Bài giảng Pháp luật đại cương: Phần 2 - ĐH Thủy Lợi

Trong phần 2 bài giảng Pháp luật đại cương nhằm cung cấp cho sinh viên và những người muốn tìm hiểu thêm về pháp luật những kiến thức pháp lý cơ bản về nhà nước và pháp luật nói chung và những nội dung pháp lý cần thiết khác thuộc các lãnh vực dân sự, hình sự, kinh tế, hành chính, hôn nhân gia đình... trong sự phân chia các ngành luật ở Việt Nam chúng ta.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Pháp luật đại cương: Phần 2 - ĐH Thủy Lợi ch−¬ng V LuËt HiÕn ph¸p vμ luËt hμnh chÝnhI. LuËt HiÕn ph¸p1. Kh¸i niÖma. §èi t−îng ®iÒu chØnh Nh÷ng quan hÖ x· héi do luËt HiÕn ph¸p t¸c ®éng tíi nh»m thiÕt lËp mét trËt tù nhÊt®Þnh gäi lµ ®èi t−îng ®iÒu chØnh cña luËt HiÕn ph¸p. §ã lµ nh÷ng quan hÖ x· héi ph¸t sinhtrong viÖc tæ chøc quyÒn lùc nhµ n−íc. Nh÷ng mèi quan hÖ ®ã cã thÓ ph©n chia thµnh c¸cnhãm sau: - C¸c quan hÖ x· héi qui ®Þnh chÕ ®é chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi cña ®Êt n−íc.Mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè ®ã cÊu thµnh hÖ thèng chÝnh trÞ, kÕt cÊu kinh tÕ, c¸c chÝnhs¸ch c¬ b¶n trong viÖc x©y dùng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸, khoa häc c«ng nghÖ... - C¸c quan hÖ x· héi c¬ b¶n gi÷a nhµ n−íc vµ c«ng d©n. §©y chÝnh lµ c¸c quan hÖ x¸c®Þnh ®Þa vÞ ph¸p lý cña c«ng d©n, quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña hä ®èi víi nhµ n−íc vµ x·héi. - C¸c quan hÖ x· héi c¬ b¶n trong lÜnh vùc tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ n−íc.§©y chÝnh lµ c¸c nguyªn t¾c nÒn t¶ng cña tæ chøc, c¬ cÊu vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµn−íc, qui ®Þnh ®Þa vÞ ph¸p lý, mèi quan hÖ qua l¹i vµ chÕ −íc lÉn nhau gi÷a c¸c bé phËntrong c¬ cÊu Êy cïng c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña nh÷ng ng−êi ®øng ®Çu trong hÖ thèng c¸cc¬ quan nhµ n−íc.b. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh Còng nh− c¸c ngµnh luËt kh¸c, luËt HiÕn ph¸p cã nh÷ng ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh nhÊt®Þnh. §ã lµ nh÷ng c¸ch thøc mµ luËt HiÕn ph¸p t¸c ®éng ®Õn c¸c quan hÖ x· héi nh»m thiÕtlËp mét trËt tù nhÊt ®Þnh. LuËt HiÕn ph¸p cã ®èi t−îng ®iÒu chØnh lµ c¸c quan hÖ x· héi cãliªn quan ®Õn viÖc tæ chøc quyÒn lùc nhµ n−íc nªn cã nh÷ng ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh ®Æcthï. Cô thÓ luËt HiÕn ph¸p ®iÒu chØnh b»ng hai ph−¬ng ph¸p sau: - B»ng c¸ch qui ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c chung mang tÝnh ®Þnh h−íng cho c¸c chñ thÓtham gia vµo quan hÖ luËt HiÕn ph¸p. B»ng ph−¬ng ph¸p nµy, luËt HiÕn ph¸p buéc c¸c chñthÓ tham gia vµo c¸c quan hÖ thuéc ®èi t−îng ®iÒu chØnh cña luËt HiÕn ph¸p ph¶i tu©n theo.