Biến đổi ý nghĩa và chức năng của hát đúm trong xã hội đương đại

Hát đúm là loại hình dân ca đối đáp nam nữ phổ biến trong đời sống của người Việt ở vùng châu thổ Bắc Bộ. Xưa, trong hát xoan ở Phú Thọ, tiết mục hát đúm với trò tung "quả đúm" của nam nữ thanh niên luôn thu hút và hấp dẫn cộng đồng. Từ sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, hát đúm dần dần bị mai một và mất dần môi trường, không gian diễn xướng. Từ sau Đổi mới, hát đúm lại phục hồi ở một địa phương ven biển. Vậy, hát đúm đang tồn tại như thế nào từ khi nó được phục hồi? Nó đang biến đổi ra sao? Những nguyên nhân nào dẫn đến sự biến đổi về ý nghĩa và chức năng của loại hình dân ca này trong xã hội đương đại là những vấn đề mà chúng tôi muốn đề cập trong bài viết này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Biến đổi ý nghĩa và chức năng của hát đúm trong xã hội đương đạiTAÅP CHÑ VHDG SÖË 3/2015 33Biïën àöíi yá nghôa vaâ chûác nùng cuãa haát àuámtrong xaä höåi àûúng àaåi NGUYÏÎN ÀÖÎ HIÏÅPH aát àuám laâ loaåi hònh dên ca àöëi àaáp nam nûä phöí biïën trong àúâi söëng cuãa ngûúâi Viïåt úã vuâng chêu thöí Bùæc Böå. Xûa, tronghaát xoan úã Phuá Thoå, tiïët muåc haát àuám vúái troâtung quaã àuám(1) cuãa nam nûä thanh niïn luön núi àêy. Qua tòm hiïíu, chuáng töi àûúåc biïët, hiïån nay úã àõa phûúng coân coá khaá nhiïìu ngûúâi dên yïu thñch vaâ thûåc haânh haát àuám nhûng chuã yïëu laâ lúáp trung niïn vaâ ngûúâi cao tuöíi. Nhûäng nhoám cöång àöìng lûáa tuöíi naây thûúângthu huát vaâ hêëp dêîn cöång àöìng. Haát àuám vúái tûå töí chûác luyïån têåp ca haát vúái nhau, nhiïìu cuåhònh thûác àaân àuám(2) úã caác àõa phûúng àöìng giaâ àaä ngoát ngheát 80, 90 tuöíi, mùåc duâ sûác yïëubùçng vaâ ven biïín àûúåc diïîn xûúáng trong nhiïìu khöng coân haát àûúåc nhûng vêîn àïën ngöìi nghekhöng gian khaác nhau: trïn àöìng ruöång, trong vaâ tham gia cöë vêën cho viïåc àùåt lúâi, beã àiïåu.tû gia, trïn àûúâng laâng, sên àònh, sên chuâa khi Trong nhûäng ngaây höåi xuên (tûâ muâng 2 àïënlaâng múã höåi vaâo muâa xuên, muâa thu. Coá neát muâng 5 thaáng giïng êm lõch), úã caác àõa àiïímtûúng àöìng vúái möåt söë loaåi hònh dên ca àöëi nhû truå súã UÃy ban Nhên dên, Nhaâ vùn hoáa xaä,àaáp nam nûä khaác nhû haát tröëng quên, haát vñ, luác naâo cuäng coá ngûúâi tham gia ca haát phuåchaát àuám àûúåc thanh niïn nam nûä sûã duång nhû vuå baâ con. Biïíu hiïån naây chûáng toã ngûúâi dênmöåt phûúng tiïån àïí giao tiïëp vúái nhau. Thöng àõa phûúng rêët yïu thñch vùn nghïå dên gianqua nhaåc vaâ thú, hoå gûãi gùæm cho nhau nhûäng truyïìn thöëng. Tuy nhiïn, àïí haát àuám coá thïítònh caãm yïu àûúng àïí röìi nïn vúå nïn chöìng. àöìng haânh vúái àúâi söëng vùn hoáa xaä höåi àûúngTûâ sau Caách maång thaáng Taám nùm 1945, haát àaåi, hoå àaä saáng taåo ra nhûäng hònh thûác vaâ khöngàuám dêìn dêìn bõ mai möåt vaâ mêët dêìn möi trûúâng, gian diïîn