Đất Nước qua dòng suy tưởng

Nguyễn Khoa Điềm khẳng định chân lí bằng một trực cảm thiên tài để lí giải một cách cụ thể sinh động về sự khởi nguyên và phát triển của đất nước qua hình tượng miếng trầu, cây tre. Những hình tượng bình thường quen thuộc trong đời sống của nhân dân Việt Nam, nhưng mãi cho đến khi Nguyễn Khoa Điềm phát biểu, cái chân lí ngỡ là hiển nhiên đấy, người đọc lắng lại một khoảnh khắc, sau đó ngớ ra bao điều thú vị......
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đất Nước qua dòng suy tưởng Đất Nước qua dòng suy tưởng củanhà thơ Nguyễn Khoa ĐiềmNguyễn Khoa Điềm khẳng định chân lí bằng một trực cảm thiêntài để lí giải một cách cụ thể sinh động về sự khởi nguyên và pháttriển của đất nước qua hình tượng miếng trầu, cây tre. Nhữnghình tượng bình thường quen thuộc trong đời sống của nhân dânViệt Nam, nhưng mãi cho đến khi Nguyễn Khoa Điềm phát biểu,cái chân lí ngỡ là hiển nhiên đấy, người đọc lắng lại một khoảnhkhắc, sau đó ngớ ra bao điều thú vị...Trong những ngày tham gia kháng chiến chống Mỹ ở chiếntrường Trị Thiên, Nguyễn Khoa Điềm đã có những xúc cảm, suytư nồng thắm sâu sắc về đất nước về nhân dân trong quá trìnhdựng nước và giữ nước. Từ đó, nhà thơ đi đến sự nhận thứcđúng đắn về vai trò trách nhiệm của thế hệ thanh niên trí thức -những người chủ chân chính của đất nước, phải tham gia tíchcực vào cuộc kháng chiến của nhân dân để giải phóng dân tộc,đưa đất nước đi xa hơn đến những tháng ngày mơ mộng.Trường ca Mặt đường khát vọng hình thành trong bối cảnh ấy, vàcó thể xem chương Đất Nước là nơi dồn nén cảm xúc và kết tinhnhững suy tư có tính chân lý của Nguyễn Khoa Điềm về ĐấtNước và Nhân Dân, được chuyển tải qua những lời nghệ thuậtdung dị, lại có khả năng truyền cảm sâu sắc đến bao thế hệ độcgiả.Mở đầu cho dòng suy tưởng, Nguyễn Khoa Điềm nhận thức vềsự tồn tại lâu dài của đất nước trong suốt thời gian đằng đẵngbốn ngàn năm văn hiến. Thi nhân khẳng định:Khi ta lớn lên đất nước đã có rồi..Đất nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa“... mẹ thườnghay kể.Âm hưởng của lời thơ lắng đọng như giọng kể chuyện tâm tìnhthủ thỉ giữa những kẻ thân thương, gợi ra ở người nghe dòng liêntưởng trôi về một thời quá khứ xa xăm, trong ấy trầm tích baohuyền sử tự hào về cuộc sống chiến đấu của cha ông. Nhà thơđã sử dụng thi pháp tuyệt vời ở câu thơ bỏ ngỏ. Sau trạng ngữchỉ thời gian Ngày xửa ngày xưa..., lời kể của mẹ được chuyểnsang cho người đọc tự liên tưởng hình dung về bao hình tượngđẹp một thời làm xôn xao tuổi mộng vàng như Thánh Gióng, TrầnQuốc Toản, Mai An Tiêm... Cả một nền văn hoá, văn học dângian với bao thần thoại, truyền thuyết phong phú làm sao có thểgói trọn trong mấy vần thơ. Thi nhân như trao cho người đọcchiếc chìa khoá để tự mình khám phá cái kho tàng văn hoáphong phú tổ tiên trao lại. Lần về mảnh vườn cổ tích ấy, những aicó lòng chắc chắn sẽ tự mình chắt chiu được những giọt mật màbồi dưỡng tâm hồn thiện chân, tìm đến một lẽ sống đẹp.Truy tìmvề cội nguồn Đất Nước, khó ai có thể xác định minh bạch cáingày tháng khởi thuỷ của nó, cho dù là nhà khảo cổ hay sử gia.Nguyễn Khoa Điềm lại xác định cái buổi ban đầu ấy qua một nétsống giản dị nhưng đậm đà của những người mẹ, người bà ViệtNam:Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ănĐất Nước lớn lên khi mình biết trồng tre mà đánh giặcKhông ai lấy tiêu chuẩn đo lường của nhà khoa học để bắt bẻ thinhân. Nguyễn Khoa Điềm khẳng định chân lí bằng một trực cảmthiên tài để lí giải một cách cụ thể sinh động về sự khởi nguyênvà phát triển của đất nước qua hình tượng miếng trầu, cây tre.Những hình tượng bình thường quen thuộc trong đời sống củanhân dân Việt Nam, nhưng mãi cho đến khi Nguyễn Khoa Điềmphát biểu, cái chân lí ngỡ là hiển nhiên đấy, người đọc lắng lạimột khoảnh khắc, sau đó ngớ ra bao điều thú vị. Bởi lẽ, thẩmthấu vào các tế bào mỏng manh ấy, là những mối quan hệ tìnhnghĩa truyền thống đẹp của con người Việt Nam.Trong tục cúnglễ, miếng trầu quả cau là biểu tượng cho tấm lòng thành của concháu gửi đến hồn thiêng những bậc đã khuất, là nhịp cầu giaocảm với tiền nhân. Miếng trầu gợi ra huyền sử tình yêu, nói lênmối quan hệ vợ chồng chung thuỷ, nghĩa anh em Tân - Lang trọnvẹn. Và có lẽ từ đó, miếng trầu trở thành vật biểu trưng cho tìnhyêu và hôn nhân. Miếng trầu giúp dẫn mối tìm nhau, để cho conngười phải lứa nên duyên, là nhân tố tạo nên bao đôi uyên ươngchắp cánh chung cành. Để rồi khi họ về già, thong thả nhai miếngtrầu, nhớ buổi thanh xuân tình nồng nghĩa đượm, mà đột nhiênnở nụ cười mãn nguyện chuyện tình xưa.Nhà thơ lại liên tưởng song hành về sự lớn mạnh của đất nướctừ buổi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc. Đất nước Việt cóđiều kiện thổ nhưỡng phù hợp tạo điều kiện cho cây tre sinh sôiphát triển khắp mọi miền của Tổ Quốc, đem lại một màu xanh bátngát cho quê hương. Nguyễn Duy cũng từng trăn trở về nhữngphẩm chất kì lạ của cây tre Việt :Tre xanh xanh tự bao giờ?Chuyện ngày xưa đã có bờ tre xanhThân gầy guộc lá mong manhMà sao nên luỹ nên thành tre ơi?Ở đâu tre cũng xanh tươiCho dù đất sỏi đất vôi bạc màu?Cây tre hiền hậu trên mỗi làng quê. Nó như là sự đồng hiệnnhững phẩm chất đôi khi ngỡ là đối lập trong cốt cách con ngườiViệt Nam: thật thà chất phác, đôn hậu thuỷ chung, yêu chuộnghoà bình như cây tre mềm mại để hoá ...