Khai thác sữa -Năng suất - chất lượng - vệ sinh -Chương 4

Khai thác sữa, Năng suất, chất lượng, vệ sinh, Chương 4. Sinh lý tiết sữa.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khai thác sữa -Năng suất - chất lượng - vệ sinh -Chương 4 Ch−¬ng 4 Sinh lý tiÕt s÷a1. Chu kú tiÕt s÷a Kh¸c víi c¸c tuyÕn kh¸c trong c¬ thÓ, chøc n¨ngtiÕt s÷a cña tuyÕn vó kh«ng liªn tôc mµ mang tÝnh giai®o¹n. Sau khi ®Î tuyÕn s÷a b¾t ®Çu tiÕt vµ tiÕt liªn tôccho ®Õn khi c¹n s÷a. Giai ®o¹n tiÕt s÷a nh− vËy gäi lµchu kú tiÕt s÷a. TiÕp sau ®ã, tuyÕn s÷a ngõng ho¹t®éng trong mét thêi gian ng¾n ®Ó chuÈn bÞ cho chu kútiÕp theo. Thêi gian ngõng tiÕt s÷a cho ®Õn løa ®Î saulµ giai ®o¹n c¹n s÷a. Nh÷ng bß c¸i ®−îc nu«i d−ìngtèt trong giai ®o¹n v¾t s÷a th× chu kú tiÕt s÷a kÐo dµi®Õn 300 ngµy hoÆc h¬n vµ giai ®o¹n c¹n s÷a lµ 45-60ngµy. Trong mçi mét chu kú cho s÷a, l−îng s÷a thu®−îc trong mét ngµy ®ªm cã kh¸c nhau. Sù biÕn ®æin¨ng suÊt s÷a hµng ngµy trong chu kú tiÕt s÷a phôthuéc vµo c¸ thÓ còng nh− ®iÒu kiÖn ch¨m sãc vµ nu«id−ìng. Nh×n chung, sau khi ®Î l−îng s÷a trong métngµy ®ªm t¨ng lªn vµ ®¹t cao nhÊt ë th¸ng thø 2 hoÆcthø 3, sau ®ã dÇn dÇn gi¶m xuèng (H×nh 8). ChÝnhx¸c h¬n lµ n¨ng suÊt s÷a ®¹t cùc ®¹i vµo cuèi kho¶ng1/5 ®Çu tiªn cña chu kú tiÕt s÷a. §èi víi bß cã søc s¶nxuÊt cao, hÖ sè hôt s÷a kho¶ng 5-6%/th¸ng, cßn ë bßcã søc s¶n xuÊt trung b×nh lµ 9-12%/th¸ng. Khi cã thail−îng s÷a gi¶m nhanh, ®Æc biÖt tõ th¸ng cã thai thø 5trë ®i. N¨ng suÊt s÷a ThÓ träng Thu nhËn thøc ¨n Thu nhËn thøc ¨n C©n b»ng ©m vÒ NL C©n b»ng NL C©n b»ng d−¬ng vÒ NL§Î 30 th¸ng 36×H×nh 8: DiÔn biÕn n¨ng suÊt s÷a, l−îng thu nhËn thøc ¨n vµ thÓ träng cña bß trong chu kú v¾t s÷a Bß th−êng cho n¨ng suÊt s÷a lín nhÊt vµo chukú tiÕt s÷a thø 3. Bß ®Î løa thø nhÊt chØ cho n¨ng suÊts÷a b»ng kho¶ng 75% n¨ng suÊt s÷a cña bß c¸i tr−ëngthµnh. Løa thø 2 cã n¨ng suÊt s÷a b»ng kho¶ng 85%n¨ng suÊt suÊt s÷a cña chu kú thø 3. Cã thÓ chia ra 4 lo¹i bß s÷a dùa vµo ®Æc ®iÓmcña ®å thÞ chu kú cho s÷a: - M¹nh vµ v÷ng: N¨ng suÊt s÷a cao vµ æn ®Þnh.Bß thuéc lo¹i nµy cho nhiÒu s÷a vµ ®ång ho¸ thøc ¨ntèt. - M¹nh nh−ng kh«ng v÷ng: S÷a gi¶m thÊp saukhi ®¹t ®Ønh cao vµ mét lÇn n÷a l¹i t¨ng lªn ë cuèi kúph©n tiÕt. Bß lo¹i nµy cã thÓ tr¹ng yÕu. - Cao nh−ng kh«ng v÷ng: L−îng s÷a cao ngaysau khi ®Î, sau ®ã l−îng s÷a gi¶m ®i nhanh chãng. Bßthuéc lo¹i nµy th−êng cã tim yÕu, hÖ thèng tim m¹chkh«ng ®¸p øng víi søc tiÕt s÷a cao vµ l©u dµi. - TiÕt s÷a thÊp: N¨ng suÊt s÷a thÊp ®Òu trong c¶chu kú. Bß lo¹i nµy th−êng cã bÇu vó kÐm ph¸t triÓn,c¬ thÓ bÐo ph× vµ cho s¶n l−îng s÷a thÊp.2. ¸p suÊt cña bÇu vó vµ tèc ®é h×nh thµnh s÷a Sù tæng hîp s÷a ë tuyÕn s÷a lµ mét qu¸ tr×nhliªn tôc cho ®Õn khi ¸p suÊt trong tuyÕn s÷a cao ®Õnmøc ®ñ øc chÕ hoµn toµn sù t¹o s÷a. NhiÒu nghiªn cøucho biÕt, sau khi v¾t s÷a, ¸p suÊt cña tuyÕn s÷a kho¶ng8 mm Hg. Ngay tr−íc khi v¾t s÷a ¸p suÊt trong tuyÕns÷a kho¶ng 