Vua Đồng Khánh

Thấy vua Hàm Nghi đã thoát ly triều đình kéo cờ khởi nghĩa chống Pháp, Thống tướng De Courcy sai ông De Champeaux lên yết kiến bà Từ Dũ là mẹ đẻ của Vua Tự Ðức để xin lập ông Chánh Mông lên làm Vua.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vua Đồng Khánh Vua Đồng Khánh Niên Ðồng Khánh hiệu Năm sanh, 1864-1889 năm mất Giai đoạn trị 1885-1889 vì Miếu Cảnh Tông Thuần Hoàng Ðế hiệu Nguyễn Phúc Biện, Nguyễn Tên Húy Phúc Chánh MôngThấy vua Hàm Nghi đã thoát ly triềuđình kéo cờ khởi nghĩa chống Pháp,Thống tướng De Courcy sai ông DeChampeaux lên yết kiến bà Từ Dũ là mẹđẻ của Vua Tự Ðức để xin lập ôngChánh Mông lên làm Vua. Ngày 6 tháng 8âm lịch năm Ất Dậu (1885), con nuôi thứhai của Vua Tự Ðức, tên là Chánh Môngphải thân hành sang bên Khâm sứ Pháplàm lễ thụ phong, được tôn làm Vua, lấyniên hiệu là Ðồng Khánh.Sách Trần Trọng Kim viết Vua ÐồngKhánh tính tình hiền lành, hay trang sứcvà cũng muốn duy tân, ở rất được lòngngười Pháp, nói một cách khác thì VuaÐồng Khánh không chống Pháp.Lúc đó Vua Hàm Nghi vẩn còn ở mạnQuảng Bình, Pháp dồn quân đánh mạnhvề vùng nầy, ông Tôn Thất Thuyết thấythế yếu, không chống nổi quân Pháp nênbỏ vua Hàm Nghi ở lại đồn Vé thuộchuyện Tuyên Hóa rồi nói rằng sang Tàuxin cầu cứu. Ông Tôn Thất Thuyết ở lạibên Tàu và chết già ở tỉnh Quảng Ðông,có sách nói rằng vì nước Tàu mới ký hiệpước làm hoà với Pháp nên không muốngiúp Việt Nam (sách Trần Trọng Kim thìnói ông Thuyết lên Lai Châu nương tựavào họ Ðiêu, đến lúc nghe tiếng Pháp lênđánh liền bỏ họ Liêu mà trốn sang Tàu).Vua Ðồng Khánh đích thân ra tận QuảngBình để dụ Vua Hàm Nghi và các quantùy tùng về hàng, hứa là sẽ cho cai trị 3tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnhnhưng không thành công.Ðến tháng giêng năm Mậu Tý (1888),Vua Hàm Nghi bị tên hầu cận TrươngQuang Ngọc tham tiền nên cùng một sốngười tới tấn công trại Vua ban đêmtrong lúc ngủ, giết quân tùy tùng trong đócó Tôn Thất Thiệp (con của Tôn ThấtThuyết), rồi đem Vua về nộp cho Phápđể lấy thưởng. Lúc nầy vua đã 18 tuổi,từ lúc bị bắt vua Hàm Nghi không nóinăng gì cả chỉ nhất thiết chối rằng mìnhkhông phải là vua (có sách nói là quânPháp rất bối rối vì không biết có phải làvua Hàm nghi không, các quan lại trongvùng có đến bái mạng nhưng vua coi nhưkhông biết, nhưng khi thầy học củ củavua là Nguyễn Thuận tới thăm thì vuaHàm Nghi vái chào, từ đó viên quan PhápDabat mới chắc là vua Hàm Nghi). Phápđày Vua Hàm Nghi sang sứ Algérie, ở đóVua lập gia đình với một người Pháp, có3 con, 2 gái 1 trai, và mất năm 1944. Hàicốt sau được chuyển về Pháp.(sau nầy tên Trương Quang Ngọc bị ôngPhan Ðình Phùng -đảng Văn Thân trongphong trào Cần Vương- sai quân vây bắtrồi đem ra chém đầu để trị tội bán Vua)Ngày 27 tháng chạp năm Mậu Tý (28-1-1889) vua Ðồng Khánh thọ bệnh màmất, ở ngôi được 3 năm, thọ 26 tuổi.