Cấu tạo vỏ da bò sát (Reptilia)

Biểu bì phát triển hơn lưỡng cư, có tầng ngoài hóa sừng dày và luôn luôn được thay thế (hiện tượng lột xác theo chu kỳ). Tầng ngoài hóa sừng tạo thành vảy sừng, xếp kề bên nhau hoặc tỳ lên nhau như ngói lợp, chỉ có phần gốc liền với nhau.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cấu tạo vỏ da bò sát (Reptilia) Cấu tạo vỏ da bò sát (Reptilia)1. Cấu tạo- Biểu bì phát triển hơn lưỡng cư,có tầng ngoài hóa sừng dày và luôn luôn được thay thế (hiện tượng lộtxác theo chu kỳ). Tầng ngoài hóasừng tạo thành vảy sừng, xếp kề bênnhau hoặc tỳ lên nhau như ngói lợp,chỉ có phần gốc liền với nhau.Vảy rùa và cá sấu phát triển riêng biệtvà ghép bên nhau thành bộ giáp cứng.Số vảy và vị trí của các vảy ở đầu vàthân của bò sát hình như không đổitrong quá trình lớn lên của bò sát. Cácnhà phân loại đã căn cứ vào đặc điểmnày để xây dựng các tiêu chuẩn địnhloại bò sát.- Lớp bì cũng phát triển hơn và cónhiều tế bào sắc tố hơn Lưỡng cư nênmàu sắc sặc sỡ. Một số loài bò sát lớn như cá sấu, kỳ đà, trăn... lớp bì khá dày nên thường được khaithác, thuộc da để làm vật dụng bằngda. Lớp bì ở bò sát có nhiều tế bào sắctố hơn ở lưỡng cư, làm cho nhiều loàithằn lằn và rắn có màu sặc sỡ. Nhiềuloài bò sát có thể thay đổi màu chophù hợp với điều kiện môi trường. Cơchế sinh lý điều hòa màu sắc có lẽ dosự phối hợp kích thích tố tuyến nãothuỳ (mấu não dưới) làm giảm sắc tốvà kích thích tố phần tuỷ của tuyếntrên thận làm có sắc tố. Da của bò sátkhông có chức năng hô hấp, chứcnăng chính là ngăn cản sự thoát hơinước qua bề mặt cơ thể và cách nhiệt.Ngoài ra còn tham gia bảo vệ khỏi tácđộng cơ học, lý học, hóa học (hình19.1). Cấu tạo vỏ da của bò sát (theo Hickman)1. Lớp biểu bì; 2. Lớp bì; 3. Khớp nối linh động; 4. Sắc tố melanin; 5. Xương bì; 6. VảyỞ thằn lằn và rắn lớp vảy sừng đượctróc ra theo chu kỳ gọi là hiện tượnglột xác và được thay thế bằng các lớptế bào biểu bì ở bên dưới. Sự lột xácđể giúp bò sát tăng trưởng. Khi lộtxác, thằn lằn tự làm bong ra từngmảng vảy sừng giống như người ta xévà vứt bỏ từng mảnh áo cũ. Ở rắntrước khi lột xác lớp tế bào biểu bì ởdưới phát triển nhanh và biệt hóathành tế bào sừng, dần dần thay thếcho lớp vảy sừng bên ngoài bị tróc ra.Số lần lột xác phụ thuộc vào hoàncảnh sống (nhiệt độ, độ ẩm ...), biếnđộng thức ăn và tình trạng sinh lý củachúng. Hiện tượng lột xác được tiếnhành dưới tác dụng của kích thích tốgiáp trạng và tuyến não thuỳ. Rắn noncó số lần lột xác nhiều hơn rắn trưởngthành, rắn nhịn ăn lột xác nhiều hơnrắn được ăn no, rắn bệnh không hoặcít lột xác. Trăn nuôi còn non một nămlột xác từ 10 - 14 lần, còn trăn lớn lộtxác từ 4 - 7 lần. Ở rùa và cá sấu khôngcó hiện tượng lột xác, lớp biểu bì ởngoài của tầng sừng phát triển dầy lêntạo thành những vảy chồng chất lênnhau, do đó trên các tấm vảy sừng củamai và yếm rùa có những vòng đồngtâm để nới rộng kích thước cơ thểchúng. Số vòng này tương ứng với sựphát triển năm của rùa và nhờ đó căncứ các vòng này để xác định tuổi rùa.2. Sản phẩm của da- Tuyến da kèm phát triển, chỉ có ởmột số loài như tuyến dọc hàm dưới ởcá sấu, tuyến lỗ huyệt của cá sấu vàrắn, tuyến đùi của thằn lằn, tuyến xạtiết chất thơm hấp dẫn hay tự vệ...- Vảy phát sinh từ biểu bì (khác vảycá là vảy bì). Cá biệt mai và yếm rùa,tấm xương ở lưng và bụng cá sấu làloại vảy bì. Vảy bò sát có 2 loại:+ Vảy thằn lằn và vảy rắn thường xếplên nhau như ngói lợp, chỉ có phầngốc vảy dính vào nhau+ Vảy ghép lại thành một giáp cứngnhư ở rùa, cá sấu.Các vảy của bò sát đều rụng và đượcthay thế. Đối với rùa không có sự thaythế, các vảy cũ không bong ra mà gắnvới vảy mới. Càng lâu dài thì vảycàng cũ và nằm ra phía ngoài làm chomai rùa thêm gồ ghề.- Ngón tay, chân, vuốt cũng là sảnphẩm da bò sát.Quỳnh Hoa