Giáo trình Địa chất cơ sở: Phần 2 - Tống Duy Thanh (chủ biên)

Phần 2 Giáo trình Địa chất cơ sở gồm nội dung chương 6 đến chương 10 của tài liệu. Nội dung phần này trình bày các nội dung như: Các quá trình địa chất nội sinh, các quá trình địa chất ngoại sinh, khoáng sản và nguồn gốc của chúng, vận động kiến tạo vỏ Trái Đất.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Địa chất cơ sở: Phần 2 - Tống Duy Thanh (chủ biên) Chương 6 C Á C Q U Á T R Ì N H Đ Ị A C H Ấ T N Ộ I S I N H N h i ề u h o ạ t động địa chất b i ể u h i ệ n thướng x u y ê n t r ê n b ề m ặ t T r á i Đ ấ t n h ư n ú i l ử a , đ ộ n g đ ấ t có n g u ồ n gốc t ừ n ă n g l ư ợ n g b ê n t r o n g của T r á i Đ ấ t t ạ o n ê n v à có l i ê n q u a n t r ự c t i ế p v ớ i n h ữ n g h o ạ t đ ộ n g của các m ả n g t h ạ c h q u y ể n , đ ó là n h ữ n g q u á t r ì n h h a y h o ạ t đ ộ n g đ ị a c h ấ t n ộ i s i n h . N h ữ n g q u á t r ì n h địa c h ấ t n ộ i s i n h k h ô n g c h ị u ả n h h ư ở n g c ủ a n h ữ n g t á c n h â n b ê n n g o à i do n ă n g l ư ợ n g M ặ t T r ờ i n h ư n ắ n g , m ư a , gió V. V.. l à n h ữ n g t á c n h â n của c á c q u á t r ì n h địa c h ấ t n g o ạ i s i n h . N h ư v ậ y c á c q u á t r ì n h địa c h ấ t n ộ i s i n h v à n g o ạ i s i n h k h á c n h a u v ề b ả n c h ấ t , vì c h ú n g do n h ữ n g đ ộ n g lực k h á c n h a u g â y r a . C á c q u á t r ì n h địa c h ấ t n ộ i s i n h g ồ m h a i l o ạ i c h í n h là h o ạ t đ ộ n g m a g m a (núi lửa, x â m nhập) v à động đ ấ t . 6.1. HOẠT ĐỘNG MAGMA 6.1.1. K h á i q u á t v ề h o ạ t đ ộ n g m a g m a a. Khái niệm về ma gma M a g m a l à m ộ t h ỗ n hợp p h ứ c t ạ p của c á c c h ấ t ở t r ạ n g t h á i n ó n g c h ả y ( t h ư ờ n g là s i l i c a t , m ặ c d ù có t h ể có cả c á c s u l í u r v.v...), có n g u ồ n gốc t ừ m a n t i v à k h i đ ô n g n g u ộ i sẽ t r ở t h à n h đ á m a g m a . M a g m a có t h ể có t h à n h p h ầ n k h á c n h a u , c á c k i ể u m a g m a c h ủ y ế u l à s i ê u m a í ì c , m a í ì c v à a x i t (acid). M a g m a k i ề m x u ấ t h i ệ n t ừ m a g m a m a í ì c h o ặ c a x i t t r o n g q u á t r ì n h p h â n d ị hoặc k h i đ ồ n g hoa c á c đ á v â y q u a n h . J. A u b o u i n cho r ằ n g d u y n h ấ t c h ỉ có m ộ t l o ạ i m a g m a b a s a l t (bazan) v à t ừ đ ó t r o n g q u á t r ì n h p h â n dị k ế t t i n h mới x u ấ t h i ệ n các k i ể u magma còn l ạ i . Levinson-Lessing t h ừ a n h ậ n có h a i l o ạ i m a g m a độc l ậ p - g r a n i t v à b a s a l t . P h ổ b i ế n n h ấ t l à q u a n đ i ể m cho r ằ n g c á c m a g m a t h à n h p h ầ n s i ê u m a í ì c v à m a í ì c x u ấ t h i ệ n do v ậ t c h ấ t n ó n g c h ả y của m a n t i t r ê n , m a g m a g r a n i t được t h à n h t ạ o t r o n g c á c q u á t r ì n h n ó n g c h ả y cục bộ, s i ê u b i ế n c h ấ t c ủ a c á c đ á t h u ộ c lớp g r a n i t của vỏ. R i t t m a n n (1948) đ ề n g h ị p h â n b i ệ t m a g m a n g u y ê n sinh, hoặc là n g u y ê n t h ú y ở n h ữ n g p h ầ n s â u của T r á i Đ ấ t t ừ trước Paleozoi- m a g m a t h ứ s i n h , h o ặ c l à m a g m a s i ê u b i ế n c h ấ t x u ấ t h i ệ n t r o n g c á c q u á t r ì n h s i ê u b i ế n c h ấ t , m a g m a đ ồ n g hoa được t h à n h t ạ o do sự n ó n g c h ả y v à đ ồ n g hoa; m a g m a h ỗ n n h i ễ m x u ấ t h i ệ n do sự p h a l ẫ n của c á c m a g m a . T h à n h p h ầ n c h ủ y ế u của m a g m a g ồ m S i 0 , A I , Fe, M g , M n , Ca, Na, K , 0 . H , C l , F, 2 2 B V.V.. . C á c hợp p h ầ n k h ô n g p h ả i c h ấ t bốc g ồ m c á c oxyt n h ư S i 0 , A 1 0 , FeO - F e 0 , 2 2 3 2 3 M g O C a o , N a 0 , K 0 . C á c n g u y ê n t ố c h ấ t bốc của m a g m a c h ủ y ế u ở t r ạ n g t h á i hoa t a n 2 2 165 t r o n g nước v à m ộ t l ư ợ n g n h ỏ h ơ n l à c á c k h í C 0 , C O ; H , N , S 0 , S 2 2 2 2 2> S 0 , HC1, H S 3 2 c ũ n g n h ư m ộ t s ố n g u y ê n t ố k h á c n h ư F, B v.v... T r o n g h ỗ n hợp của m a g m a có c á c k h í hoa t a n ; c á c t ứ d i ệ n t ạ o t h à n h t ừ một n g u y ê n t ử s i l i c a t được bao q u a n h b ở i b ố n oxy. C á c t ứ d i ệ n n à y h o ặ c l à t á c h b i ệ t , hoặc được n ố i l ạ i v à o c á c c h u ỗ i , c á c m ặ t h o ặ c c á c k h ố i r ồ i c h ú n g được n ố i l ạ i v ớ i n h a u n h ò c á c n g u y ê n t ử oxy k h á c . K h i h à m l ư ợ n g silic c à n g t h ấ p t h ì l ư ợ n g c á c t ứ d i ệ n b i ệ t l ậ p c à n g n h i ề u , đ i ề u đ ó l à m cho m a g m a có t í n h l i n h đ ộ n g cao (hoặc đ ộ n h ó t t h ấ p ) ; c h í n h ...