DIỄN THỂ SINH THÁIKHÁI NIỆM

Trong quá trình tồn tại và phát triển, quần xã luôn luôn biến đổi. Diễn thế sinh thái là quá trình biến đổi tuần tự của quần xã qua các giai đoạn khác nhau, từ dạng khởi đầu, được thay thế lần lượt bởi các dạng quần xã tiếp theo và cuối cùng thường dẫn tới một quần xã tương đối ổn định. Diễn thế sinh thái xảy ra do những nguyên nhân sau: - Tác động mạnh mẽ của ngoại cảnh lên quần xã. - Chính tác động của quần xã lên ngoại cảnh làm biến đổi mạnh...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
DIỄN THỂ SINH THÁIKHÁI NIỆM DIỄN THỂ SINH THÁIKHÁI NIỆM Trong quá trình tồn tại và phát triển, quần xã luôn luôn biến đổi. Diễn thếsinh thái là quá trình biến đổi tuần tự của quần xã qua các giai đoạn khácnhau, từ dạng khởi đầu, được thay thế lần lượt bởi các dạng quần xã tiếptheo và cuối cùng thường dẫn tới một quần xã tương đối ổn định. Diễn thế sinh thái xảy ra do những nguyên nhân sau:- Tác động mạnh mẽ của ngoại cảnh lên quần xã.- Chính tác động của quần xã lên ngoại cảnh làm biến đổi mạnh mẽ ngoạicảnh đến mức gây ra diễn thế- Tác động vô ý thức (đốt, chặt, phá rừng...) hay có ý thức (cải tạo thiênnhiên, khai thác rừng, lấp hồ...) của con người. Như vậy, song song với quá trình diễn thế là quá trình biến đổi về khí hậu,thổ nhưỡng, địa chất. Trong diễn thế, hệ thực vật có vai trò rất quan trọng trong việc hình thànhquần xã mới.CÁC LOẠI DIỄN THẾ Có 3 loại diễn thế: diễn thế nguyên sinh, diễn thế thứ sinh và diễn thế phânhuỷ.A. Diễn thế nguyên sinh Diễn thế nguyên sinh là diễn thế khởi đầu từ môi trường trống trơn (đảomới hình thành trên tro tàn núi lửa, đất mới bồi ở lòng sông). Nhóm sinh vậtđầu tiên được phát tán đến đó hình thành nên quần xã tiên phong. Tiếp đó làmột dãy quần xã tuần tự thay thế nhau. Khi có cân bằng sinh thái giữa quầnxã và ngoại cảnh thì quần xã ổn định trong một thời gian tương đối dài.1. Diễn thế trên cạn Điển hình là trường hợp sinh vật chiếm lĩnh lại hòn đảo Krakatau ởInđônêxia đã bị núi lửa phun tàn phá từ năm 1883 và phủ lên một lớp đá bọtvà tro dày khoảng 30m. Từ một đảo tro, đá bọt vô sinh, sau vài năm có tảo,địa y, quyết xuất hiện trước, tiếp đó là thực vật thân cỏ có hoa, rồi đến cácthực vật thân gỗ cùng các động vật phổ biến ở địa phương. Sau 50 năm đãhình thành lại quần xã gần như trước khi núi lửa phun.2. Diễn thế dưới nước Trong quá trình các ao, hồ, sông bị bồi cạn thì các thực vật có sẵn trongnước đã tham gia đáng kể vào sự khởi đầu của diễn thế nguyên sinh. Giaiđoạn đầu thường là những quần thể thực vật sống trôi nổi (bèo...) hoặc chìmtrong nước (rong...) và những động vật sống cùng với các cây này. Khi đấtbồi tụ nhiều làm thành bãi thì các thực vật có rễ cắm trong bùn như sen,súng, trang v.v. xuất hiện. Điều kiện này chuẩn bị cho những quần thể vậtthuỷ sinh mọc nhô lên khỏi mặt nước như nghể, cỏ nến, lau. Sau đó là cáccây bụi mọc, lộc vừng hoặc rừng thấp có nhiều loại cây dại trong họ Cà phê.Giai đoạn cuối của quá trình diễn thế khi đất cạn đã hình thành là rừng câycao to với những cây 2 lá mầm chiếm ưu thế. Sự phát triển và thay thế củahệ thực vật kéo theo sự phát triển và thay thế hệ động vật tương ứng.B. Diễn thế thứ sinh Diễn thế thứ sinh là diễn thế xuất hiện ở một môi trường đã có một quầnxã sinh vật nhất định. Quần xã này vốn tương đối ổn định nhưng do thay đổilớn về khí hậu, bị xói mòn, bị bão phá hại hay do con người chặt cây, đốtrừng làm nương rẫy, trồng cây nhập nội (ví dụ, trồng rừng bạch đa`n, rừngkeo lá chàm) làm thay đổi hẳn cấu trúc quần xã sinh vật.C. Diễn thế phân huỷ Diễn thế phân huỷ là quá trình không dẫn tới một quần xã sinh vật ổn định,mà theo hướng dần dần bị phân huỷ dưới tác dụng của nhân tố sinh học. Đâylà trường hợp diễn thế của quần xã sinh vật trên xác một động vật hoặc trênmột cây đổ.TẦM QUAN TRỌNG THỰC TẾ CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU DIỄNT HẾ Nhờ nghiên cứu diễn thế mà ta có thể nắm được qui luật phát triển củaquần xã sinh vật, hình dung được những quần xã tồn tại trước đó và dự đoánnhững dạng quần xã sẽ thay thế trong những hoàn cảnh mới. Ví dụ: Các nhà lâm học Việt Nam đã phát hiện qui luật diễn thế rừng limtại vùng Hữu Lũng (Bắc Giang) như sau: Rừng lim Rừng Trảng   Trảng   Trảng (nguyên sau cây  cỏ   cây  bụi sau sinh hay phục hồi) gỗ Từ những hiểu biết về diễn thế ta có thể xây dựng những qui hoạch dài hạnvề nông, lâm, ngư nghiệp, tổ chức những đơn vị kinh doanh trên cơ sở tínhtoán khoa học. Sự hiểu biết về diễn thế cho phép ta chủ động điều khiển sự phát triển củadiễn thế theo hướng có lợi cho con người bằng những tác động lên điều kiệnsống như: cải tạo đất, đẩy mạnh biện pháp chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh,tiến hành các biện pháp thuỷ lợi, khai thác, bảo vệ hợp lý nguồn tài nguyên. ...