Kiến thức lớp 12 Hồn Trương Ba, da hàng thịt –Lưu Quang Vũ-phần9

Bi kịch của một linh hồn bất tửDi sản kịch của Lưu Quang Vũ , đồ sộ về khối lượng, phong pú về nội dung, đa dạng về thể tài và phong cách, còn chờ đợi được nghiên cứu kĩ lưỡng, toàn diện (đáng tiếc, nhiều kịch bản của anh vẫn chưa được in, làm khó công việc nói trên). Không phải tất cả những sáng tác củaLưu Quang Vũ đều là những thành công cao
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kiến thức lớp 12 Hồn Trương Ba, da hàng thịt –Lưu Quang Vũ-phần9 Kiến thức lớp 12Hồn Trương Ba, da hàng thịt –LưuQuang Vũ-phần9Bi kịch của một linh hồnbất tửDi sản kịch của Lưu Quang Vũ , đồ sộ về khối lượng,phong pú về nội dung, đa dạng về thể tài và phong cách,còn chờ đợi được nghiên cứu kĩ lưỡng, toàn diện (đángtiếc, nhiều kịch bản của anh vẫn chưa được in, làm khócông việc nói trên). Không phải tất cả những sáng tác củaLưu Quang Vũ đều là những thành công cao – mà cũngthật khó chờ đợi điều này ở một tác gia viết nhiều đến thế,trong một thời gian ngắn đến thế - nhưng một số kịchphẩm rõ ràng đã vượt qua thử thách cả thời gian và sẽcòn sống lâu dài trong văn học nước nhà.[…] Lưu Quang Vũ đã để lại cho chúng ta một bi hài kịchđặc sắc được công chúng trong và ngoài nước tánthưởng – Hồn Trương Ba, da hàng thịt (1981; trình diễnlần đầu 1978).Vở kịch này, như ta đã biết, khai thác một môtip thần kìkhá quan thuộc trong văn học truyền miệng và vănphương Đông cũng như phương Tay trung đại. Ở ViệtNam ta, môtip ấy triển khai thành một truyện cổ tích vàmột kịch tuồng hài mà Lưu Quang Vũ chắc chắn biết cảhai và đã gắp nhặt chi tiết ở cả hai tài liệu ấy. Truyện cổHồn Trương Ba, da hàng thịt cũng như tuồng hài TrươngĐồ Nhục, bằng toàn bộ kết cấu minh họa một “chân línhân học” Phổ biến và đơn giản: “Cái cốt yếu mà phải căncứ vào đó để nhận ra con người là nhân cách chứ khôngphải ngoại hình, linh hồn chứ không phải thể xác”. LưuQuang Vũ đổ rượu mới vào bình cũ, kể lại truyện hài cổnhư một bi kịch triết lí thời nay với hai chiều kích đan thoa:Chiều kích nhân sinh – xã hội và chiều kích bản thể - siêuhình. Để có bi kịch, phải có nhân vật bi kịch, và TrươngBa, người giỏi cờ trong truyện cổ tích, trong kịch của LưuQuang Vũ biến thành một nông phu nho nhã, đôn hậu,cần mẫn, cao khiết - một người trồng cây, một người làmvườn say mê xã hội mà “toàn dân chạy chợ” (ta nhận ramột xã hội hôm nay, mặc dù ở đấy, những nhân vật tácoai tác quái khoác áo chức sắc thời xưa). Một hiện thâncủa linh hồn giữa nhân quần cần đến rất nhiều thứ khác,nhưng không mấy tha thiết với linh hồn. Cái linh hồn tựtôn ấy của Trương Ba sống không được ấm cúng trongthế gian này: ngay trong gia đình nó là đối tượng thươngxót cho vợ y là chướng ngại vật cho con trai y - một conngười “hiện đại” sống với một thế hệ giá trị đã đổi kháchoàn toàn. Ít toả sang ngay trong nhà mình, cái linh hồnấy lại càng không toả sang được trong làng xã, mà xem ranó cũng không có chí hướng toả sang, mà chỉ mong bảotoàn được mình, không hoà tan vào dòng đời đục bẩn. Vìthế cho nên khi do sự cẩu thả của các quan nhà trời, mộttai biến đến với nó – nó phải chết đi rồi sống lại trong thânxác kẻ khác, những người xung quanh lại càng không dễthừa nhận sự tồn tại của nó. Lí Trưởng cùng TrươngTuần đến kiểm tra (trái ngược với truyện cổ tích và giốnghệt “kịch phi lí” hiện đại!) dở sổ đinh của làng ra và nói vớihồn Trương Ba: “ở đây làm gì có mục nào nói về hồn vía,chỉ toàn những thông số về thân xác, than xác này là củaanh hàng thịt! Linh hồn, chính vì nó đã thành cái quá ưkhông thiết dụng, thậm chí trở thành trở ngại đáng ghét,cho nên chỉ cần một cớ bề ngoài, người ta phủ nhận nósạch trơn, không do dự đổ đồng nó với xác thịt! và hồnTrương Ba cao đạo muốn sống trên đời này, phải nhượngbộ hết vị trí này đến vị trí khác. Đội lốt đổ tể, nó phải đóngvai đồ tể, thực hiện “chức năng xã hội” của đồ tể trướccông chúng. Hơn thế nữa cái than xác của đồ tể, vớinhững nhu cầu và tập tính của nó, ngày càng lấn chiếm,chi phối, sai khiến, làm biến hỏng cái linh hồn ấy. Một lớpkịch gây ấn tượng mạnh: “ cuộc đối thoại giữa hồn và xác”(cảnh VII) Hồn Trương Ba và xác hang thịt, theo quy luậtnghệt thuật biểu tượng xuất hiện ở đaâ như hai thực thểđối lập, nhưng không thể tồn tại riêng rẽ, có cái này màkhông có cái kia, vấn đề là cái nào tranh dành đượcquyền chỉ huy cái nào. Trong cuộc tranh chấp ấy, rõ ràngxác hàng thịt thắng thế. Nó thắng thế không phải vì xácbao giờ cũng mạnh hơn hồn, mà vì trong trường hợp cụthể này, cái xác đã từng hợp tác với một linh hồn khác, chịảnh hưởng sâu sắc của nó, có thể nói đã trở thành mộtsản phẩm cuả linh hồn ấy. Tuân theo trực giác nghệ thuậtnhiều hơn là nhận thức triết học rõ ràng, tác giả bằng mộtsố chi tiết cho ta thấy cuộc vật lộn giữa hồn “trương ba” vàda “hàng thịt” thực chất là cuộc giao tranh giữa hai linhhồn tron một than xác. Thân xác nguyên sinh của anhhàng thịt “cũng như của bất cứ một ai” không nghiệnrượu, không bạo hành. Nó nghiện rượu, nó bạo hành vìnó đã thấm chất linh hồn của anh đồ tể. Bị phủ nhận tànnhẫn từ những bên ngoài và bị không ngừng lấn áp từbên trong, linh hồn Trương Ba cuối cùng chọn một conđường tưởng trừng tiêu cực, nhưng đúng đắn duy nhất:rơif khỏi cõi đời này, trả lại xác anh hàng thịt cho hồn anhhàng thịt, để giữ trong kí ức những ...