ĐẠI CƯƠNG SỎI MẬT

Sỏi mật (Cholecystolithiasis) là một bệnh về đường tiêu hoá, do sự xuất hiện sỏi cholesterol và / hoặc sỏi sắc tố mật. Sỏi mật thuộc phạm trù Đởm thạch chứng trong Đông Y. Sỏi cholesterol do cholesterol kết tinh trong dịch mật, khi nồng độ cholesterol trong dịch mật cao, nồng độ muối mật thấp, có sự ứ đọng dịch mật và một số nguyên nhân khác như : do tuổi tác, do ăn nhiều thức ăn có hàm lượng cholesterol cao, nhiều chất béo động vật, do nữ sinh đẻ nhiều, do biến chứng của xơ gan, cắt...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
ĐẠI CƯƠNG SỎI MẬT TRƯỜNG …………………. KHOA………………………. ----- -----GIẢI PHẨU BỆNHSỎI MẬT SỎI MẬTĐỊNH NGHĨASỏi mật (Cholecystolithiasis) là một bệnh về đường tiêu hoá, do sự xuất hiện sỏicholesterol và / hoặc sỏi sắc tố mật. Sỏi mật thuộc phạm trù Đởm thạch chứngtrong Đông Y.Sỏi cholesterol do cholesterol kết tinh trong dịch mật, khi nồng độ cholesteroltrong dịch mật cao, nồng độ muối mật thấp, có sự ứ đọng dịch mật và một sốnguyên nhân khác như : do tuổi tác, do ăn nhiều thức ăn có hàm lượng cholesterolcao, nhiều chất béo động vật, do nữ sinh đẻ nhiều, do biến chứng của x ơ gan, cắtdạ dày, một số bệnh tiêu hoá ở đoạn cuối ruột non như bệnh Crohn, cắt đoạn hồitràng, do dùng nhiều một số dược phẩm như chlofibrate, estrogen, … để tăng đàothải cholesterol, dùng thuốc octretide kéo dài để giảm co bóp túi mật, do nuôidưỡng dài bằng đường tĩnh mạch. Sỏi cholesterol thường đơn độc, không cản tia Xvà có màu nhạt.Sỏi sắc tố mật, ít gặp, chủ yếu là calci bilirubinate, có mầu xẫm, hình thành đámsỏi, cản tia X nhiều, hình thành khi bilirubine tăng, không liên hợp hoặc nhiễm vitrùng, nhiễm ký sinh trùng đường mật và một số nguyên nhân khác như : do tuổitác, do ăn thiếu chất béo và protein, ứ đọng dịch mật, do mật nhiễm trùng hoặcnhiễm ký sinh trùng, do mắc các bệnh xơ gan, bệnh tán huyết, bệnh thiếu máu ĐịaTrung Hải, bệnh thiếu máu hồng cầu liềm, …Sỏi mật là bệnh phổ biến gặp ở mọi lứa tuổi, nam cũng như nữ, thường là nguyênnhân của bệnh lý đường mật, gan và tuỵ, có thể dẫn đến những biến chứng nguyhiểm như : viêm phúc mạc mật, viêm tuỵ cấp, xơ gan, v.v… . Ở các nước có nềnkinh tế phát triển có 8-10% bệnh nhân đến khám bệnh vì sỏi mật, thường ở tuổi45-65. Trong các trường hợp mổ tử thi chết vì các nguyên nhân khác có tới 55%nữ có sỏi ở túi mật mà không có triệu chứng lâm sàng.Ở châu Âu có tới 80-85% sỏi là ở túi mật, không cản quang vì có ít bilirubinat vàcarbonat calci mà chủ yếu là cholesterol. Ở Việt Nam thì ngược lại, đa số là sỏigan và ống mật chủ, có cản quang, thường là sỏi hỗn hợp và sỏi sắc tố mật. Theomột số tác giả mà đứng đầu là cố giáo sư Tôn Thất Tùng thì sỏi mật ở Việt Namcó nguồn gốc từ gian đũa, vốn ưa mật, đi lên các ống mật trong gan, để lại mảnhxác hoặc trứng; các vật chất này trở thành nhân cốt bị các bilirubinat, carbonatcalci vón kết lại thành sỏi trong các ống mật trong gan, rồi theo mật xuống ốngmật chủ, to dần lên cản trở lưu thông mật tạo nên bệnh cảnh lâm sàng đặc biệtkhác với đa số sỏi mật ở Âu Mỹ. Gần đây, sỏi túi mật 10%, sỏi ống mật chủ 80%,sỏi đường mật trong gan 30-50% (Nguyễn Đình Hôi).Mật có các thành phần hoà tan được như bilirubin trực tiếp, các muối mật natritaurocholate, natri glycocholate, một số muối khác, acid mật như cholic acid,desoxycholic acid, glycocholic acid, taurocholic acid, nước. Mật cũng có nhữngthành phần không hoà tan như cholesterol mà muốn trở thành một thành phần củamật thì cholesterol phải có một tỷ lệ cân bằng với muối mật, acid mật (cholic acid/ cholalic acid) và phosphor lipit (lécithine) đ ể thành một dạng mixen nằm trongmật. Nếu không có sự cân bằng và phối hợp trên, cholesterol sẽ trở thành một chấtkeo dính kết các bilirubinat calci, carbonat calci v.v… rồi tạo thành sỏi hoặc chínhbản thân cholesterol cũng keo đặc lại trong túi mật mà trở thành sỏi không cảnquang.NGUYÊN NHÂN HÌNH THÀNH SỎI MẬTNhiều ý kiến nêu lên cơ chế hình thành sỏi mật khác nhau :-Rối loạn chuyển hoá các chất trong thành phần mật, như rối loạn chuyển hoá lipidvà tăng cao cholesterol.-Chế độ ăn giầu calo, người béo phì.-Dùng một số thuốc điều trị kéo dài như thuốc ngừa thai có oestrogen làm giảmtiết muối mật, methyl testosterol làm quánh mật, …-Làm thông mật kém do các nguyên nhân khác nhau như viêm mãn tính đườngmật, dị dạng đường mật, chèn ép đường mật do những nguyên nhân cơ học khácnhau, nang, hạch, v.v… -Không thành lập được mixen mật vì thiếu cân bằng củacác chất cholesterol, muối mật, acid mật, lécithine, tạo thành :+Sỏi không cản quang thường ở trong túi mật, đốt cháy được, hình cầu hoặc bầudục, trong suốt. +Sỏi cản quang thường ở ống mật trong gan và ống mật chủ, chặtra có hình đồng tâm hỗn hợp các lớp bilirubinat calci, lớp cholesterol, lớp carbonatcalci … mà nhân trong cùng có thể là trứng hoặc mảnh xác giun đũa, hình đa giáchoặc hình trụ theo khuôn ống mật.-Vấn đề gien cũng được đề cập tới vì có nhiều gia đình cha, mẹ, con, cháu đềumắc, nhưng chưa có kết luận chắc chắn.Hạt sỏi đầu tiên tuy là rất nhỏ, nhưng do lưu thông đường mật kém, không đảynhững hạt đó ra ngoài được, tạo điều kiện cho cholesterol, sắc tố mật lắng đọngthành hạt sỏi ngày càng to ra hơn và càng khó đảy ra ngoài hơn.BIẾN CHỨNG CỦA SỎI MẬT-Áp xe gan-đường mật, viêm đường mật, nhiễm khuẩn huyết, sốc nhiễm khuẩnđường mật. -Viêm túi mật cấp, viêm túi mật mạn.-Xơ gan mật thứ phát nếu ...