§©y lµ ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh ®Æc thï cña luËt HiÕn ph¸p. VÝ dô: §iÒu 4 HiÕn ph¸p 1992qui ®Þnh: “§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lµ lùc l−îng l·nh ®¹o Nhµ n−íc vµ x· héi”. Qui ®Þnhnµy mang tÝnh nguyªn t¾c buéc c¸c c¬ quan nhµ n−íc, c¸c tæ chøc x· héi vµ mäi c«ng d©nph¶i tu©n theo, ph¶i phôc vô cho môc tiªu chÝnh trÞ cña §¶ng, kh«ng v−ît ra ngoµi ®−ênglèi, chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng.48 - B»ng c¸ch qui ®Þnh nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô cô thÓ cho c¸c chñ thÓ trong c¸c quanhÖ luËt HiÕn ph¸p. VÝ dô trong mèi quan hÖ gi÷a Quèc héi víi ChÝnh phñ trong viÖc x©ydùng kÕ ho¹ch nhµ n−íc, Quèc héi cã quyÒn ®ßi hái ChÝnh phñ ph¶i lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn®Ò nªu lªn trong dù ¸n. Quèc héi cã quyÒn söa ®æi mét phÇn hay toµn bé dù ¸n ®ã.c. Kh¸i niÖm Tõ ®èi t−îng ®iÒu chØnh vµ ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cã thÓ ®Þnh nghÜa luËt HiÕn ph¸pnh− sau: LuËt HiÕn ph¸p ViÖt Nam lµ mét ngµnh luËt chñ ®¹o trong hÖ thèng ph¸p luËtViÖt Nam, bao gåm tæng thÓ c¸c qui ph¹m ph¸p luËt ®−îc chøa ®ùng r¶i r¸c trong c¸c v¨nb¶n ph¸p luËt kh¸c nhau, tõ v¨n b¶n cã hiÖu lùc ph¸p lý cao nhÊt lµ HiÕn ph¸p cho ®Õnc¸c v¨n b¶n ph¸p lý cã hiÖu lùc ph¸p lý thÊp h¬n, nh»m ®iÒu chØnh c¸c mèi quan hÖ x· héic¬ b¶n cã liªn quan ®Õn viÖc tæ chøc quyÒn lùc nhµ n−íc n−íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜaViÖt Nam.2. VÞ trÝ cña luËt HiÕn ph¸p trong hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam LuËt HiÕn ph¸p lµ mét bé phËn hîp thµnh cña hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam. Trong hÖthèng ®ã, luËt HiÕn ph¸p cã mét vÞ trÝ ®Æc biÖt – lµ ngµnh luËt chñ ®¹o. Bëi v×: - C¸c qui ph¹m cña luËt HiÕn ph¸p hîp thµnh nh÷ng chÕ ®Þnh quan träng nhÊt cñaph¸p luËt ViÖt Nam. - C¸c chÕ ®Þnh, c¸c qui ph¹m cña luËt HiÕn ph¸p lµ c¬ së ph¸p lý cho viÖc x©y dùngmíi, söa ®æi hoÆc huû bá c¸c chÕ ®Þnh, qui ph¹m cña c¸c ngµnh luËt kh¸c. Bëi v× c¸c chÕ®Þnh nµy suy cho cïng lµ céi nguån, lµ c¬ së ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi thuéc ph¹mvi ®iÒu chØnh cña c¸c ngµnh luËt kh¸c. TÊt c¶ c¸c ngµnh luËt kh¸c khi ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi ®Òu ph¶i b¾t nguån tõnh÷ng nguyªn t¾c mµ qui ph¹m cña luËt HiÕn ph¸p ®· quy ®Þnh.3. Nguån cña luËt HiÕn ph¸p Nguån cña mét ngµnh luËt nãi chung lµ nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt trong ®ã cã quiph¹m cña ngµnh luËt ®ã. T−¬ng tù nh− vËy, nguån cña luËt HiÕn ph¸p lµ nh÷ng v¨n b¶nph¸p luËt trong ®ã cã qui ph¹m cña luËt HiÕn ph¸p. Qui ph¹m cña luËt HiÕn ph¸p cãtrong nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c nhau, do c¸c c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn banhµnh. Cô thÓ lµ: - HiÕn ph¸p 1992 lµ nguån chñ yÕu. - C¸c LuËt vµ c¸c NghÞ quyÕt do Quèc héi ban hµnh nh− “LuËt bÇu cö ®¹i biÓuQuèc héi”, “LuËt tæ chøc Quèc héi”, “LuËt tæ chøc ChÝnh phñ”… - Mét sè Ph¸p lÖnh vµ NghÞ quyÕt do Uû ban th−êng vô Quèc héi ban hµnh. - Mét sè v¨n b¶n do ChÝnh phñ, Thñ t−íng vµ c¸c thµnh viªn ChÝnh phñ ban hµnh. - Mét sè NghÞ quyÕt do Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp ban hµnh. 494. HiÕn ph¸p vµ né ...