Xây dựng cơ sở khoa học và đề xuất các tiêu chí phân loại các lưu vực sông của Việt Nam trên quan điểm bảo vệ môi trường - GS.TS. Ngô Đình Tuấn

Nội dung bài viết "Xây dựng cơ sở khoa học và đề xuất các tiêu chí phân loại các lưu vực sông của Việt Nam trên quan điểm bảo vệ môi trường" hệ thống hóa các tiêu chí phân loại các lưu vực sông theo quan điểm địa lý và quản lý. Từ đó đề xuất các tiêu chí phân loại các lưu vực sông của Việt Nam trên quan điểm bảo vệ môi trường với 4 cấp sông: Lành mạnh, khỏe, trung bình, yếu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Xây dựng cơ sở khoa học và đề xuất các tiêu chí phân loại các lưu vực sông của Việt Nam trên quan điểm bảo vệ môi trường - GS.TS. Ngô Đình TuấnX©y dùng c¬ së khoa häc vµ ®Ò xuÊt c¸c tiªu chÝ ph©n lo¹i c¸c lu vùc s«ng cña ViÖt Nam trªn quan ®iÓm b¶o vÖ m«i trêng GS. TS Ng« §×nh TuÊnTãm t¾t: Bµi b¸o hÖ thèng ho¸ c¸c tiªu chÝ ph©n lo¹i c¸c lu vùc s«ng theoquan ®iÓm ®Þa lý vµ qu¶n lý. Tõ ®ã t¸c gi¶ ®Ò xuÊt tiªu chÝ ph©n lo¹i c¸c luvùc s«ng ViÖt Nam trªn quan ®iÓm b¶o vÖ m«i trêng víi 4 cÊp s«ng: Lµnhm¹nh, khoÎ, trung b×nh, yÕu.I. Tæng quan vÒ c¸c tiªu chÝ ph©n lo¹i c¸c lu vùc s«ngcña ViÖt Nam Ph©n lo¹i c¸c lu vùc s«ng cña ViÖt Nam hiÖn cã nhiÒu hÖ thèng tiªuchÝ. Mçi hÖ thèng sÏ ®a ra mét sè cÊp lo¹i s«ng kh¸c nhau. Song suy chocïng c¸c hÖ thèng tiªu chÝ ®ã xuÊt ph¸t tõ hai nhãm quan ®iÓm kh¸c nhau:“§Þa lý vµ Qu¶n lý”. Quan ®iÓm b¶o vÖ m«i trêng còng thuéc nhãm quan®iÓm qu¶n lý Tµi nguyªn níc. §¹i biÓu cho quan ®iÓm §Þa lý lµ NguyÔn V¨n¢u víi cuèn S«ng ngßi ViÖt Nam (1997). §¹i biÓu cho quan ®iÓm Qu¶n lý Tµinguyªn níc lµ Ng« §×nh TuÊn víi Gi¸o tr×nh cao häc Tµi nguyªn níc ViÖtNam vµ c©n b»ng níc hÖ thèng (1992 - 1998) vµ Qu¶n lý tæng hîp Tµinguyªn níc (1998 - 2004). Níc ta cã c¶ th¶y 2360 s«ng cã L ≥ 10km [5] (bao gåm c¶ s«ng ë c¸ch¶i ®¶o vµ vïng ®ång b»ng) song chØ cã 109 hÖ thèng s«ng lín, bÐ. (TheoPhan Kú Nam [6] cã 2864 s«ng)1. Ph©n lo¹i trªn quan ®iÓm ®Þa lý, theo c¸c tiªu chÝ sau:a. S«ng chÝnh víi sè phô lu [4]1) C¸c s«ng kh«ng cã phô lu hay cã phô lu qu¸ nhá: cã 43 s«ng chiÕm tíi40,56% tæng sè c¸c s«ng vµ hÖ thèng s«ng (Theo TrÇn TuÊt [5] cã 106 hÖthèng s«ng lín, bÐ)2) C¸c hÖ thèng s«ng cã 1 - 10 phô lu: gåm 38 s«ng chiÕm tíi 35,85% tængsè s«ng suèi.3) C¸c hÖ thèng s«ng cã 10 - 50 phô lu: cã 16 s«ng chiÕm kho¶ng 15,1%.4) C¸c hÖ thèng s«ng cã kho¶ng 50 - 100 phô lu: cã 3 s«ng, chiÕm 2,83%.5) C¸c hÖ thèng s«ng cã 100 - 200 phô lu: cã 3 s«ng vµ chiÕm 2,83% s«ng.6) C¸c hÖ thèng s«ng cã 200 - 500 phô lu: chØ cã 1 s«ng chiÕm 0,94%. 