Xã hội học của Max Weber - Bùi Quang Dũng

Hiểu và phân tích nhân quả xã hội học của Max Weber, hành động xã hội, tính hợp lý và chủ nghĩa tư bản, các loại hình thống trị xã hội học của Max Weber là những nội dung chính trong bài viết "Xã hội học của Max Weber". Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Xã hội học của Max Weber - Bùi Quang DũngX· héi häc sè1 (89), 2005 3 X· héi häc cña Max Weber Bïi Quang Dòng Sù h×nh thµnh nh÷ng quan ®iÓm chÝnh trÞ - x· héi vµ lËp tr−êng lý luËn cñaMax Weber (1864-1920) phÇn nhiÒu bÞ quy ®Þnh bëi t×nh h×nh chÝnh trÞ - x· héi ën−íc §øc 25 n¨m cuèi thÕ kû XIX. T×nh h×nh chÝnh trÞ x· héi thêi kú nµy tËp trungquanh cuéc ®Êu tranh gi÷a hai lùc l−îng x· héi: giai cÊp ®Þa chñ víi chÕ ®é ®¹i sëh÷u ruéng ®Êt vµ giai cÊp t− s¶n ®ang lín lªn mong muèn ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ. XuÊt th©n tõ mét gia ®×nh t− s¶n, ngay tõ thêi niªn thiÕu, Weber ®· cãkhuynh h−íng chÝnh trÞ theo chñ nghÜa tù do. C¸c quan ®iÓm cña «ng mang s¾c th¸id©n téc chñ nghÜa tiªu biÓu cho chñ nghÜa tù do §øc. Trong khi Weber cè g¾ng x©ydùng c−¬ng lÜnh chÝnh trÞ míi cña chñ nghÜa tù do chÝnh trÞ th× n−íc §øc ®· chuyÓnsang giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c: chñ nghÜa t− b¶n ®éc quyÒn nhµ n−íc. Nh÷ng nghiªn cøu ®Çu tiªn vÒ LÞch sö ruéng ®Êt La M· vµ ý nghÜa cña nã ®èivíi ph¸p luËt nhµ n−íc (1891), LÞch sö c¸c héi th−¬ng m¹i thêi trung cæ (1889) tíicuèn §¹o ®øc Tin lµnh vµ tinh thÇn cña chñ nghÜa T− b¶n (1904) ®· ®Æt «ng vµohµng ngò nh÷ng häc gi¶ lín nhÊt trong khoa häc x· héi. C¸c c«ng tr×nh nµy chøng tár»ng Weber ®· n¾m ®−îc yªu cÇu cña tr−êng ph¸i lÞch sö vµ ®· ®i s©u vµo ph©n tÝchmèi liªn hÖ gi÷a c¸c lÜnh vùc kinh tÕ víi chÕ ®é chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt. HiÓu vµ ph©n tÝch nh©n qu¶ X· héi häc cña Weber cè g¾ng tæng hîp nguyªn t¾c thùc chøng luËn vÒ ph©ntÝch nh©n qu¶ víi kh¸i niÖm hiÓu. MÆc dï chia sÎ víi Simmel mèi quan t©m nh»m®−a chñ thÓ con ng−êi vµo c¸c khoa häc v¨n hãa, Weber vÉn kh¸c Simmel ë chç «ngtiÕn hµnh nhiÒu c¸c nghiªn cøu x· héi häc vÜ m« vÒ c¸c thÓ chÕ vµ qu¸ tr×nh x· héi. Theo Weber, chÝnh yªu cÇu hiÓu ®èi t−îng nghiªn cøu cña m×nh ®· ph©n biÖtx· héi häc víi c¸c khoa häc tù nhiªn. ¤ng cho r»ng hµnh vi con ng−êi cã mèi liªn hÖvµ tÝnh quy luËt. Nh−ng nÐt kh¸c biÖt cña hµnh vi con ng−êi so víi nh÷ng sù kiÖntrong khoa häc tù nhiªn lµ ë chç nã g¾n liÒn víi chñ thÓ. §ã lµ mét sù kh¸c biÖt quanträng gi÷a khoa häc vÒ hµnh vi con ng−êi (x· héi häc) so víi c¸c khoa häc tù nhiªn.Môc ®Ých cña c¸c khoa häc vÒ v¨n hãa