Xứ Đàng Trong năm 1621 – Phần 2

Đất đai phì nhiêu Người ta dễ dàng nhận thấy là nước lụt đã làm cho đất đai ở xứ Đàng Trong phì nhiêu, như chúng tôi vừa nói. Tuy nhiên, tôi thấy còn phải kể nhiều sự đặc biệt khác nữa. Nước lụt làm cho đất mầu mỡ và phì nhiêu nên mỗi năm có ba vụ lúa 1, đầy đủ và dồi dào đến nỗi không ai phải lam lũ vất vả để sinh sống, ai cũng sung túc. Quanh năm có rất nhiều và có đủ thứ trái cây như ở Ấn Độ, vì xứ Đàng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Xứ Đàng Trong năm 1621 – Phần 2 Xứ Đàng Trong năm 1621 – Phần 2Chương 3: Đất đai phì nhiêuNgười ta dễ dàng nhận thấy là nước lụt đã làm cho đất đai ở xứ Đàng Trongphì nhiêu, như chúng tôi vừa nói. Tuy nhiên, tôi thấy còn phải kể nhiều sựđặc biệt khác nữa.Nước lụt làm cho đất mầu mỡ và phì nhiêu nên mỗi năm có ba vụ lúa 1, đầyđủ và dồi dào đến nỗi không ai phải lam lũ vất vả để sinh sống, ai cũng sungtúc.Quanh năm có rất nhiều và có đủ thứ trái cây như ở Ấn Độ, vì xứ ĐàngTrong có cùng khí hậu như ở Ấn. Nhưng đặc biệt là cam ở Đàng Trong tráilớn hơn ở Châu Âu to và rất ngọt. Vỏ rất dể bóc, mềm và ngon, cam có thểăn được cả vỏ lẫn ruột và có mùi vị thơm như trái chanh 2 ở Ý. Ở đây ngườita cũng thấy một số trái khác người Bồ gọi là chuối, người khác gọi là vả AnĐộ. Theo ý tôi thì không xác đáng vì ở An không có cây nào được gọi là vả,và cây ở Đàng Trong không có gì giống cây vả của chúng ta, về thân câycũng như về trái. Về thân cây thì nó giống như cây chúng ta gọi là “lúa mìThổ Nhĩ Kỳ” tuy cao lớn hơn, là rất dài và rất to bản, đến độ chỉ cần hai lácũng đủ để có thể che một người từ chân đến đỉnh đầu và bao quanh cảngười. Do đó mà có người muốn gọi cây này là “cây vườn địa đàng” vàAđam đã lấy lá của nó để che giấu sự trần truồng của mình 3. Cây này trổngay trên ngọn một buồng gồm hai mươi, ba mươi hay bốn mươi trái cộtchặt với nhau, mỗi trái về hình thù, bề dài và độ lớn, đều giống trái chanhthông thường ở Ý. Khi trái chưa hoàn toàn chín thì vỏ xanh và sau đó trởnên vàng giống hệt như chanh. Không cần dùng dao để bổ hay gọt vỏ, ngườita lột vỏ rất dễ dàng như bóc đâu mới hái. Mùi thì rất thơm, ruột vàng và khácứng chắc như một trái lê bergam chín muồi của ta, dễ tan trong miệng. Dođó không thể nói là nó giống cây vả của chúng ta được, trừ vị thơm ngon vàdịu ngọt. Cũng còn một thứ trái khác thuộc loại này, người ta sấy và ngâmrượu 4. Hàng năm, sau khi cây có trái, sẽ héo đi và một nhánh con trổ ở gốcđể cho năm sau. Ở Ý chúng ta gọi là cây vả An Độ, nhưng thực ra không cógì giống về cây cũng như về trái chuối này. Bây giờ chúng tôi nói tới cây(chúng ta gọi là cây vả An Độ, nhưng không phải là cây người ta thấy ởnhững miền này).Trái này có rất nhiều ở hầu hết các tỉnh An Độ, nhưng ở Đàng Trong cònmột thứ không thấy ở Trung Quốc cũng như ở khắp An Độ. Trái nó to, nhưtrái chanh lớn nhất ở Ý và to đến nỗi chỉ cắn một trái cũng đủ no. Ruột thìtrắng và có rất nhiều hạt nhỏ đen và tròn, người ta nhai lẫn với ruột. Các hạtnày có vị thơm ngon và rất tốt cho dạ dày.Ở Đàng Trong cũng còn một loại trái cây nữa, tôi không thấy có ở An Độ,người ta gọi là cam 5. Về hình thù và chất vỏ, nó giống như lựu của ta,nhưng ruột bên trong hơi lỏng phải dùng thìa để múc và có vị thơm và cómàu gần giống trái sơn trà chín.Họ cũng có thứ giống như trái anh đào của ta, nhưng mùi vị thì lại như tráinho theo tiếng họ gọi là gnoo.Họ không thiếu dưa, nhưng không ngon bằng dưa của ta, nên phải ăn vớiđường hay mật. Dưa gang hay dưa nước, như nhiều người gọi, rất to và rấttuyệt.Có một trái gọi là mít. Trái này cũng có ở Ấn Độ, nhưng không ngon bằngtrái ở Đàng Trong. Trái mọc ở trên một cây cao như cây hồ đào và cây dẻcủa ta, nhưng gai thì dài hơn nhiều. Trái to như trái bí ngô lớn ở Ý và chỉcần một trái cũng đủ cho một người vác. Bề ngoài nó có hình thù của mộtnón thông, nhưng ruột thì dịu và mềm. Bên trong thì đầy những múi vàng cóhột dẹp và tròn như đồng tiền ở Ý hay đồng “teston” (ở Pháp). Ở giữa mỗimúi có hạt 6 người ta bỏ đi không ăn. Có hai loại7, một loại người Bồ gọi là“giaca barca”, dóc hột, ruột cứng. Loại thứ hai không dóc hột và ruột khôngcứng bằng, rất mềm và nát như keo. Mùi vị của cả hai loại này rất ngon gọilà sầu riêng chúng tôi sẽ nói sau đây.Trái “durion” (sầu riêng) là một trong những trái ngon nhất hoàn cầu, khôngthấy có ở đâu trừ ở Malacca, Bornéô và mấy đảo xung quanh. Không có gìđể nói giữa cây này và cây mít. Bên ngoài, trái này cũng giống trái mít vàtrái thông của ta, cả về kích thước cũng như độ cứng của vỏ. Còn thịt thìbám vào hột như keo, rất trắng, còn mùi vị thì giống như món đông hạnhnhân của người Ý 8. Thịt và nước ngọt của nó được chứa trong mười haymười hai ngăn nhỏ, mỗi ngăn có nhiều múi thịt trắng bọc quanh hột, to bằnghạt dẻ lớn nhất của ta. Khi mở ra thì xông mùi khó chịu như mùi hành thối,nhưng ở trong thì không có mùi và lại rất thơm ngon. Tôi kể ở đây một câuchuyện xảy ra trước mắt tôi. Số là có một người muốn cho một giáo sĩ caocấp mới tới Malacca thưởng thức trái này và không báo trước. Ông mở mộttrái ngay trước mặt vị giáo chủ. Mùi khá nặng và khó chịu xông ra làm chogiáo chủ ghê sợ và nản không dùng được. Nhưng lúc ngồi vào bàn tiệc,trong các món ăn có một món chỉ toàn là trái cây có mùi vị thơm giống mónđông hạnh nhân làm cho giáo chủ dễ lầm cũng như bất cứ ai chưa được biếttrước. Ông vừa đưa tay lấy một miếng th ...