Xã hội nông nghiệp, nông dân và xã hội học nông thôn - Bùi Quang Dũng

Thành thị và nông thôn, xã hội nông dân, xã hội học nông thôn, xã hội nông nghiệp, nông dân là những nội dung chính trong bài viết "Xã hội nông nghiệp, nông dân và xã hội học nông thôn". Mời các bạn cùng tham khảo, với các bạn chuyên ngành Xã hội học thì đây là tài liệu tham khảo hữu ích.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Xã hội nông nghiệp, nông dân và xã hội học nông thôn - Bùi Quang DũngX· héi häc sè 4 (96), 2006 3 x· héi n«ng nghiÖp, n«ng d©n vµ x· héi häc n«ng th«n Bïi Quang Dòng Thµnh thÞ vµ n«ng th«n MÆc dï tû lÖ ph¸t triÓn ®« thÞ ngµy cµng t¨ng trªn ph¹m vi toµn cÇu, ®Æc biÖtlµ sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phè lín tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XIX, nh−ng ®asè d©n c− trªn thÕ giíi ®Òu ®ang sèng ë n«ng th«n vµ ë phÇn lín c¸c quèc gia trªn thÕgiíi, sè d©n n«ng th«n vÉn lµ chñ yÕu. T¹i c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn, d©n sè n«ng th«ntiÕp tôc t¨ng, trong khi ë nh÷ng n−íc cã thu nhËp cao, m« h×nh nµy ®· thay ®æi trongnh÷ng thËp niªn gÇn ®©y. Nh÷ng minh häa sau ®©y sö dông ®Þnh nghÜa cña mét sè quèc gia vÒ n«ng th«nvµ ®« thÞ. ë Anh vµ xø Wales, vµo n¨m 1851 cßn ch−a ®Çy mét nöa sè d©n n«ng th«n,th× tõ n¨m 1921 duy tr× t−¬ng ®æi æn ®Þnh con sè 20% do gia t¨ng sè l−îng c− d©n n«ngth«n g¾n liÒn víi viÖc t¨ng d©n sè tæng thÓ. T¹i Mü, c− d©n n«ng th«n chØ cßn gÇn 50%vµo n¨m 1920 vµ 30% n¨m 1960, d©n sè n«ng th«n t¨ng dÇn cho tíi n¨m 1940 råi sau®ã duy tr× kh¸ æn ®Þnh. T¹i Brazin, n−íc chiÕm 1/3 d©n c− trong sè 20 n−íc ch©u MüLa tinh, tû lÖ phÇn tr¨m n«ng th«n gi¶m tõ 68,8% n¨m 1940 xuèng 54,9% n¨m 1960;cïng thêi gian ®ã, sè l−îng c− d©n n«ng th«n t¨ng lªn 10 triÖu ng−êi. T¹i Ên §é, mÆcdï d©n c− ®« thÞ t¨ng lªn ®¸ng kÓ, n¨m 1961 vÉn cßn 82% d©n sè n«ng th«n; d©n sèn«ng th«n t¨ng ®Õn 61 triÖu trong thËp kû tr−íc ®Êy, trong khi d©n sè ®« thÞ t¨ng 16triÖu. (Olaf F. Larson, 1972). Sù tËp trung c− d©n n«ng th«n ë c¸c n−íc thu nhËp thÊp vµ tÇm quan trängcña x· héi n«ng th«n trong c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi khiÕn cho viÖc hiÓuvÒ x· héi n«ng th«n vµ c¸c mèi t−¬ng t¸c cña nã víi x· héi ®« thÞ ngµy cµng cã ýnghÜa. NhiÒu n¨m tr−íc ®©y, giíi nghiªn cøu th−êng nhÊn m¹nh vµo nh÷ng tiªuchuÈn tèi thiÓu vµ cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh mét x· héi n«ng th«n. Tuy nhiªn, mét sènghiªn cøu ®· ph¸t hiÖn thÊy r»ng nhiÒu ®Æc tr−ng vèn ®−îc g¾n cho x· héi n«ngth«n còng cã thÓ t×m thÊy ë thµnh thÞ; c¸c mèi quan hÖ nhãm s¬ cÊp cã tÝnh chÊt c¸nh©n gÇn gòi lµ mét vÝ dô. Cã rÊt nhiÒu lý do dÉn tíi sù gi¶m thiÓu