25mm Hg. Trong toµn bé thêi gian v¾t s÷a¸p suÊt trong bÓ s÷a gi÷ ë møc t−¬ng ®èi cao (35-40mm Hg) vµ t¨ng gi¶m cã qui luËt (trong ph¹m vi 6-12mm Hg). Sù t¨ng gi¶m nµy ®¶m b¶o cho s÷a ë baotuyÕn kh«ng ngõng ch¶y vµo èng dÉn s÷a, xuèng bÓs÷a. NÕu s÷a chøa ®Çy trong xoang tuyÕn, kh«ng®−îc v¾t theo ®Þnh kú, ¸p lùc tuyÕn s÷a t¨ng cao tíimøc 35mm Hg, thËm chÝ ®Õn 50mm Hg. Sù gia t¨ngcña ¸p suÊt néi tuyÕn s÷a cã t¸c ®éng ng−îc l¹i víi sùt¹o s÷a. ë bß c¸i cã n¨ng suÊt s÷a trung b×nh hoÆcthÊp, trong giai ®o¹n 12 giê hoÆc 16 giê ®Çu sau khiv¾t s÷a sù t¨ng ¸p suÊt tuyÕn s÷a ch−a cã ¶nh h−ëng râ®Õn tèc ®é tæng hîp s÷a cña tuyÕn. Sau ®ã cïng víi ¸psuÊt tuyÕn s÷a t¨ng dÇn, tèc ®é tæng hîp s÷a cònggi¶m dÇn. Sù t¹o s÷a sÏ ngõng h¼n nÕu sau 35 giê s÷akh«ng ®−îc th¶i ra khái xoang tuyÕn. §iÒu nµy cã ýnghÜa quan träng trong viÖc ®Þnh ra qui tr×nh v¾t s÷avµ c¹n s÷a cho bß.3. S÷a sãt L−îng s÷a cßn l¹i trong tuyÕn s÷a sau khi v¾ts÷a b×nh th−êng ®−îc gäi lµ s÷a sãt. Tû lÖ phÇn tr¨mcña s÷a sãt lµ ®Æc tÝnh di truyÒn víi h2 = 0,34. ThµnhphÇn cña s÷a sãt gÇn t−¬ng tù nh− s÷a th−êng, nh−ngtû lÖ mì s÷a cã cao h¬n. S÷a sãt kh«ng thÓ v¾t ®−îctrong ®iÒu kiÖn b×nh th−êng, nh−ng chóng ta cã thÓthu ®−îc b»ng viÖc tiªm cho con vËt mét l−îngoxytoxin nhÊt ®Þnh sau khi v¾t s÷a. L−îng s÷a sãt ë bßb»ng kho¶ng 15-20% dung l−îng tuyÕn s÷a. L−îngs÷a sãt th−êng t¨ng lªn theo tuæi bß, cã thÓ do tÝnh®µn håi cña hÖ c¬ tuyÕn s÷a kÐm dÇn. L−îng s÷a sãtcña giai ®o¹n sau cña chu kú s÷a th−êng cao h¬n ëgiai ®o¹n ®Çu. Tuy nhiªn sù sai lÖch th−êng kh«ng rârÖt. Tû lÖ phÇn tr¨m s÷a sãt thay ®æi phô thuéc vµon¨ng suÊt s÷a. Tû lÖ nµy th−êng cao ë bß cao s¶n sovíi bß thÊp s¶n. Nh÷ng con cã n¨ng suÊt s÷a kh«ng æn®Þnh còng cã nhiÒu s÷a sãt h¬n nh÷ng con cã n¨ngsuÊt s÷a æn ®Þnh.4. Ph¶n x¹ tiÕt s÷a S÷a ®−îc bµi xuÊt ra ngoµi khi bª bó hay v¾t s÷atheo c¬ chÕ ph¶n x¹ (H×nh 9). Ph¶n x¹ tiÕt s÷a liªnquan ®Õn c¶ thÇn kinh vµ hãc-m«n. H×nh 9: S¬ ®å cung ph¶n x¹ tiÕt s÷a Cung ph¶n x¹ tiÕt s÷a b¾t ®Çu tõ thô quan cñavó theo thÇn kinh truyÒn vµo ®Õn rÔ l−ng vµ rÔ bªn tuûsèng, lªn ®Õn hµnh n·o, theo ®−êng truyÒn vµo ®Õnvïng nh©n trªn thÞ cña vïng d−íi ®åi (hypothalamus)vµ tiÕp tôc lªn trªn vá ®¹i n·o. Sîi truyÒn ra b¾t ®Çu tõnh©n trªn thÞ, sîi nµy trong thµnh phÇn cña bã trªn thÞtuyÕn yªn ®Õn thuú thÇn kinh cña tuyÕn yªn. §¸p øngcña thuú nµy ®èi víi sù kÝch thÝch bó hoÆc v¾t s÷a lµth¶i oxytoxin vµo m¸u. MÆt kh¸c, tõ tuû sèng thÇnkinh vïng h«ng truyÒn xung ®éng theo ®−êng truyÒnra, thuéc thÇn kinh giao c¶m tuyÕn vó. ThÇn kinhtruyÒn ra cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®èi víi c¬ tr¬n èngdÉn, bÓ s÷a vµ èng ®Çu vó. Oxytoxin ®−îc h×nh thµnh ë vïng d−íi ®åi vµ®−îc tÝch tr÷ ë thuú sau tuyÕn yªn. oxytoxin ®−îcphãng thÝch ra chØ khi ®−îc kÝch thÝch vµo thêi gianv¾t s÷a. Oxytoxin cã t¸c dông lµm co bãp c¬ biÓu m«cña tuyÕn bµo, ®Èy s÷a vµo bÓ chøa ...