Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá sự phát triển con người cấp tỉnh qua thực tế tỉnh Thái Nguyên

Lý luận về phát triển con người (PTCN) do UNDP lượng hóa đánh dấu một mốc quan trọng trong việc đưa các quan điểm lý thuyết ứng dụng trong thực tiễn, tạo ra bước ngoặt trong việc đưa con người trở thành nhân tố trung tâm của học thuyết phát triển. Thành tựu lớn nhất của Việt Nam là đồng hành cùng UNDP trong việc soạn thảo các HDR (Human Development Report).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá sự phát triển con người cấp tỉnh qua thực tế tỉnh Thái Nguyên Vũ Vân Anh Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 87(11): 89 - 93 XÂY DỰNG BỘ TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI CẤP TỈNH QUA THỰC TẾ TỈNH THÁI NGUYÊN Vũ Vân Anh* Trường Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên TÓM TẮT Lý luận về phát triển con người (PTCN) do UNDP lượng hóa đánh dấu một mốc quan trọng trong việc đưa các quan điểm lý thuyết ứng dụng trong thực tiễn, tạo ra bước ngoặt trong việc đưa con người trở thành nhân tố trung tâm của học thuyết phát triển. Thành tựu lớn nhất của Việt Nam là đồng hành cùng UNDP trong việc soạn thảo các HDR (Human Development Report), làm cơ sở cho việc đưa HDI (Human Development Index) trở thành chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội (KTXH) trong các văn bản của Đảng (văn kiện Đại hội IX, X, XI), các chiến lược phát triển KTXH giai đoạn 2011-2015 và tầm nhìn 2020. Từ việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn HDI để vận dụng vào tỉnh Thái Nguyên, chúng tôi đã phân tích HDI cho tỉnh này bằng hai cách tiếp cận: (i) Tiếp cận tính HDI cấp tỉnh trên cơ sở tính các trị số tương ứng từ các cấp cơ sở (huyện, thành phố, thị xã) theo phương pháp của UNDP; (ii) Tính toán HDI mở rộng trên cơ sở dữ liệu chỉ tiêu: thu nhập thực tế bình quân đầu người, chỉ tiêu giáo dục trên cơ sở số học sinh THPT trên tổng số học sinh, chỉ tiêu y tế trên cơ sở số bác sỹ và số giường bệnh trên vạn dân. Biểu tổng hợp bằng cách cho điểm mức cao, trung bình, thấp tương ứng 3-2-1. Từ khóa: “phát triển con người”,“tiêu chí”,“Thái Nguyên”,“HDI”,“chỉ tiêu mở rộng”.  ĐẶT VẤN ĐỀ Con người là vốn quý nhất, là mục tiêu phải hướng tới của mọi hoạt động kinh tế -xã hội của mỗi quốc gia, địa phương trong đó có Thái Nguyên. Sự phát triển con người một cách bền vững đòi hỏi phải phát triển nhiều mặt, phát triển toàn diện từ thể chất đến tinh thần, trí tuệ đến sự phát triển và hoàn thiện nhân cách. Để đánh giá sự phát triển con người cấp tỉnh nói chung và tỉnh Thái Nguyên nói riêng cần dựa trên bộ tiêu chí cụ thể. Do vậy “Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá sự phát triển con người cấp tỉnh qua thực tiễn tỉnh Thái Nguyên” sẽ tạo nền tảng cơ sở cho những đánh giá quan trọng về phát triển con người tỉnh Thái Nguyên, ngoài ra nó góp phần cung cấp luận cứ cho việc chuẩn bị Văn kiện Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVIII, sau là đề xuất giải pháp nâng cao chỉ số HDI của tỉnh và là cơ sở quan trọng để xây dựng chiến lược phát triển toàn diện con người tỉnh Thái Nguyên. KHÁI NIỆM PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI  Từ những năm 1990, các nhà nghiên cứu, các nhà hoạch định và tư vấn chính sách, các nhà thực thi chính sách đã có nhận thức tốt hơn và đồng thuận cao hơn về tầm quan trọng của sự phát triển con người. Như được định nghĩa trong Báo cáo phát triển con người toàn cầu đầu tiên của UNDP năm 1990, khái niệm về phát triển con người (PTCN) là: “Phát triển con người là quá trình mở rộng sự lựa chọn cho con người. Điều quan trọng nhất của phạm vi lựa chọn rộng lớn đó là để con người sống một cuộc sống dài lâu và khoẻ mạnh, được giáo dục và được tiếp cận đến các nguồn lực cần thiết cho một mức sống cao”.[1, tr.60] Khái niệm PTCN đề cập đến ba khía cạnh được coi là mục tiêu của PTCN, đó là lựa chọn một cuộc sống dài lâu và khỏe mạnh (về y tế), được giáo dục (về giáo dục), được tiếp cận đến các nguồn lực cần thiết cho một mức sống cao (về kinh tế). Năm 1990 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong quá trình khẳng định vai trò chủ thể - động lực – mục tiêu của con người trong phát triển. Khái niệm PTCN đã chính thức Tel: 0912 687173, Email: vac_03061982@yahoo.com Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 89 http://www.lrc-tnu.edu.vn Vũ Vân Anh Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ được lượng hóa bằng việc tính toán và công bố xếp hạng chỉ số PTCN – HDI cho các quốc gia và vùng lãnh thổ qua các HDR do UNDP soạn thảo. CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI Để đo lường kết quả đánh giá PTCN, báo cáo phát triển con người năm 1990 và các báo cáo tiếp theo của UNDP đã đưa ra một loạt chỉ số. Chỉ số tổng hợp nhất được đưa ra từ năm 1990 (và được hiệu chỉnh lại năm 1999) là chỉ số phát triển con người (HDI). Hiện nay trong các báo cáo PTCN, số lượng các chỉ số được đo đạc đã bổ sung thêm nhiều, báo cáo năm 2005 và 2006 đã xuất hiện gần 100 chỉ số, song khi tính toán người ta vẫn quy về ba chỉ số cơ bản (điều kiện sống, năng lực sinh thể và năng lực tinh thần), phản ánh ba mặt cơ bản của sự PTCN. Các chỉ số khác trên thực tế chỉ là bổ sung nhằm làm rõ những khía cạnh, sắc thái khác nhau của ba chỉ số cơ bản, đó là: - Chất lượng cuộc sống được phản ánh qua chỉ số kinh tế đo bằng thu nhập quốc dân bình quân đầu người tính theo sức mua tương đương. (chỉ tiêu IGDP ); - Năng lực sinh thể được phản ánh qua chỉ số tuổi thọ đo bằng tuổi thọ trung bình của toàn bộ cư dân (chỉ tiêu I tuổi thọ); - Năng lực tinh thần được phản ánh qua chỉ số giáo dục được đo bằng tỷ lệ người lớn biết chữ với trọng số 2/3 và tỷ lệ nhập học các cấp với trọng số ...