xûúáng múái.khöng gian diïîn xûúáng. Àïën nhûäng nùm cuöëi Trong nhûäng nùm gêìn àêy, úã Thuãy Nguyïncuãa thïë kó XX, úã hêìu khùæp caác àõa phûúng chêu xuêët hiïån möåt hònh thûác diïîn xûúáng haát àuámthöí Bùæc Böå, ngûúâi ta khöng coân thêëy loaåi hònh múái, àoá laâ karaoke àuám. Khi nghe cuåm tûâdên ca naây. Tuy nhiïn, tûâ sau Àöíi múái, àùåc naây, coá leä nhiïìu ngûúâi seä lêìm tûúãng rùçng haátbiïåt laâ trong khoaãng 20 nùm trúã laåi àêy, nhúâ àuám àûúåc chuyïín thaânh hònh thûác haát giöëngvaâo caác chñnh saách vùn hoáa cuãa Nhaâ nûúác, nhû haát karaoke hiïån àaåi, tûác laâ hònh thûác haátbïn caånh àoá, do àúâi söëng kinh tïë cuãa ngûúâi vúái chûä trïn maân hònh tivi coá thïm phêìn nhaåcdên àûúåc caãi thiïån, haát àuám laåi phuåc höìi úã möåt àïåm vaâ dêîn dùæt giai àiïåu. Hònh thûác karaokeàõa phûúng ven biïí n , àoá laâ huyïå n Thuã y àuám úã àêy tûúng tûå nhû vêåy: khi haát, ngûúâiNguyïn, thaânh phöë Haãi Phoâng maâ trung têm haát thûúâng nhòn vaâo nhûäng vùn baãn lúâi ca cheápphaát triïín nhêët laâ úã ba xaä Phuåc Lïî, Phaã Lïî vaâ sùén, chó khaác haát karaoke hiïån àaåi úã chöî laâLêåp Lïî. Vêåy, haát àuám àang töìn taåi nhû thïë naâo khöng coá nhaåc àïåm. Tham dûå nhûäng buöíi sinhtûâ khi noá àûúåc phuåc höìi? Noá àang biïën àöíi ra hoaåt ca haát cuãa caác cêu laåc böå haát àuám úã àõasao? Nhûäng nguyïn nhên naâo dêîn àïën sûå biïën phûúng, chuáng töi thêëy: trûâ möåt söë rêët ñt nghïåàöíi vïì yá nghôa vaâ chûác nùng cuãa loaåi hònh dên nhên cao tuöíi laâ thuöåc lúâi ca coân hêìu hïët nhûängca naây trong xaä höåi àûúng àaåi laâ nhûäng vêën àïì ngûúâi haát khaác hêìu nhû khöng thuöåc lúâi maâmaâ chuáng töi muöën àïì cêåp trong baâi viïët naây. hoå phaãi nhòn vaâo nhûäng quyïín vúã nhoã coá cheáp sùén lúâi ca àïí haát. Ngûúâi haát thûúâng ngöìi trûúác Hònh thûác vaâ khöng gian diïîn xûúáng múái möåt caái baân, quay mùåt xuöëng phña ngûúâi xem,cuãa haát àuám möîi ngûúâi cêìm möåt chiïëc micro haát àöëi àaáp Vïì xaä Phuåc Lïî, Phaã Lïî vaâ Lêåp Lïî, Thuãy vúái nhau qua êm thanh loa, maáy. Nhû vêåy,Nguyïn vaâo dõp àêìu muâa xuên, khi ài àïën àêìu hònh thûác haát naây àaä coá phêìn khaác biïåt vúáicaác thön xoám àaä nghe thêëy tiïëng haát àuám vang hònh thûác diïîn xûúáng cuãa haát àuám truyïìn thöëng.lïn tûâ nhûäng chiïëc loa truyïìn thanh xaä. Tiïëng Theo truyïìn thöëng haát àuám xûa, úã Phuåc Lïî vaâhaát àuám àaä trúã nïn quen thuöåc vúái ngûúâi dên caác laâng lên cêån, khi haát trong höåi chuâa laâng,34 NGHIÏN CÛÁU - TRAO ÀÖÍInam nûä thanh niïn thûúâng quêy laåi thaânh thay bùçng lúâi múái àïí phuâ húåp vúái böëi caãnhnhûäng tuám haát(3), hai chuã thïí diïîn xûúáng thûåc taåi, trònh tûå diïîn xûúáng cuãa haát àuám truyïìnchñnh (möåt nam vaâ möåt nûä) thûúâng àûáng haát thöëng cuäng bõ lûúåc boã àïí khöng aãnh hûúãngàöëi àaáp vúái nhau úã giûäa nhûäng àaám ngûúâi vêy àïën chûúng ...