bao giê còng nh»m hiÓu ý nghÜa, tøc lµ ph©ntÝch tíi cïng c¸i nghÜa mµ c¸c t¸c nh©n x· héi g¸n cho ®êi sèng cña nã. Weber còng nh− Pareto coi x· héi häc nh− khoa häc vÒ hµnh ®éng cña conng−êi víi ®iÒu kiÖn lµ hµnh ®éng nµy cã tÝnh chÊt x· héi. Vilfredo Pareto (1848- Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn4 X· héi häc cña Max Weber1923) nhÊn m¹nh tíi c¸c hµnh ®éng phi l«-gÝch vµ gi¶i thÝch chóng b»ng c¸c tr¹ngth¸i tinh thÇn, cßn Weber l¹i nhÊn nhiÒu tíi ý nghÜa chñ quan. Môc ®Ých cña «ng lµnh»m hiÓu c¸i c¸ch con ng−êi tu©n theo nh÷ng tÝn ng−ìng vµ gi¸ trÞ kh¸c nhau, tãml¹i con ng−êi ®· sèng nh− thÕ nµo trong c¸c h×nh thøc x· héi. LÞch sö hay x· héi häc®Òu nh»m vµo nh÷ng sù kiÖn cã thÓ quan s¸t ®−îc vµ muèn hiÓu øng xö trong chÝnhc¸i ý nghÜa mµ con ng−êi g¾n cho chóng. X· héi häc lµ khoa häc nh»m hiÓu hµnh ®éng x· héi. HiÓu ë ®©y hµm nghÜa lµn¾m b¾t c¸i ý nghÜa mµ t¸c nh©n x· héi cÊp cho hµnh ®éng. Trong khi Pareto xÐt®o¸n l«-gÝch hµnh ®éng b»ng c¸ch quy chiÕu tíi hiÓu biÕt cña ng−êi quan s¸t, Weberl¹i chó ý tíi c¸i nghÜa mµ con ng−êi g¾n cho c− xö cña hä. HiÓu nh÷ng ý nghÜa kh¸cnhau hµm nghÜa mét sù ph©n lo¹i c¸c øng xö. Trong cuéc sèng hµng ngµy, hiÓu cã tÝnh chÊt trùc tiÕp. Chµng thanh niªnhiÓu t¹i sao c« g¸i anh ta yªu bá chç hÑn vÒ ®ét ngét. Kh¸ch ®i tµu hiÓu t¹i sao ng−êikiÓm so¸t rót ra tÊm vÐ ph¹t khi ph¸t hiÖn ra trªn tµu mét ng−êi trèn vÐ. §Æc tÝnhcña hµnh ®éng con ng−êi lµ cã tÝnh kh¶ hiÓu néi t¹i. TÝnh cã thÓ hiÓu nµy hoµn toµnkh«ng cã nghÜa r»ng nhµ x· héi häc hiÓu mét c¸ch trùc gi¸c c¸c øng xö, mµ tr¸i l¹i,nhµ x· héi häc hiÓu hµnh ®éng con ng−êi theo mét ph−¬ng ph¸p nhÊt ®Þnh. HiÓu kh«ng hµm nghÜa mét n¨ng khiÕu bÝ mËt, xa l¹ víi c¸c thÓ thøc l«-gÝchcña khoa häc tù nhiªn. TÝnh cã thÓ hiÓu cña hµnh ®éng kh«ng cã nghÜa lµ ng−êi ta cãthÓ n¾m ngay lËp tøc ý nghÜa cña nã. B¶n th©n ng−êi hµnh ®éng kh«ng ph¶i bao giêcòng biÕt ®éng c¬ hµnh ®éng cña m×nh. Weber ®· b¸c bá quan ®iÓm cña SimmelnhÊn m¹nh vµo kinh nghiÖm c¸ nh©n. Ta kh«ng cÇn ph¶i lµ b¶n th©n mét c¸ nh©nnµo ®ã míi cã thÓ hiÓu ®−îc anh ta, v× ý nghÜa kh«ng bao giê cã s½n vµ kh«ng ph¶i lµ®Æc tÝnh cè h÷u cña ®èi t−îng. Trong t− duy ph−¬ng ph¸p luËn cña Weber, hiÓu g¾n liÒn víi viÖc x©y dùngc¸c ®iÓn h×nh lý t−ëng (ideal types). Häc thuyÕt cña Richkert vÒ c¸c kh¸i niÖm lµnh÷ng ph−¬ng tiÖn ®Ó kh¾c phôc tÝnh mu«n h×nh mu«n vÎ cña thùc t¹i, ë Weber häcthuyÕt nµy ®· ®−îc khóc x¹ mét c¸ch ®éc ®¸o trong kh¸i niÖm ®iÓn h×nh lý t−ëng.X©y dùng ®iÓn h×nh lý t−ëng lµ nç lùc khoa häc nh»m hiÓu thùc t¹i lÞch sö. X· héihäc lµ nh»m hiÓu ®−îc t ...