nh÷ng kh¸c biÖtn«ng th«n-®« thÞ: nh÷ng trao ®æi gi÷a c− d©n n«ng th«n vµ ®« thÞ th«ng qua di d©nquy m« lín, ¶nh h−ëng cña truyÒn th«ng ®¹i chóng, sù ®éc lËp ngµy cµng lín cña nÒnkinh tÕ n«ng th«n t¸ch khái ®« thÞ, vµ nh÷ng kiÓu liªn kÕt hÖ thèng, v.v… Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn4 X· héi n«ng nghiÖp, n«ng d©n vµ x· héi häc n«ng th«n MÆc dï thuËt ng÷ “n«ng th«n”, vÒ mÆt thùc nghiÖm, th−êng hµm nghÜanh÷ng c− d©n sèng ë c¸c vïng cã mËt ®é thÊp, nh−ng hiÖn nay viÖc ph©n biÖt n«ngth«n-®« thÞ ®· cã nh÷ng thay ®æi lín. ThËm chÝ ng−êi ta cßn ch−a thèng nhÊt ®−îcvíi nhau vÒ nh÷ng ®Æc tÝnh b¶n chÊt nh»m ph©n biÖt mét céng ®ång n«ng th«n víicéng ®ång ®« thÞ. Ch¼ng h¹n, Denis Perreaul cho r»ng kh«ng nªn ph©n biÖt n«ngth«n vµ ®« thÞ nh− hai sù kiÖn nghiªn cøu t¸ch biÖt nhau, sù ®èi lËp nµy chØ cã ýnghÜa hÕt søc t−¬ng ®èi, nã xuÊt ph¸t tõ mét kh¸i niÖm kh«ng gian, mét sù ph©nchia cã tÝnh chÊt ®Þa lý h¬n lµ mét quan ®iÓm ph©n tÝch (Perreaul D. 1989). Trªnthùc tÕ, “n«ng th«n” ®−îc ®Þnh nghÜa d−íi d¹ng mét hay nhiÒu nh÷ng thuéc tÝnh®Þnh l−îng, hay c¸c thuéc tÝnh ®Þnh tÝnh, hoÆc c¶ hai thuéc tÝnh ®ã. C¸c vÊn ®Ò vÒph−¬ng ph¸p luËn vµ lý thuyÕt trong ®Þnh nghÜa vÒ kh¸i niÖm “n«ng th«n” t−¬ng tùnh− khi ®Þnh nghÜa vÒ “®« thÞ” vµ khi sö dông nh÷ng kiÓu lo¹i nãi chung. TÊt c¶ c¸c®Æc tr−ng vÒ nghÒ nghiÖp, nh©n khÈu häc, sinh th¸i häc, x· héi, tæ chøc vµ v¨n hãa®−îc dïng nh− ®Þnh nghÜa thuéc tÝnh vÒ x· héi n«ng th«n. §èi víi Sorokin vµ Zimmerman (1929), nguyªn t¾c ®Ó ph©n biÖt n«ng th«n -®« thÞ lµ ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp (n«ng nghiÖp). Hai häc gi¶ nµy cho r»ng n«ng nghiÖpdÉn theo mét lo¹t nh÷ng kh¸c biÖt vÒ mÆt ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng t−¬ng ®èi bÊt biÕngi÷a c¸c céng ®ång n«ng th«n vµ ®« thÞ, mµ phÇn lín trong sè ®ã cã liªn quan hayt−¬ng t¸c víi nhau. Bagby ®Ò nghÞ ®Þnh nghÜa thµnh thÞ nh− nh÷ng “khu d©n c−trong ®ã nhiÒu ng−êi d©n kh«ng s¶n xuÊt thùc phÈm” (DÉn l¹i Toynbee, 2002: 26).Tøc lµ n«ng th«n sÏ cã c¸i nghÜa ng−îc l¹i víi ®Þnh nghÜa nµy, ®ã lµ n¬i c− tró cñanhiÒu ng−êi s¶n xuÊt thùc phÈm. Tuy nhiªn, viÖc sö dông nghÒ nghiÖp nh− mét tiªuchuÈn ®Þnh nghÜa cho x· héi n«ng th«n kh«ng ®−îc ®«ng ®¶o giíi nghiªn cøu chÊpnhËn. NhiÒu ý kiÕn cho r»ng nh÷ng thay ®æi x· héi th−êng b¾t nguån tõ nh÷ng n«ngd©n sèng lÉn víi c− d©n phi n«ng nghiÖp t¹i n«ng th«n, hay nh÷ng ng−êi theo ®uæic¸c nghÒ phi n«ng nghiÖp ë c¸c ®« thÞ. T−¬ng tù, ng−êi thî m¸y n«ng d©n hay c¸cthµnh viªn trong gia ®×nh anh ta cã thÓ cã mét nghÒ phi n«ng nghiÖp. HiÖn nay giíi nghiªn cøu vµ nh÷ng ng−êi lËp chÝnh s¸ch sö dông chñ yÕu haibiÕn sè vÒ nh©n khÈu- quy m« vµ mËt ...