Báo cáo nghiên cứu khoa học: QUẢN LÝ CHUỖI THỨC ĂN TỰ NHIÊN TRONG NUÔI CÁ EO NGÁCH BẰNG MÔ HÌNH ECOPATH

Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học của trường đại học cần thơ trên tạp chí nghiên cứu khoa học đề tài: QUẢN LÝ CHUỖI THỨC ĂN TỰ NHIÊN TRONG NUÔI CÁ EO NGÁCH BẰNG MÔ HÌNH ECOPATH...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học: " QUẢN LÝ CHUỖI THỨC ĂN TỰ NHIÊN TRONG NUÔI CÁ EO NGÁCH BẰNG MÔ HÌNH ECOPATH" Tạ p chí Khoa họ c 2008 (1): 53-60 Tr ường Đạ i họ c Cần Th ơ QUẢ N LÝ CHUỖI THỨC Ă N TỰ NHIÊN TRONG NUÔI CÁ EO NGÁCH BẰ NG MÔ HÌNH ECOPATH Vũ Cẩ m Lương1 ABS TRACT This study was conducted at Truong Dang Cove in Tri An Reservoir with an extensive polyculture system of marble goby, common carp, silver carp, bighead carp and grass carp. An attempt to construct a steady-state model was made using the Ecopath 5.0 approach and software to average the trophic flows and biomasses over the production period. In application aspect, a steady-state model for a rapidly developing culture system should be possibility and reality to saving the time and input data. In this model, the energy flows of terrestrial plant, detritus, phytoplankton, periphyton, zooplankton, benthos, small wild fish, prawns, and five cultured fish species were quantified. This study demonstrated that the cove’s natural food web and fish stocking densities can be managed by Ecopath model. K eywords: Ecopath, natural food web, cove culture Title: Ecopath modeling for natural food web management in cove aquaculture TÓM TẮT Nghiên cứu này đ ược th ực hiện tạ i eo ngách Trường Đả ng ở h ồ ch ứa Trị An qua mô hình nuôi ghép qu ảng canh cá b ống tượng với cá chép, mè trắng, mè hoa và trắm cỏ . Mộ t mô hình Ecopath tĩnh đạ i diện trung bình các tháng nuôi trong năm của eo ngách Trường Đảng đ ược xây d ựng b ằ ng ph ần m ềm Ecopath 5.0. Ở m ức độ ứng dụ ng, việc xây d ựng các mô hình tĩnh trong m ộ t hệ th ố ng nuôi độ ng là giả i pháp khả thi với nhiều ưu đ iểm nh ư tiết kiệm th ời gian và lượng d ữ liệu đ ầ u vào. Trong mô hình này, dòng ch ảy nă ng lượng củ a th ực vậ t bán ngậ p, mùn bã h ữu cơ, phiêu sinh th ực vậ t, tảo bám, phiêu sinh đ ộng vậ t, đ ộng vậ t đ áy, cá nh ỏ tự nhiên, tép và năm loài cá nuôi đ ã đ ược kh ảo sát. Kết qu ả nghiên cứu cho th ấ y việc qu ản lý chuỗ i th ức ă n tự nhiên và mậ t đ ộ th ả các loài cá trong h ệ thố ng nuôi eo ngách có th ể đ ược th ực hiện qua mô hình Ecopath. Từ khóa: Ecopath, chu ỗi th ức ăn tự n hiên, nuôi eo ngách 1 GIỚ I THIỆU Nuôi thủy sản eo ngách ở hồ chứ a Trị An khởi nguồn t ừ hình thứ c chắn lưới ngăn các vùng bán ngập ven hồ để t hả cá vào thập niên 90. Hình thứ c nuôi này đã phát triển mạnh vào giai đoạn 1999-2000 với 17 eo ngách đ ã được cấp phép trên t ổng số hơn 27 eo ngách được xem là có tiềm n ăng phát triển nuôi cá. Vớ i diện tích trung bình của mỗ i eo ngách t ừ vài ha đến hàng