sơn-nam bị hàng tướng nhà Mạcnhà Mạc là Dương chấp Nhất đánh thuốc độc chết, binh quyền giao cả lại cho rể làTrịnh Kiểm để đánh giặc.Ông Nguyễn Kim có hai người con là Nguyễn Uông và Nguyễn Hoàng cũng làmtướng lập được nhiều công. Người anh là Nguyễn Uông được phong là Lang-quận-công, người em là Nguyễn Hoàng được phong là Thái-úy Đoàn-quận-công.Nhưng vì Trịnh Kiểm sợ họ Nguyễn tranh mất quyền mình, bèn kiếm chuyện màgiết Nguyễn Uông đi. Còn Nguyễn Hoàng cũng sợ Trịnh Kiểm có ý ám hại, chưabiết thế nào mới cho người ra Hải-dương hỏi ông Nguyễn bỉnh Khiêm. Ông ấy bảorằng:Hoành-sơn nhất đái, vạn đại dung thânnghĩa là một dãy Hoành-sơn (1) kia có thể yên thân được muôn đời.Nguyễn Hoàng mới nói với chị là bà Ngọc Bảo xin Trịnh Kiểm cho vào trấn phíaNam.Năm Mậu-Ngọ (1558) đời vua An-tông, Trịnh Kiểm mới tâu vua cho NguyễnHoàng vào trấn đất Thuận-hóa. Bấy giờ những người họ hàng ở huyện Tống-sơncùng những quân lính ở đất Thanh-nghệ nhiều người đưa cả vợ con theo đi.Nguyễn Hoàng vào đóng ở Xã Ái-tử (sau gọi là kho Cây-khế), thuộc huyện Đăng-xương, tỉnh Quảng-trị.Nguyễn Hoàng là một người khôn-ngoan mà lại có lòng nhân-đức, thu-dùng hào-kiệt, yên-ủi nhân-dân, cho nên lòng người ai cũng mến-phục.Đến năm Kỷ-Tỵ (1569) ông ra chầu vua ở An-tràng. Qua năm sau Trịnh Kiểm gọiquan tổng-binh ở Quảng-nam là Nguyễn bá Quýnh về giữ đất Nghệ-an, và lại choông vào trấn cả đất Thuận-hóa và đất Quảng-nam. Lệ mỗi năm phải nộp thuế là400 cân bạc, 500 tấm lụa.Năm Nhâm-Thân (1572) nhân lúc Trịnh Kiểm mới mất, con là Trịnh Cối và TrịnhTùng đánh nhau, nhà Mạc đem quân vào đánh Thanh-hóa và sai tướng là Lập Bạođem một toán quân đi 60 chiếc thuyền, bởi đường hải- đạo kéo vào đóng ở làngHồ-xá và ở làng Lạng-uyển (thuộc huyện Minh-linh) để đánh Nguyễn Hoàng.Ông mới sai một người con gái đẹp là Ngô-thị giả làm cách đưa vàng bạc sang nóivới Lập Bạo xin cầu hòa. Lập Bạo mừng rỡ, không phòng bị gì cả, bị quân họNguyễn đánh lẻn, bắt được giết đi, và đánh tan quân nhà Mạc.Năm Quí-Tỵ (1593) Trịnh Tùng đã lấy được thành Thăng-long, bắt được Mạc mậuHợp, nhưng mà đảng nhà Mạc còn nhiều, phải đánh dẹp nhiều nơi, Nguyễn Hoàngđưa quân-binh và súng-ống ra Đông-đô, ở hằng 8 năm, giúp Trịnh Tùng để đánhhọ Mạc, lập được nhiều công to. Nhưng mà Trịnh Tùng vẫn có ý ghen ghét khôngmuốn cho ngài về Thuận-hóa, mà ngài cũng không có dịp gì mà về được.Năm Canh-Tý (1600) nhân vì họ Trịnh kiêu hãnh quá, các quan có nhiều ngườikhông phục; bọn Phan Ngạn, Ngô đình Hàm, Bùi văn Khuê khởi binh chống lạivới họ Trịnh ở cửa Đại-an (thuộc Nam-định), Nguyễn Hoàng mới đem bản bộtướng-sĩ giả cách nói đi đánh giặc, rồi theo đường hải-đạo về Thuận-hóa.Nguyễn Hoàng về Thuận-hóa rồi, sợ họ Trịnh nghi-ngờ, bèn đem người con gái làbà Ngọc Tú gả cho Trịnh Tráng là con trai Trịnh Tùng. Ngài ở giữ đất Thuận-hóa,cho người con thứ sáu vào trấn đất Quảng-nam dựng ra kho tàng, tích-trữ lươngthực.Từ đấy trở đi, Nam Bắc phân-biệt, bề ngoài thì ...