Bài giảng Môi trường trong xây dựng: Phần 1

Bài giảng Môi trường trong xây dựng: Phần 1 cung cấp cho người đọc những kiến thức như: Môi trường và tài nguyên; sinh thái học và các hệ sinh thái; ô nhiễm môi trường. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Môi trường trong xây dựng: Phần 1 PGS.TS TRẦN CÁT TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC ĐÀ NẴNG BÀI GIẢNG MÔI TRƯỜNG TRONG XÂY DỰNG ĐÀ NẴNG, 2008 CHƯƠNG 1. MÔI TRƯỜNG VÀ TÀI NGUYÊN 1.1. CÁC ĐỊNH NGHĨA VỀ MÔI TRƯỜNG (MT) Định nghĩa khái quát và phổ biến trên thế giới: “MT của một vật thể hoặc một sự kiện là tổng hợp các điều kiện bên ngoài có liên quan đến vật thể và sự kiện đó”. Bất cứ một vật thể, một sự kiện nào cũng đều tồn tại và diễn biến trong một MT nhất định. Khi nghiên cứu về các cơ thể sống người ta đưa ra định nghĩa về MT sống của các cơ trhể sống. Đó là : “Tổng hợp các điều kiện bên ngoài có liên quan đến sự sống và sự phát triển của các cơ thể sống đó”. Về môi trường sống của con người, có nhiều định nghĩa. Dưới đây sẽ nêu lên hai định nghĩa được sử dụng nhiều ở nước ta: 1) Của UNESCO (1981): “MT là toàn bộ các hệ thống tự nhiên và các hệ thống nhân tạo, những cái hữu hình dưới dạng vật thể hoặc phi vật thể (phong tục, tập quán, niềm tin …), trong đó con người sinh sống và bằng lao động của minh khai thác các tài nguyên thiên nhiên và nhân tạo nhằm thoả mãn nhu cầu của con người”. 2) Luật BVMT của CHXHCN Việt Nam (29/11/2005): “MT bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo bao quanh con người, có ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và sinh vật”. Các định nghĩa trên đã khẳng định MT sống của con người không chỉ là nơi tồn tại, sinh trưởng và phát triển cho một thực thể sống là con người (trong phạm vi môi trường tự nhiên - MTTN) mà còn là 'khung cảnh của cuộc sống, của lao động và sự vui chơi giải trí cùng những nhân tố phát triển trí tuệ của con người, do chính mối quan hệ giữa con người với con người tạo ra (môi trường xã hội - MTXH). 1.2. PHÂN LOẠI VÀ CẤU TRÚC MT MT được phân loại theo các thành phần cơ bản, theo mục đích và nội dung nghiên cứu hoặc theo nghĩa rộng hay hẹp. 1) Theo các thành phần cơ bản, cấu trúc MT được phân thành ba thành phân vật lý (vô sinh) và một thành phần sinh học (hữu sinh): a) Thạch quyển (Lithosphere:) chỉ lớp vỏ trái đất dày 60-70 km trên phần lục địa và 2-8km dưới đáy đại dương. Thành phần hoá học, tính chất lý học của thạch quyển ảnh hưởng rất cơ bản đến cuộc sống con người, đến sự phát triển sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp và duy trì cuộc sống hoang dã. Tuy nhiên do tính chất tương đối ổn định của nó so với các thành phần khác nên trong nhiều chương trình giám sát MT ở quy mô toàn cầu (GEMS) cũng như quy mô từng quốc gia việc quy định các tiêu chuẩn chất lượng liên quan đến thạch quyển là không thống nhất và không bắt buộc giám sát với tất cả mọi nơi. b) Thuỷ quyển (Hydrosphere): là phần nước của trái đất, bao gồm đại dương, sông suối, hồ ao, nước ngầm, băng tuyết, hơi nước trong đất và trong không khí. Thủy quyển đóng vai trò không thể thiếu được trong việc duy trì cuộc sống con người, các loài động thực vật và trong việc cân bằng khí hậu toàn cầu. c) Khí quyển (Atmosphere): là lớp không khí bao bọc xung quanh trái đất. Khí quyển đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc duy trì sự sống nói chung và quyết định đến tính chất khí hậu thời tiêt của quả đất. Do không khí và nước là các thành phần linh động, dễ biến đổi, luân chuyển, lan truyền, tác động trong khu vực rộng lớn nên việc giám sát mức độ ô nhiễm của chúng là bắt buộc trong hệ thống GEMS của LHQ. Hầu hết các quốc gia đều có mạng lưới quan trắc, giám sát các loại MT này. Ba quyển trên là các thành phần vật lý vô sinh, được cấu thành từ các nguyên tố vật chất và chứa đựng năng lượng dưới các dạng khác nhau như thế năng, cơ năng, quang năng, hoá năng, điện năng v.v… d) Sinh quyển (Biosphere): là các thành phần có tồn tại sự sống. Sinh quyển bao gồm các cơ thể sống và những bộ phận của thạch quyển, thuỷ quyển và khí quyển. Có thể viết: Sinh quyển = các cơ thể sống + thạch, thuỷ và khí quyển. Sinh quyển bao phủ từ vùng núi cao đến đáy đại dương, cả lớp dưới của khí quyển và lớp trên của thạch quyển. Sinh quyển bao gồm các thành phần vô sinh và hữu sinh, quan hệ chặt chẽ và tương tác phức tạp với nhau. Sinh quyển không thể tách rời khỏi các thành phần khác mà luôn chịu tác động của việc thay đổi tính chất lý, hoá học của các thành phần đó. Khác với các thành phần vật chất vô sinh, trong sinh quyển ngoài vật chất và năng lượng còn có thông tin sinh học với tác dụng duy trì cấu trúc và cơ chế tồn tại và phát triển của các vật sống. Dạng thông tin phức tạp nhất và phát triển cao nhất là trí tuệ con người, nó đang tác động ngày càng mạnh mẽ đến sự tồn tại và phát triển của Trái đất. Những biến đổi to lớn trên hành tinh chúng ta hiện nay cũng như những hoạt động của con người trong vũ trụ đều do trí tuệ con người tạo ra. Vì vậy, ngày nay người ta thừa nhận có sự tồn tại một quyển mới là “Trí quyển” (Noosphere), bao gồm các bộ phận trong trái đất và trong vũ trụ, tại đấy có tác động của trí tuệ con người. Trí quyển chính là nơi đang xảy ra những biến động to lớn về MT mà khoa học MT đang đi sâu nghiên cứu. Trong thế kỷ 21, dự đoán sẽ xuất hiện một nền kinh tế mới có tên là 'Kinh tế trí thức' và nhiều tên gọi khác. Nền kinh tế mới được phát triển dựa trên trí thức khoa học cho nên tốc độ tăng trưởng của nó tỷ lệ thuận với tốc độ tăng trưởng của khối lượng trí thức khoa học mà loài người tích luỹ được. Người ta cho rằng, số lượng trí thức mà loài người sáng tạo ra trong thế kỷ 20 bằng tổng lượng tri thức khoa học mà loài người đã tích luỹ trong suốt lịch sử hơn 500 ngàn năm tồn tại của mình. Trong thế kỷ 21, khối lượng tri thức đó lại được nhân lên gấp bội. Do đó cần phải khôn khéo và tìm mọi cơ hội để năm lấy ngay kẻo muộn. Nếu không sẽ phải trả giá đắt cho sự phát triển của mình. 2) Theo mục đích và nội dung nghiên cứu: Khái niệm chung về MT sống của con người còn được phân thành MT thiên nhiên, MT nhân tạo và MT xã hội. a ...