trăm ha, hình thứ c nuôi ghép và nuôi quảng canh thường được áp dụng cho các mô hình này. Nhữ ng loài cá như chép, trôi, mè hoa, mè trắng, rô phi, trắm cỏ … t hường được thả nuôi để t ận dụng nguồn thứ c ăn t ự nhiên có trong thủy vự c, trong khi thứ c ăn bổ sung và bón phân gây màu nước là nhữ ng khái niệ m xa lạ t rong mô hình này. Theo Luong (2000), nuôi cá eo ngách ch ắn lưới có nhi ều ư u điể m như t ận dụng nguồn thứ c ăn tự nhiên phong phú của vùng bán ngập ven hồ, chi phí đầu t ư t rên t ổng diện tích nuôi t ương đối thấp, dễ t hu hoạch khi nước rút và là phương thứ c nuôi thân thiện vớ i môi trường. Tuy nhiên, theo Luong et al. (2002), các b ậc dinh dưỡng trong phương thứ c nuôi truy ền thống còn khá nghèo nàn, bên cạnh giá trị t hấp của các loài cá thả nuôi đã làm gi ảm tính hiệu qu ả của mô hình này. Trong nỗ lự c làm gia t ăng giá trị lợ i nhuận cho nuôi cá eo ngách, cá bống t ượng đã được thả nuôi ghép trong eo ngách v ới kết quả làm gia t ăng lợ i nhuận lên gấp 10,4 lần so với 1 Khoa Thủy sản, Đại học Nông Lâm TP HCM 53 Tạ p chí Khoa họ c 2008 (1): 53-60 Tr ường Đạ i họ c Cần Th ơ cùng mô hình nuôi không ghép cá bống t ượng (Luong e t al., 2005). Bên c ạnh tính ư u việt của mô hình nuôi quảng canh cá bống t ượng trong các eo ngách, nhiều câu hỏi lớn còn t ồn t ại: (1) liệu nguồn thứ c ăn t ự nhiên trong các eo ngách có phù hợp với mật độ t hả cá; và (2) đâu là công thứ c thả ghép phù hợp nhất để t ận dụng t ốt nguồn thứ c ăn t ự nhiên sẵn có? Nghiên cứ u này do vậy được thự c hiện t ại eo ngách Trường Đảng ở hồ chứ a Trị An nhằm bước đầu giớ i thiệu phần mềm ứ ng dụng ECOPATH như là một công cụ p hân tích và quản lý chuỗi thứ c ăn t ự nhiên để n âng cao tính hiệu qu ả t rong nuôi cá eo ngách. M ặc dù mô hình ECOPATH đã được xây dự ng trên nhiều hệ sinh thái khác nhau trong tự nhiên (Christensen và Pauly, 1993), việc xây dự ng mô hình này cho các hệ t hống nuôi ghép đa cấp bậc dinh dưỡng là một hướng đ i mới trong việc m ở rộng ứ ng dụng thự c tiễn của mô hình. 2 PHƯƠ NG PHÁP NGHIÊN CỨ U 2.1 Khảo sát sinh khối và năng suất chuỗi thức ăn tự nhiên Nghiên cứ u được tiến hành ở eo ngách Trường Đảng t ừ t háng 6 năm 2002 đ ến tháng 5 năm 2003. Diện tích và thể t ích hàng tháng của eo ngách được tính toán bằng phần mềm SUFFER, dự a vào bản đồ eo ngách đượ c đo bằng máy echo sounder. Số li ệu này được 3 2 dùng đ ể chuy ển đổi trọng lượng khô gDW/m sang gDW/m . Có 9 v ị t rí thu mẫu được bố t rí trong eo ngách, mỗ i vị t rí mẫu được thu với 3 lần l ặp lại. Sinh khố i củ a t ảo được đo qua lượng Chlorophyll-a nhân cho 67, v ới ư ớ c tính Cholorophyll-a chiếm 1,5% trọng lượng khô của t ảo (Creitz và Richards, 1955). Năng suất sinh học sơ cấp của t ảo được đo bằng phương pháp diurnal curve cả i tiến (Welch, 2 1968) và được tính bằng trọng lượng khô của chất hữ u cơ (gDW/m /vụ), trong đó mgO2/L được đổi sang mgC/L bằng cá ...