Đa dạng các loài thuộc chi Xú hương - Lasianthus jack (Rubiaceae) tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Răng và ghi nhận mới một loài cho hệ thực vật Việt Nam

Bài viết Đa dạng các loài thuộc chi Xú hương - Lasianthus jack (Rubiaceae) tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Răng và ghi nhận mới một loài cho hệ thực vật Việt Nam tiến hành cập nhật thành phần loài, kèm theo trích dẫn về mẫu chuẩn, đặc điểm sinh học, sinh thái, phân bố, mẫu nghiên cứu và giá trị sử dụng cùng với khóa định loại cho các loài thuộc chi Lasianthus tại Khu BTTN Kon Chư Răng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đa dạng các loài thuộc chi Xú hương - Lasianthus jack (Rubiaceae) tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Răng và ghi nhận mới một loài cho hệ thực vật Việt Nam BÁO CÁO KHOA HỌC VỀ NGHIÊN CỨU VÀ GIẢNG DẠY SINH HỌC Ở VIỆT NAM - HỘI NGHỊ KHOA HỌC QUỐC GIA LẦN THỨ 5 DOI: 10.15625/vap.2022.0006 ĐA DẠNG CÁC LOÀI THUỘC CHI XÚ HƯƠNG - Lasianthus Jack (RUBIACEAE) TẠI KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN KON CHƯ RĂNG VÀ GHI NHẬN MỚI MỘT LOÀI CHO HỆ THỰC VẬT VIỆT NAM Hà Thị Dung 1,*, Phan Xuân Bình Minh1, Vũ Anh Thương 2, Trần Đức Bình2 , Lê Ngọc Hân2, Dương Thị Hoàn2, Hà Minh Tâm3 Tóm tắt. Nghiên cứu tiến hành điều tra thực địa tại Khu bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Răng và đã thu thập được 225 mẫu tiêu bản thực vật. Phân tích đặc điểm hình thái của các mẫu tiêu bản thuộc chi Lasianthus, chúng tôi ghi nhận mới một loài L. latifolius (Blume ex DC.) Miq. - Xú hương lati cho hệ thực vật tại Kon Chư Răng và hệ thực vật Việt Nam. Nghiên cứu xác định rằng tại Khu bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Răng chi Lasianthus hiện có 15 loài. Khóa định loại cho 15 loài thuộc chi Lasianthus tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Răng được cung cấp. Từ khóa: Đa dạng, Kon Chư Răng, Lasianthus, Rubiaceae, Xú hương. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Trên thế giới, chi Lasianthus Jack (Xú hương) có khoảng hơn 180 loài, tập trung chủ yếu ở vùng nhiệt đới châu Á (160 loài), châu Phi (20 loài), Châu Mỹ (3 loài), châu Úc (1 loài) (Zhu, 2011; Zhu và cộng sự, 2012). Ở Việt Nam, theo Hà Thị Dung và cộng sự (2017), chi Lasianthus có 43 loài, 3 phân loài được ghi nhận có phân bố tại Việt Nam. Từ năm 2018 đến nay, chi Lasianthus được công bố thêm 9 loài mới với mẫu thực vật được thu thập tại Việt Nam, gồm: L. tamdaoensis V. S. Dang, L. thuyanae V. S.Dang & Naiki, L. bidoupensis V. S. Dang & Naiki, L. fansipanensis V.S. Dang & Naiki, L.sapaensis V. S. Dang & Naiki, L. konchurangensis V. S.Dang, T. B. Tran & T. D. Ha, L. kbangensis V. S. Dang, Vuong & Naiki, L. naikii V. S. Dang & Vuong, L. sonlangensis V. S. Dang, Vuong & Quan (Son và cộng sự, 2019, 2020; Dung và cộng sự, 2020; Hiep và cộng sự, 2022; Quan và cộng sự, 2022) và 3 loài ghi nhận mới gồm: L. giganteus Naiki, L. membranaceoideus H. Zhu, L. stephanocalycinus Naiki (Naiki và cộng sự, 2017; Đặng Văn Sơn và cộng sự, 2019). Tổng số loài hiện tại thuộc chi này là 55 loài, 3 phân loài được ghi nhận có phân bố tại Việt Nam. Khu bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Kon Chư Răng có tổng diện tích là 15.446 ha, nằm ở xã Sơn Lang, huyện K'Bang, tỉnh Gia Lai. Nơi đây có hệ thực vật rất phong phú và đa dạng, trong đó có