17) C¸c hÖ thèng s«ng cã trªn 500 phô lu: cã 2 s«ng, chiÕm kho¶ng 1,88%.b. S«ng chÝnh víi c¸c cÊp phô lu [4]1) C¸c s«ng kh«ng hay cã phô lu qu¸ nhá: cã 43 s«ng (nh môc a).2) C¸c hÖ thèng s«ng cã tíi phô lu cÊp 1: cã 24 s«ng, chiÕm kho¶ng 22,64%tæng sè s«ng vµ hÖ thèng s«ng (106).3) C¸c hÖ thèng s«ng cã tíi phô lu cÊp 2: cã 20 s«ng, chiÕm tíi 18,86%.4) C¸c hÖ thèng s«ng cã tíi phô lu cÊp 3: cã 10 s«ng, chiÕm kho¶ng 9,43%.5) C¸c hÖ thèng s«ng cã tíi phô lu cÊp 4: cã 7 hÖ thèng, chiÕm kho¶ng 6,6%.6) C¸c hÖ thèng s«ng cã tíi phô lu cÊp 5: kh«ng cã.7) C¸c hÖ thèng s«ng cã tíi phô lu cÊp 6: cã 2 s«ng, chiÕm kho¶ng 1,88%.c. C¸c cÊp s«ng theo lu lîng níc trung b×nh nhiÒu n¨m (Q0 m3/s) [4]1) S«ng lín: Víi Q0 ≥ 10000m3/s, Cã 1 s«ng.2) S«ng kh¸ lín: Víi Q0 = 1000 - 10000m3/s, Cã 3 s«ng.3) S«ng trung b×nh: Víi Q0 = 100 - 1000m3/s, Cã 18 s«ng.4) S«ng kh¸ nhá: Víi Q0 = 10 - 100m3/s, Cã 56 s«ng.5) S«ng nhá: Víi Q0 = 1 - 10m3/s, Cã 20 s«ng. Ngoµi ra cã thÓ cßn cÊp s«ng rÊt nhá víi Q0 ≤ 1m3/s. Phan Kú Nam [6] chia c¸c s«ng thµnh 6 cÊp: nhá nhÊt cã Q0  50m3/schiÕm 98 % sè s«ng. CÊp lín nhÊt víi Q0 >1000m3/s chiÕm 0,02% sè s«ng.d. CÊp s«ng theo tû sè ®Æc trng chÕ ®é níc C [4] Qmax0 Lu lîng ®Ønh lò lín nhÊt b×nh qu©n nhiÒu n¨m C =  =  Qmin0 Lu lîng nhá nhÊt b×nh qu©n nhiÒu n¨m1) S«ng lín: Víi C < 30.2) S«ng kh¸ lín: C = 30 – 100.3) S«ng trung b×nh: Víi C = 100 - 300.4) S«ng kh¸ nhá: Víi C = 300 - 1000.5) S«ng nhá: Víi C > 1000. Ngoµi ra, cã c¸c s«ng rÊt nhá víi C > 3000e. CÊp s«ng theo chiÒu dµi dßng s«ng [4]1) S«ng lín: Víi chiÒu dµi dßng ch¶y (L) lín h¬n 1000km, Cã 3 s«ng.2) S«ng kh¸ lín: Víi L = 500 - 1000km, Cã 3 s«ng.3) S«ng trung b×nh: Víi L = 100 - 500km, Cã 54 s«ng. 24) S«ng kh¸ nhá: Víi L = 50 - 100km, Cã 125 s«ng, chiÕm kho¶ng 5,3%trong tæng sè s«ng suèi (2360).5) S«ng nhá: Víi L = 10 - 50km, cã tíi 2175 s«ng, tøc lµ kho¶ng 92,1% tængsè s«ng ngßi, trong ®ã sè s«ng cã L = 10 - 20km còng ®· tíi 1551 vµ chiÕmtíi 65,6%. Cuèi cïng lµ c¸c s«ng rÊt nhá víi L < 10km kh«ng thèng kª. Phan Kú Nam [6] chia c¸c s«ng thµnh 7 cÊp theo L. CÊp ng¾n nhÊtL=10-30km chiÕm 85% sè s«ng, cÊp dµi nhÊt L>400km chiÕm 0,20%.g. CÊp s«ng theo diÖn tÝch lu vùc (F) [4]1) S«ng lín: Víi diÖn tÝch lu vùc (F) ≥ 100000km2, Cã 2 s«ng.2) S«ng kh¸ lín: Víi F = 10000 - 100000km2, Cã 12 s«ng.3) S«ng trung b×nh: Víi F = 1000 - 10000km2, Cã 80 s«ng.4) S«ng kh¸ nhá: Víi F = 100 - 1000km2, Cã 538 s«ng.5) S«ng nhá: Víi F = 10 - 100km2, gåm 1728 s«ng, chiÕm tíi 73,2% tæng sè. Ngoµi ra cßn cÊp s«ng rÊt nhá víi F < 10km2. ...