các loài thuộc chi Lasianthus (Kon Chu Rang Nature Reserve, 2018). Từ năm 2018 đến nay, các chuyến điều tra thực địa nhằm đánh giá đa dạng thực vật bậc cao có mạch tại Khu BTTN Kon Chư Răng đã được thực hiện, nhiều mẫu vật thuộc chi Lasianthus được thu thập, trong đó phát hiện 1 loài mới L. konchurangensis V. S. Dang, T. B. Tran & T. D. Ha tại đây (Dung và cộng sự, 2020). Năm 2022, có thêm 3 loài được công bố là mới cho 1 Viện Ứng dụng Công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ 2 Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam 3 Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 *Email: hathidung.vfu@gmail.com PHẦN 1. NGHIÊN CỨU CƠ BẢN TRONG SINH HỌC 53 khoa học và cho hệ thực vật Kon Chư Răng là: L. kbangensis V. S. Dang, Vuong & Naiki, L. naikii V. S. Dang & Vuong, L. sonlangensis V. S. Dang, Vuong & Quan (Hiep và cộng sự, 2022; Quan và cộng sự, 2022). Nhằm phục vụ công tác bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn tài nguyên thực vật thì việc nghiên cứu phân loại, kiểm kê và cập nhật tên loài cho chi Lasianthus tại Khu bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Răng là cần thiết. Trong nghiên cứu này, chúng tôi tiến hành cập nhật thành phần loài, kèm theo trích dẫn về mẫu chuẩn, đặc điểm sinh học, sinh thái, phân bố, mẫu nghiên cứu và giá trị sử dụng cùng với khóa định loại cho các loài thuộc chi Lasianthus tại Khu BTTN Kon Chư Răng. Trong đó, có 1 loài ghi nhận mới được mô tả chi tiết về đặc điểm hình thái kèm theo ảnh minh họa, là loài bổ sung cho hệ thực vật Việt Nam là L. latifolius (Blume ex DC.) Miq. - Xú hương lati. Số hiệu mẫu tiêu bản thu được của loài này là KCR 329, KCR 156, hiện đang được lữu giữ tại bảo tàng thực vật của Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật (HN). 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Đối tượng nghiên cứu Các loài thuộc chi Lasianthus được ghi nhận có phân bố tại Kon Chư Răng. Các mẫu thu thập ngoài thực địa tại Khu BTTN Kon Chư Răng (225 mẫu) và các mẫu tiêu bản được lưu giữ tại các phòng tiêu bản thực vật của Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật (HN), Viện Sinh học nhiệt đới (VNM) và hình ảnh tiêu bản tại một số phòng tiêu bản quốc tế như: Museum National d’ Histoire Naturalle, Paris, France (P), The Herbarium and Library, Royal Botanic Gardent, Kew, UK (K), Rijksherbarium, Nonnenteeg, Leiden, The Netherlands (L). 2.2. Phương pháp nghiên cứu Để đánh giá đa dạng các loài thực vật thuộc khu BTTN Kon Chư Răng chúng tôi sử dụng phương pháp nghiên cứu thực vật, thu mẫu và xử lý mẫu tiêu bản của Nguyễn Nghĩa Thìn (2006). Phân tích đặc điểm hình thái của các mẫu tiêu bản thuộc chi Lasianthus đang được lưu giữ tại các phòng tiêu bản và mẫu thu thập ngoài thực địa tại Khu BTTN Kon Chư Răng. Sử dụng phương pháp so sánh hình thái để xây dựng khóa định loại cho các taxon thuộc chi Lasianthus ở Khu BTTN Kon Chư Răng, Gia Lai. Khóa định loại các loài Lasianthus tại Khu BTTN Kon Chư Răng được xây dựng theo kiểu lưỡng phân (dựa vào cặp đặc điểm đối lập về đặc điểm hình thái). Quá trình định loại tuân theo các bước: phân tích đặc điểm hình thái, so sánh với bản mô tả gốc và mẫu chuẩn được lưu giữ tại các bảo tàng thực vật ở Việt Nam và quốc tế. 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 3.1. Khóa định loại các loài của chi Lasianthus tại Khu BTTN ...